«Ο αφορισμός είναι ένα από τα πρώτα κείμενα της ελληνικής γραμματείας όπου μπορείτε να βρείτε αρνητική αναφορά στους φιλελεύθερους που είναι επιπλέον και συνωμοσιολογική» γράφει ο Αριστείδης Χατζής. (Εικονογράφηση: Vladimir Radibratovic)

Γνωρίζετε βέβαια ότι ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε´αφόρισε την Επανάσταση και τους Επαναστάτες τον Μάρτιο του 1821. Τον συνοδικό αφορισμό συνυπέγραψε ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων και 22 Μητροπολίτες. Μεταξύ τους και ο Θεσσαλονίκης Ιωσήφ. Στον αφορισμό οι Επαναστάτες χαρακτηρίζονται αχάριστοι με «πνεύμα κακοποιόν» διότι πρόδωσαν την ευεργέτιδα Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Οι βασικοί στόχοι του αφορισμού ήταν βέβαια ο Αλέξανδρος Υψηλάντης και ο Μιχαήλ Σούτσος. Χαρακτηρίζονται θρασείς, αλαζόνες, αγνώμονες, κακόβουλοι, τέρατα, δοξομανείς, ματαιόφρονες, κακοήθεις, ανόητοι, ραδιούργοι, μιαροί, ασύνετοι, ασυνείδητοι, ψευδολόγοι, αχρείοι, λυμεώνες, σατανικοί, δημεγέρτες, ασεβείς, απονενοημένοι, φυγάδες, αποστάτες, ολέθριοι, αφωρισμένοι, καταραμένοι, ασυγχώρητοι, υπόδικοι, κλπ.

Ποιος άλλος θα συνεργαζόταν με τέτοια κουμάσια; Μα οι φιλελεύθεροι βέβαια! Οι «τούτων συμπράκτορες φιλελεύθεροι» για την ακρίβεια.

Ο αφορισμός είναι ένα από τα πρώτα κείμενα της ελληνικής γραμματείας όπου μπορείτε να βρείτε αρνητική αναφορά στους φιλελεύθερους που είναι επιπλέον και συνωμοσιολογική. Βέβαια προηγήθηκε η «Πατρική Διδασκαλία» (1798) του Πατριάρχη Ιεροσολύμων, Άνθιμου:

«Αυτό το περί ελευθερίας νέον σύστημα, δεν είναι άλλο παρά μια σύγχυσις και ανατροπή των καλών διοικήσεων, μια οδός φέρουσα εις την απώλειαν και απλώς ειπείν, μια νεοφανεστάτη ενέδρα του πονηρού διαβόλου κατά των ορθοδόξων χριστιανών».

Αν τα τότε επιχειρήματα θυμίζουν αυτά που διατυπώνονται ακόμα και σήμερα κατά του φιλελευθερισμού, έχετε δίκιο. Οι φιλελεύθερες ιδέες ενοχλούν ακριβώς με τον ίδιο τρόπο τους απολογητές της τυραννίας.

Σ’ εκείνο το κείμενο, ο Αδαμάντιος Κοραής, ο πρώτος Έλληνας φιλελεύθερος διανοούμενος, απάντησε με σκληρό τρόπο:

«Aφ’ ου με μαρτυρίας ή κολοβάς, ή κακώς εξηγηθείσας της αγίας Γραφής εσπούδασε δολίως να μας διδάξη το μίσος της ελευθερίας, μετασχηματίζεται αιφνιδίως εκ θεολόγου εις φιλόσοφον, και προσπαθεί να μας πείσει και με μόνας τας λογικάς αποδείξεις, ότι η πολιτική ελευθερία είναι πράγμα ανυπόστατον. Mέχρι τούτου δεν ίδομεν πλην την κακοφροσύνην του θεολόγου· εντεύθεν θέλει ιδώμεν και την παντελή αφροσύνην του φιλοσόφου.» (Αδαμάντιος Κοραής, «Αδελφική Διδασκαλία», Παρίσι, 1798). Αλλά για το κείμενο του Κοραή θα μιλήσουμε άλλη φορά.

Επιστρέφουμε στον Γρηγόριο. Η διαφορά εδώ είναι ότι ο Γρηγόριος αντιλαμβάνεται ότι η λέξη φιλελεύθερος δεν μπορεί να έχει αρνητικό νόημα στην ελληνική γλώσσα. Έτσι αποφασίζει να τους ονομάσει σκωπτικά «μισελεύθερους»:

«[Ε]πεχείρησαν εις έργον μιαρόν, θεοστυγές και ασύνετον, θέλοντες να διαταράξωσι την άνεσιν και ησυχίαν των ομογενών μας πιστών ραγιάδων της κραταιάς βασιλείας, την οποίαν απολαμβάνουσιν υπό την αμφιλαφή αυτής σκιάν με τόσα ελευθερίας προνόμια, όσα δεν απολαμβάνει άλλο έθνος υποτελές και υποκείμενον, ζώντες ανενόχλητοι με τας γυναίκας και τα τέκνα των, με τας περιουσίας και καταστάσεις, και με τήν ύπαρξιν της τιμής των, και κατ’ εξοχήν με τα προνόμια της θρησκείας, ήτις διεφυλάχθη και διατηρείται ασκανδάλιστος μέχρι της σήμερον επί ψυχική ημών σωτηρία. Αντί λοιπόν φιλελευθέρων εφάνησαν μισελεύθεροι, και αντί φιλογενών καὶ φιλοθρήσκων εφάνησαν μισογενείς, μισόθρησκοι και αντίθεοι».

Αν τα επιχειρήματα και οι μέθοδοι του Γρηγόριου και του Άνθιμου σας θυμίζουν επιχειρήματα κατά του φιλελευθερισμού που διατυπώνονται και μεθόδους που χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα, έχετε δίκιο. Διότι οι φιλελεύθερες ιδέες ενοχλούν ακριβώς με τον ίδιο τρόπο τους απολογητές της τυραννίας.

//O Αριστείδης Χατζής είναι Αν. Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. To post που αναδημοσιεύουμε με την άδειά του, εδώ.

 

Διαβάστε ακόμα: Υπάρχει χώρος για ένα φιλελεύθερο κόμμα στην Ελλάδα;

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top