Στην πρόσφατη συνέντευξή του, ως υπουργός στο BBC, ο Γιάννης Βαρουφάκης εκφράστηκε και αυτός σχεδόν αποκλειστικά με ιατρική ορολογία.

Στην πρόσφατη συνέντευξή του, ως υπουργός στο BBC, ο Γιάννης Βαρουφάκης εκφράστηκε και αυτός σχεδόν αποκλειστικά με ιατρική ορολογία.

Τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, αλλά και όλο περισσότερο κατά τη διάρκεια της ελληνικής κρίσης χρέους, βλέπουμε ο λόγος των οικονομολόγων να εκφέρεται με όρους δανεισμένους από την ιατρική. Οι λέξεις “ασθένεια”, “θεραπεία”, “διάγνωση”, “σύμπτωμα”, “αιτία” έχουν εδραιωθεί σχεδόν ως το ψωμοτύρι των τους.

Στην πρόσφατη συνέντευξή του, ως υπουργός στο BBC, ο Γιάννης Βαρουφάκης εκφράστηκε και αυτός σχεδόν αποκλειστικά με ιατρική ορολογία, προκειμένου να πείσει δια μέσου του καναλιού, τους εταίρους μας για την πραγματικότητα που αντιμετωπίζει η χώρα και τη λανθασμένη “θεραπεία” που της επεβλήθη για την ασθένειά της, η οποία καταπολεμά το σύμπτωμα και όχι την αιτία.

Έστω και εάν, οι ιατρικοί αυτοί όροι, δεν αποτελούν παρά τρόπο έκφρασης μιας μεταφοράς, αυτή η μεταφορά είναι πολύ καίρια πλέον για τη δομή της σκέψης των οικονομολόγων: Βλέπουν την Οικονομία όπως ένας γιατρός ένα βιολογικό οργανισμό. Αυτή η μόνιμη πλέον μεταφορά προσδίδει κύρος στη σκέψη τους, πείθοντάς μας να καθίσουμε φρόνιμα, όπως θα ήμασταν ενώπιον του οικογενειακού μας γιατρού. Εμείς είμαστε οι ασθενείς και αυτός ο γνώστης που θα μας σώσει.

Το πρόβλημα είναι, όμως, πως από τη μια η ιατρική επιστήμη που παρεισφρύει στα οικονομικά εμφανίζεται με μια υπεραπλουστευμένη εκδοχή της, λες και εκείνη έχει ήδη λύσει όλα τα προβλήματά της και, από την άλλη, οι οικονομικές παράμετροι υπεραπλουστεύονται χάρη στη χρήση ξένων “καθαρών” και απλών όρων.

Στην πράξη, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο: Η ιατρική επιστήμη όχι μόνο δεν έχει λύσει όλα τα προβλήματα, αλλά αντιμετωπίζει όλο και περισσότερα νέα προβλήματα, όπως π.χ. ιούς και βακτηρίδια που είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά, ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις, ενώ δεν μπορεί να μας πει μετά βεβαιότητας πώς γνωρίζει ποιες είναι οι αιτίες σοβαρών ασθενειών, όπως του καρκίνου.

Από την άλλη, οι οικονομολόγοι μιλούν για συμπτώματα και αιτίες, λες και είναι δύο πολύ εύκολα διαχωρισμένες έννοιες, ενώ οι γιατροί ξέρουν πολύ καλά πως τα συμπτώματα και οι αιτίες, δεδομένης της πολυ-παραγοντικότητας του ζητήματος της υγείας, συχνά εξαναγκάζουν σε θεραπείες συμπτωμάτων, επειδή εντέλει, το σύμπτωμα είναι αυτό που σκοτώνει, αν μπορείς να το διαχωρίσεις απόλυτα από την αιτία.

Όταν λοιπόν μεταφέρεις ορολογία από ένα επιστημονικό πεδίο σε ένα άλλο, και μάλιστα από την ιατρική / βιολογία σε μια ανθρωπιστική επιστήμη προσθέτεις στην αποδέκτρια επιστήμη μια επίπλαστη βεβαιότητα. Γιατί; Επειδή η πολυπαραγοντικότητα εκείνης που εξάγει την ορολογία δεν μεταφέρεται στην άλλη, κάνει τη δεύτερη να μοιάζει πως λειτουργεί με όρους πολύ πιο απλούς και βέβαιους, λες και όλα έχουν λυθεί στην πρώτη και άρα το ίδιο συμβαίνει στην δεύτερη, χάρις στην κρυστάλλινη καθαρότητα των όρων ξεκομμένων από ένα περίπλοκο περιεχόμενο.

Τα οικονομικά είναι μέρος της ηθικής φιλοσοφίας από την εποχή του Αριστοτέλη: δεν μπορείς να μιλήσεις για χρήμα και πλούτο εάν δεν έχεις κάποια άποψη για την ηθική. Η έννοια του χρέους είναι πρωτίστως ηθική έννοια. Ο τρόπος φορολόγησης επίσης.

Σαν να μην φτάνει όμως αυτό, το σοβαρότερο είναι το τεράστιο λογικό άλμα, το οποίο εμπεριέχει η ίδια η μεταφορά: είναι τελείως άλλο πράγμα η Οικονομία μιας χώρας ή μιας ηπείρου ή η Οικονομία γενικά και τελείως άλλο ένας βιολογικός οργανισμός. Το πώς λειτουργεί το ένα δεν έχει καμία σχέση με το άλλο.

Τα οικονομικά έχουν περισσότερη σχέση με την ψυχολογία, τη συμπεριφορά, την ηθική φιλοσοφία, τη θρησκεία, τον πολιτισμό, την πολιτική, τα μαθηματικά του χάους, το κλίμα και τη γεωλογία και ένα σωρό άλλα πεδία παρά με την αποστειρωμένη ιατρική παρέμβαση στα νοσοκομεία. Το κυριότερο που μπορείς να κάνεις σε έναν ασθενή (αλλά όχι σε μια Οικονομία) είναι να προσπαθήσεις να τον εγχειρήσεις σε αποστειρωμένο περιβάλλον. Μια Οικονομία ποτέ, μα ποτέ, δεν θα μπορέσεις να την αποστειρώσεις, ούτε να την τοποθετήσεις σε περιβάλλον αποστειρωμένο από χίλιους δύο άλλους παράγοντες.

Αυτός είναι και ο λόγος που τα οικονομικά αποτελούσαν κάποτε μέρος της φιλοσοφίας, από την εποχή του Αριστοτέλη. Όμως, η φιλοσοφία κακώς δεν διδάσκεται στους οικονομολόγους, παρότι κι ο Άνταμ Σμιθ ήταν ηθικός φιλόσοφος. Με αποτέλεσμα κανείς οικονομολόγος να μπορεί να καταλάβει αυτόν που θεωρεί ιδρυτή της επιστήμης του. Θα έλεγα μάλιστα πως τα οικονομικά είναι μέρος της ηθικής φιλοσοφίας: δεν μπορείς να μιλήσεις για χρήμα και πλούτο εάν δεν έχεις κάποια άποψη για την ηθική. Η έννοια του χρέους είναι πρωτίστως ηθική έννοια. Ο τρόπος φορολόγησης επίσης.

Δεν έχω τις απαντήσεις. Απλώς θέτω ερωτήματα και εκπλήσσομαι με τις βεβαιότητες πολλών, όπως και του κυρίου Βαρουφάκη, ο οποίος δηλώνει διαφορετικός από τους άλλους οικονομολόγους.

Τελικά ποιος χρωστάει σε ποιον; Από πότε; Έχοντας δώσει σε όλους την εντύπωση πως είναι ο ήρωας που νίκησε τον “κακό” εισβολέα εκ Βορρά, είναι άραγε τόσο βέβαιος για το τι είναι το καλό και τι το κακό σε αυτήν την υπόθεση; Είναι τόσο βέβαιος για τη διάγνωσή του, τη διάκριση του συμπτώματος και της αιτίας;

Εγώ νομίζω (δεν θα το αναλύσω τώρα, αλλά αυτό λέει η εμπειρία μου) πως αιτία του προβλήματός μας είναι οι κακοί μας θεσμοί στην Ελλάδα. Γιατί δεν ξεκινάμε από κει και, όταν γίνουμε σωστοί, να αλλάξουμε και την Ευρώπη ως ισότιμοι εταίροι; Ασφαλώς, πολλά στην Ευρώπη πρέπει να αλλάξουν, αλλά πώς και πότε έχει σημασία ως προς το αποτέλεσμα.

Διαβάστε ακόμα: Μια αρχαιοελληνική προσέγγιση στο Βαρουφάκης-gate, από τον Αντώνη Παπαγιαννίδη

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top