Από το 2001 που ιδρύθηκε, ο Ευρωπαϊκός μηχανισμός πολιτικής προστασίας έσπευσε να βοηθήσει σε πάνω από 400 καταστροφές. (Φωτογραφία: European Union / ECHO)

Όλες οι χώρες του κόσμου, ο ΟΗΕ και όλες οι διεθνείς οργανώσεις συνεισφέρουν στο Κέντρο Συντονισμού Επειγουσών Επεμβάσεων, το οποίο διευθύνει τον ευρωπαϊκό μηχανισμό πολιτικής προστασίας. Με έδρα την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις Βρυξέλλες και σε ετοιμότητα επί 24ωρου βάσεως, το σύστημα, από το 2001 που ιδρύθηκε, έσπευσε να βοηθήσει σε πάνω από 400 καταστροφές.

Πέρυσι το Νοέμβριο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε σε νέες προτάσεις, ώστε να γίνει πιο αποτελεσματική η δράση του. Επιπλέον, προβλέπει τη δημιουργία του «resEU», ένα απόθεμα νέων μέσων πολιτικής προστασίας, υποστηρικτική στις περιπτώσεις μαζικών καταστροφών (αεροπλάνα πυρόσβεσης, αντλίες νερού, πρόσκαιρες νοσοκομειακές εγκαταστάσεις, ιατρικές μονάδες επειγόντων περιστατικών…).

Παραδείγματα: Το πρόβλημα της δασοπυρόσβεσης. Το καλοκαίρι του 2017, ο ευρωπαϊκός μηχανισμός ενεργοποιήθηκε 17 φορές επί του θέματος. Στάλθηκε βοήθεια στην Πορτογαλία, την Ιταλία, το Μαυροβούνιο, την Αλβανία και τη Γαλλία. Κάθε χρόνο, οι πυρκαγιές καταστρέφουν τόσο στην Ευρώπη όσο και σ’ ολόκληρο τον πλανήτη χιλιάδες στρέμματα δάσους και ξεριζώνουν πληθυσμούς. Η Υπηρεσία Διαχείρισης Κρίσεων «Copernicus» αυτό που κάνει είναι να βοηθάει, παρέχοντας σε σταθερή βάση δορυφορικούς χάρτες, όταν της ζητηθούν, ώστε να ενισχύσει τις εθνικές Αρχές, στην περίπτωση πυρκαγιών.

Άλλο παράδειγμα, διαφορετικού είδους: Η μεταναστευτική κρίση στην Ελλάδα. Από το 2015, η Ευρωπαϊκή Ένωση ενισχύει χρηματικά τη χώρα, χάρη στο συγκεκριμένο μηχανισμό. Σκηνές, κρεβάτια, sleeeping bags, κουβέρτες, είδη υγιεινής, ηλεκτρογεννήτριες, αντλίες, πυροσβεστικός εξοπλισμός και άλλα εργαλεία πιο εξελιγμένα. Σύνολο 200.000 είδη βοήθειας από 20 κράτη.

Γενικά, η πολιτική προστασία είναι ένα από τα ζητήματα που απασχολούν όλο και περισσότερο τις σύγχρονες κοινωνίες. Μαζί με τους σεισμούς, τις πυρκαγιές των δασών, τις επιδημίες και τους τυφώνες, έχουν πολλαπλασιαστεί οι πλημμύρες, τα δυστυχήματα στα μέσα μεταφοράς, οι τρομοκρατικές πράξεις και τα βιομηχανικά ατυχήματα. Σπάνιες είναι οι μέρες που τα media ανά τον κόσμο δεν ασχολούνται με κάποια συμφορά που προκάλεσε θύματα και μεγάλες υλικές καταστροφές. Είναι πια μέρος της καθημερινότητάς μας.

Το μοναδικό καλό των καταστροφών: λειτουργούν ως καταλύτες για τις απαιτούμενες αλλαγές στα θέματα πολιτικής προστασίας.

Φυσικά, πολλοί έχουν την τάση να θεωρούν ότι τα γεγονότα αυτά δεν τους αφορούν αφού γίνονται αλλού. Χώρια ότι είναι αρκετοί εκείνοι που πιστεύουν, προτού τους πλήξει η καταστροφή, ότι βρίσκονται στο απυρόβλητο και δεν δίνουν σημασία. Η αλήθεια είναι πως μπορεί ο βαθμός επικινδυνότητας να ποικίλει από περιοχή σε περιοχή, αλλά όλες οι συλλογικότητες είναι εκτεθειμένες σε κινδύνους που θα διαλύσουν την ποιότητα  ζωής τους. Όπως μάλιστα έχουν τα πράγματα, αυτό φαίνεται ότι θα συμβαίνει όλο και πιο συχνά.

Οπότε, χρειάζεται ν’ αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την ανάπτυξη μιας περιοχής. Τον προηγούμενο αιώνα, η ανάπτυξη γινόταν συνήθως σύμφωνα με μια προσέγγιση που διαχώριζε κοινωνία και περιβάλλον. Η άποψη αυτή οδηγούσε πολλούς να θεωρούν το περιβάλλον μια πρώτη ύλη που μπορούμε να εκμεταλλευτούμε, να μορφοποιήσουμε κατά το δοκούν και να ελέγξουμε μέσω των τεχνικών μας δυνατοτήτων.

Ωστόσο, η ένταση και η συχνότητα των καταστροφών τις τελευταίες δεκαετίες απαιτεί την επανεξέταση αυτής της προσέγγισης. Σιγά-σιγά συνειδητοποιούμε ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να ελέγξει τη φύση σ’ όλες τις περιπτώσεις. Μάλιστα, η αλλαγή νοοτροπίας θα βοηθούσε την αειφόρο ανάπτυξη. Αυτό είναι και το μοναδικό καλό των καταστροφών: λειτουργούν ως καταλύτες για τις απαιτούμενες αλλαγές στα θέματα πολιτικής προστασίας.


Διαβάστε ακόμα: Όταν στην Ελλάδα «πέθανε» και ο σεβασμός για το θύμα


Γιατί, μόνο τις τελευταίες δεκαετίες, έχουμε θρηνήσει εκατοντάδες χιλιάδες θύματα στον πλανήτη και οι υλικές καταστροφές έχουν στοιχίσει πολλά δισεκατομμύρια ευρώ. Μεγαλύτερες καταστροφές: στους σεισμούς του Μαΐου του 2008 στην Κίνα είχαμε 90.000 θύματα και αγνοούμενους και τον Οκτώβριο του 2005 στο Πακιστάν 88.000 θανάτους. Ο κυκλώνας Ναργκίς στη Μιανμάρ, επίσης το Μάιο του 2008, προκάλεσε 140.000 θανάτους και ο τυφώνας Κατρίνα στη Λουιζιάνα τον Αύγουστο του 2005 1.833 και κόστισε 125 δισεκατομμύρια δολάρια. Το τσουνάμι στη ΝΑ Ασία το Δεκέμβριο του 2004 είχε ως αποτέλεσμα 225.000 θύματα, ενώ οι επιθέσεις στους Δίδυμους Πύργους στις 11 Σεπτεμβρίου 2.983 θανάτους. Και οι πρόσφατες πυρκαγιές στην Αττική, που εξαφάνισαν σχεδόν από προσώπου γης το Μάτι, μετρούν προς το παρόν 88 νεκρούς και τουλάχιστον 25 αγνοουμένους εν έτει 2018.

Ένας από τους παράγοντες που εξηγεί τη μεγιστοποίηση των κινδύνων και των καταστροφών τα τελευταία χρόνια είναι η αύξηση του αριθμού, του μεγέθους και της ποικιλίας των συμβάντων. Κατ’ αρχάς, η κλιματική αλλαγή και η αύξηση των ακραίων μετεωρολογικών φαινομένων. Δεύτερον, οι ανθρώπινες δραστηριότητες, οι οποίες καθώς εντείνονται αυξάνουν τις πιθανότητες να γίνει το κακό. Για παράδειγμα, η αποψίλωση των δασών ή οι αποξηράνσεις που έχουν ως αποτέλεσμα να πληθαίνουν τα πλημμυρικά φαινόμενα.

Είναι αδιανόητο να μη λειτουργεί στη χώρα η κοινοποίηση κινδύνου μέσω SMS, να απαιτούνται 40 υπογραφές από 9 φορείς ή να μην υπάρχει σχέδιο εκκένωσης μιας περιοχής 750 ανθρώπων, όταν υπάρχει για τη Νέα Υόρκη των 30 εκατ.

Ένα άλλο είναι η αύξηση της παραγωγής, της αποθήκευσης, των μεταφορών και η χρήση τοξικών υλικών μέσα μάλιστα στον αστικό ιστό. Επίσης, η απελευθέρωση των συναλλαγών και η όλο και ευκολότερη κυκλοφορία ανθρώπων, αγαθών και πληροφορίας που, παρά τα προφανή πλεονεκτήματά τους, ευνοούν ταυτόχρονα τη διάδοση παραγόντων επικίνδυνων για την υγεία ανθρώπων, ζώων και φυτών (γρίπη, σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα, τροφικές δηλητηριάσεις, τρελές αγελάδες, εισβολή εξωτικών ειδών, ιοί πληροφορικής κ.λπ.) Τέλος, η τρομοκρατική απειλή.

Σημαντικό ρόλο σ’ όλα αυτά παίζει και η γήρανση των υποδομών και των κτιρίων. Όλα τούτα συχνά πλέον αλληλοεξαρτώνται, αυξάνοντας γεωμετρικά τους παραδοσιακούς κινδύνους και δημιουργώντας νέους. Η διαχείρισή τους αποτελεί νέα πρόκληση για τις Αρχές παντού στον κόσμο. Γιατί οι καινούργιοι αυτοί κίνδυνοι φέρνουν στην επιφάνεια τα μειονεκτήματα και τις ελλείψεις του συστήματος. Οι τρόποι αντιμετώπισης αποδεικνύουν πως οι προσεγγίσεις και τα συνήθη μέσα είναι πλέον ακατάλληλα ή ανεπαρκή.

Σήμερα, η πολιτική προστασία δεν μπορεί να είναι ευθύνη απλώς μιας οργάνωσης ή μιας διεύθυνσης στο πλαίσιο ενός δήμου, μιας περιφέρειας, ενός υπουργείου ή μιας κυβέρνησης. Απαιτεί ενασχόληση, προνόηση, γνώση, επάρκεια μέσων και ευθύνη των πάντων. (Φωτογραφία: George Vitsaras / SOOC)

Μέχρι πρόσφατα, η πολιτική προστασία γινόταν αντιληπτή ως δουλειά των εμπλεκομένων σε επείγοντα περιστατικά: χωροφύλακες, τροχονόμους, πυροσβέστες, σωστικά συνεργεία. Η νέα πραγματικότητα ωθεί σε μία διεύρυνση του πλαισίου, πιο ολιστική και δυναμική. Παρουσιάζονται λοιπόν νέες τάσεις, που βασίζονται στην πρόληψη, την ενημέρωση και συμμετοχή όλων, καθώς και το συντονισμό τους, ένα από τα μεγάλα μας προβλήματα (ειδικά και γενικά).

Η όλη αντιμετώπιση αποκτά χαρακτήρα ταυτόχρονης συνεργασίας πλήθους ειδικοτήτων, από την περίθαλψη ως την πολεοδομία και την άσκηση του πληθυσμού. Την έγκαιρη προειδοποίησή του. Είναι αδιανόητο να μη λειτουργεί στη χώρα η κοινοποίηση κινδύνου μέσω SMS (όπως μόλις έγινε για τους 3.000 κατοίκους του δυτικού Ρέντινγκ στην Καλιφόρνια), να απαιτούνται 40 υπογραφές από 9 φορείς ή να μην υπάρχει σχέδιο εκκένωσης μιας περιοχής 750 ανθρώπων, όταν υπάρχει για τη Νέα Υόρκη των 30 εκατ.

Σήμερα, η πολιτική προστασία δεν μπορεί να είναι ευθύνη απλώς μιας οργάνωσης ή μιας διεύθυνσης στο πλαίσιο ενός δήμου, μιας περιφέρειας, ενός υπουργείου ή μιας κυβέρνησης. Απαιτεί ενασχόληση, προνόηση, γνώση, επάρκεια μέσων και ευθύνη των πάντων. Ούτε μπορεί να επαφίεται στον ηρωισμό του πυροσβέστη, του λιμενικού ή του κατοίκου. Και είναι φυσικό η ταχύτητα και η αποτελεσματικότητα των επεμβάσεων κατά τη διάρκεια μιας καταστροφής να γίνονται στη συνέχεια αντικείμενο κριτικής. Τα κενά που διαπιστώθηκαν είναι συνήθως συνέπειες κακής προετοιμασίας και πρόληψης. Χώρια πως όταν έρθει η ώρα της ανακατασκευής επαναλαμβάνονται συχνά τα ίδια λάθη.

 

Διαβάστε ακόμη: Η τραγωδία στο Μάτι. Ασύμμετρες απειλές και στάχτη στα μάτια…

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top