Για πρώτη φορά, το «Νόμπελ Αρχιτεκτονικής» σε κάποιον και Χιλιανό και στρατευμένο

Ο Χιλιανός αρχιτέκτονας Alejandro Aravena.

Σε μια εποχή που οι Χιλιανοί αρχιτέκτονες έχουν αναγνωριστεί διεθνώς για την πρωτοτυπία των σχεδιαστικών τους προτάσεων, ο φετινός βραβευθείς με το «Pritzker Prize» (το Νόμπελ των αρχιτεκτόνων) Alejandro Aravena αντιλαμβάνεται, κατά τον Thomas Pritzker, τις δομές και τα υλικά, αλλά και τη σημασία της ποίησης με τη δύναμη της αρχιτεκτονικής με διαφορετικό τρόπο.

Ο Χιλιανός αρχιτέκτονας των «χαμηλών εισοδημάτων» – διότι ακριβώς σε αυτήν την οπτική του, της κοινωνικής χρησιμότητας, έγκειται κατά κύριο λόγο το διαφορετικό στοιχείο – «έχει μια βαθιά κατανόηση τόσο της αρχιτεκτονικής όσο και της κοινωνίας, όπως αυτή αντικατοπτρίζεται στο γράψιμό του, στο σχεδιασμό του και στην ακτιβιστική του δραστηριότητα», σχολιάζει η Κριτική Επιτροπή. Και συμπληρώνει: «Ο ρόλος του αρχιτέκτονα στρέφεται πλέον προς την εξυπηρέτηση κοινωνικών και ανθρωπιστικών αναγκών, και ο Alejandro Aravena έχει σαφέστατα ανταποκριθεί πλήρως και με γενναιοδωρία στην μεγάλη αυτή πρόκληση».

Συγκρότημα Κοινωνικών Κατοικιών στο Iquique.

Όπως ο ίδιος λέει: «Οι πόλεις είναι το καλύτερο μέσο για να ασκήσεις κοινωνική πολιτική, για να προσφέρεις ευκαιρίες στους μη προνομιούχους, δίχως ενοχές, δίχως πατερναλισμό, και δίχως έξτρα οικονομικές επιδοτήσεις. Το κλειδί, σε ό,τι αφορά το σχεδιασμό των πόλεων, βρίσκεται στη σύνθεση διαφορετικών στοιχείων, στο αγκάλιασμα των αντιθέσεων και στη συνειδητοποίηση ότι τελικά ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός μιας πόλης πρέπει να ισορροπεί ανάμεσα στα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ανθρώπινες υποχρεώσεις».

Στα 48 του χρόνια, ο Aravena έχει να παρουσιάσει ένα πλούσιο portfolio από δημόσια και ιδιωτικά έργα στη Χιλή, στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Μεξικό, την Ελβετία και την Κίνα. Η ομάδα «Elemental», όπως ονομάζεται το γραφείο του, συνεργάζεται με τοπικές Αρχές, πολιτικούς, δικηγόρους, ερευνητές, κατασκευαστές και κατοίκους, προκειμένου να μελετήσει και να προτείνει λύσεις για το κτισμένο περιβάλλον, οι οποίες θα εξυπηρετούν το κοινωνικό σύνολο, ιδιαίτερα τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα. Χρησιμοποιώντας στρατηγικά και σχεδιαστικά εργαλεία που εστιάζουν στο συλλογικό όφελος, ο συνειδητοποιημένος αρχιτέκτονας από το Σαντιάγο εισάγει μια ευρύτερη προστιθέμενη αξία στην αρχιτεκτονική, πέρα από το ατομικό κέρδος και την ματαιόδοξη «non-budget» αντίληψη.

Κέντρο Καινοτομίας στο Universidad Católica στο Santiago.

Ο Aravena, ο οποίος είναι και επιμελητής της φετινής Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας, επικεντρώνεται στο σχεδιασμό κοινωνικών κατοικιών οικονομικού κόστους και στην ανακατασκευή αστικών περιοχών που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές. Το έργο του προσφέρει ευκαιρίες στους λιγότερο προνομιούχους, νοιάζεται για το περιβάλλον και ταυτόχρονα σκηνοθετεί ένα φιλόξενο δημόσιο χώρο. Καινοτόμος, οραματιστής και ευαίσθητος, φωτίζει με τις ιδέες του την καλύτερη εκδοχή της αρχιτεκτονικής, αυτή που σκοπό έχει τη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων.

Έτσι, ο Aravena, μέσα από low budget projects κοινωνικής στέγασης και με το να παρακινεί τους κατοίκους να συμμετέχουν στην υλοποίησή τους, μπόρεσε να συνθέσει μια νέα τάση στο σύγχρονο αρχιτεκτονικό γίγνεσθαι. Σε πρόσφατη συνέντευξή του, επισημαίνει: «Πολλές φορές η λύση είναι όντως να δημιουργήσεις ένα οικονομικό κτίριο. Κάποιες άλλες φορές πάλι υπάρχει η ανάγκη να κατευθύνεις τη φαντασία του κόσμου στις αρχιτεκτονικές “ιδέες”. Η μεγάλη πρόκληση είναι να αναλύσεις με “ψυχρό” τρόπο την εξίσωση και να δημιουργήσεις κάτι ενδιάμεσο».

Μαθηματική Σχολή στο Universidad Católica στο Santiago.

Παράκτιο “Lookout Point” στην Constitución.

Πραγματικά αξιοσημείωτο είναι ότι ο Alejandro Aravena, μαζί με τους συνεργάτες και συνοδοιπόρους του, έχει σχεδιάσει και φροντίσει να υλοποιηθούν περισσότερες από 2.500 μονάδες κοινωνικής κατοίκησης. Η «εφευρετικότητά» του αυτή διευρύνει το «παραδοσιακό» πλαίσιο εφαρμογής της αρχιτεκτονικής, καθώς μετουσιώνει το επάγγελμα του αρχιτέκτονα σε «αποστολή» εξεύρεσης λύσεων για τα επιτακτικά κοινωνικά προβλήματα. «Μετατρέπουμε την έλλειψη πόρων στην αρχή της συμμετοχικότητας», λέει. «Ας κάνουμε εμείς το πιο δύσκολο κομμάτι και ας αφήσουμε τις οικογένειες να αναλάβουν τα υπόλοιπα με τα δικά τους μέσα».

Και αναφέρεται στο περίφημο «Σχεδόν ένα έτοιμο σπίτι», το project που επέτρεψε στους χρήστες να ολοκληρώσουν την κατασκευή της κατοικίας τους, δίνοντάς τους τον τελευταίο λόγο για το τελικό αποτέλεσμα. Μια πρωτοποριακή ιδέα που έχει τις ρίζες της στις γνωστές φαβέλες, τις οποίες ο Aravena μελέτησε επισταμένα, προκειμένου να καταλήξει στις προτάσεις του.
Μετά από όλα αυτά που φτάνουν σε μας από τη μακρινή Χιλή, πώς θα μπορούσε κάποιος άραγε να μην υποκύψει στον πειρασμό της σύγκρισης με όλα όσα συμβαίνουν και συνέβαιναν στον αρχιτεκτονικό χώρο τα πολλά τελευταία χρόνια στην Ελλάδα;

Και δεν θα σταθώ μόνο σε επίπεδο σύγκρισης «επιδόσεων», στον αριθμό δηλαδή των βραβείων τύπου «Pritzker Prize» ή «Golden Lion» που αθροίζουν άλλες χώρες – όχι μόνον οι «ισχυρές», αλλά και χώρες σαν τη «λατινική» Χιλή και τη «μικρή» Πορτογαλία.

“Siamese Towers” στο Πανεπιστήμιο του Santiago.

Αν προ ελληνικής κρίσης «ηττηθήκαμε» στο πεδίο των λεγόμενων «σταρ» αρχιτεκτόνων, όπως είναι ο Frank Gehry, η Zaha Hadid, ο Norman Foster κ.ά. (οι οποίοι είχαν να μας διηγηθούν τη δική τους «κοσμοπολίτικη» και συνάμα για πολλούς ενδιαφέρουσα ιστορία), σήμερα, εντός κρίσης πλέον, θα «ηττηθούμε» απ’ ό,τι φαίνεται και στο ιδεολογικό πεδίο ενός Alejandro Aravena, αυτό της χρήσιμης και μαζί ευφάνταστης αρχιτεκτονικής που απευθύνεται στις πιο αδύναμες κοινωνικές ομάδες. Προδίδοντας, κατά μια έννοια, τα ίδια τα λόγια του Ελύτη, ότι «αν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι και ένα καράβι, που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις».

Τόσο στις γενιές που προηγήθηκαν όσο στη δική μου, αλλά και στις νεότερες που ακολούθησαν και θα ακολουθήσουν, η χώρα μας είχε και έχει να επιδείξει πολλούς ταλαντούχους αρχιτέκτονες. Δεν είναι επομένως το ανθρώπινο δυναμικό το πρόβλημα, αλλά το «έδαφος» που ουδέποτε κατάφερε να προσφέρει η επίσημη Πολιτεία στους Έλληνες αρχιτέκτονες, ώστε να μπορέσουν να ανθίσουν οι ιδέες τους.

«Οι πολιτισμοί, όταν χάνονται, είναι θύματα αυτοκτονίας, όχι δολοφονίας», είχε πει πολύ εύστοχα κάποτε ο Βρετανός ιστορικός Arnold Toynbee, και πολύ φοβάμαι ότι o συλλογισμός του αυτός μας αφορά άμεσα. Τους πολιτικούς που μας κυβέρνησαν και μας κυβερνούν τους αφορά σίγουρα.

Συγκρότημα Φοιτητικής Εστίας στο Πανεπιστήμιο St Edward’s, στο Τέξας.

Διαβάστε ακόμα: To νέο μουσείο Guggenheim στο Ελσίνκι.

TAGS :
Alejandro Aravena αποψη αρχιτεκτονική τάσεις Χιλή

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook