Μια νέα σπίθα για την επιστήμη;

«To σκάφος της φαντασίας, που είχε πρωτοεμφανιστεί στην αρχική εκπομπή του Sagan, αν και διατηρείται στην εκπομπή του FOX, έχει πλέον το ύφος ενός sci-fi διαστημοπλοίου (φωτογραφία) που παίρνει θέση σαν το όχημα για το ταξίδι του θεατή, αφήνοντας όμως ελάχιστα περιθώρια για οποιαδήποτε φαντασιακή ανάπτυξη». Photo Credit: Fox

Ήμουν δώδεκα χρονών όταν είδα για πρώτη φορά τη σειρά Cosmos με τον Carl Sagan που παιζόταν τότε από ένα από τα δυο κανάλια της κρατικής τηλεόρασης που μονοπωλούσαν τα παιδικά μας χρόνια. Η διαστημική έρευνα, που είχε ουσιαστικά ξεκινήσει σαν μια ψυχροπολεμική κόντρα μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ, συνεχιζόταν για περισσότερα από 25 χρόνια και είχε φέρει στην ανθρωπότητα στιγμές μοναδικές, την κορύφωση –ίσως– της επιστήμης και της τεχνολογίας: τον άνθρωπο στη σελήνη με τις αποστολές Απόλλων, τις αποστολές Βίκινγκ στον Άρη, τις αποστολές Venera στην Αφροδίτη, τα Pioneer και Voyager στις άκρες του ηλιακού συστήματος (και πλέον ακόμη πιο μακριά), το Skylab σαν ένα πρώτο χώρο μελέτης και πειραμάτων έξω απ΄ την επιφάνεια και την βαρύτητα της Γης και το Διαστημικό Λεωφορείο σαν μια γλυκιά ελπίδα για διαστημικά ταξίδια για όλους μας ενώ η επιστημονική φαντασία βρισκόταν παντού γύρω μας.

Θαυμάστε ‒μαζί με τα παιδιά σας‒ τη μαγεία του έναστρου ουρανού μέσα από τον φακό του Λουκά Χαψή

Διαβάζαμε Ασίμοφ και Άρθουρ Κλαρκ (και Στάνισλαφ Λεμ), βλέπαμε το Star Trek και το Battlestar Galactica στην τηλεόραση, ενώ ο George Lucas μετέφερε μια σαπουνόπερα τύπου Dallas σε ένα πλαίσιο ενός γαλαξία πολύ πολύ μακριά –ομολογουμένως τόσο πετυχημένα που ακόμα τη λατρεύουμε. Πλησιάζαμε προς το τέλος –αν και τότε δεν το γνωρίζαμε ακόμη– μιας χρυσής εποχής αθωότητας για την εξερεύνηση του διαστήματος και το Cosmos του Carl Sagan ήταν ακριβώς αυτό που χρειαζόταν για να δούμε λίγο βαθύτερα όλα όσα βλέπαμε σαν θέαμα.

Στον δικό μου πρωτοεφηβικό κόσμο της άγνοιας και της αναζήτησης η εκπομπή αυτή έδρασε σαν μια σπίθα όχι μόνο για το «τι θέλω να κάνω όταν μεγαλώσω», μα γενικότερα σαν ένας κανόνας που όρισε την επιστημονική μέθοδο ως το κύριο τμήμα της σκέψης μου για όλη την υπόλοιπη ζωή μου. Και ήταν τόση η εμμονή μου με το Cosmos, που είχα φτάσει σε σημείο να επικοινωνήσω ακόμη και με τον ίδιο τον Carl Sagan (κάτι που το είχα πει μόνο σε ελάχιστους). Φυσικά όμως δεν ήμουν ο μόνος που ένιωσε κάτι αντίστοιχο και έτσι, όπως έμαθα αργότερα, δεκάδες άλλοι συνάδελφοί μου αστροφυσικοί στράφηκαν στην επιστήμη επηρεασμένοι από το Cosmos και τον Carl Sagan.

«Όταν ήμουν έφηβος ήταν τόση η εμμονή μου με το Cosmos, που είχα φτάσει σε σημείο να επικοινωνήσω ακόμη και με τον ίδιο τον Carl Sagan» (δεξιά στη φωτογραφία), λέει ο Βασίλης Δρόλιας. Photo Credit: Hans Peter Biemann

Φαίνεται πως κάθε γενιά έχει τον επιστήμονα που της ταιριάζει: τον Carl Sagan σαν το πρόσωπο της εκλαϊκευμένης επιστήμης διαδέχτηκε στη δεκαετία του ‘90 ο Stephen Hawking με το A Brief History of Time και σήμερα, τριάντα χρόνια αργότερα, με την επιστήμη να έχει πραγματικά εξελιχθεί πολύ περισσότερο από τότε, αλλά με τη διαστημική έρευνα να βρίσκεται ουσιαστικά σε μόνιμη στάση, το κανάλι FOX αποφάσισε να γυρίσει ένα δεύτερο Cosmos με παρουσιαστή αυτή την φορά τον Neil de Grasse Tyson, ο οποίος με κάποιον τρόπο προσπαθεί να πάρει τον ρόλο του «επιστήμονα τον ονείρων μας».

Φυσικά, το θάρρος (ή θράσος) της FOX να χρησιμοποιήσει το ίδιο όνομα με εκείνη την ιστορική εκπομπή οδηγεί αναπόφευκτα σε συγκρίσεις με το παρελθόν, τόσο με τo περιεχόμενο της ίδιας της εκπομπής, αλλά και μεταξύ της ιδιοσυγκρασίας του Carl Sagan με τον Neil de Grasse Tyson.

Τα τρία επεισόδια που έχουν ήδη παιχτεί αυτή τη στιγμή καταρχάς δείχνουν πως η έμφαση του νέου Cosmos είναι κυρίως στα εξαιρετικά γραφικά που προσπαθούν να βυθίσουν τον θεατή στον εξωτικό χώρο του διαστήματος και λιγότερο στην αναλυτική ανάπτυξη πληροφοριών στην οποία στηριζόταν το αρχικό Cosmos. Η ποιητική και γλαφυρή περιγραφή του Carl Sagan έχει αντικατασταθεί από μια σκληρή και άκαμπτη αφήγηση, η οποία θυμίζει σε κάποιες σκηνές περισσότερο τη φωνή ενός τηλε-ευαγγελιστή παρά την εύκαμπτη και γεμάτη σκεπτικισμό άποψη του επιστήμονα. To σκάφος της φαντασίας επίσης, που είχε πρωτοεμφανιστεί στην αρχική εκπομπή του Sagan, αν και διατηρείται στην καινούρια εκπομπή, έχει πλέον το ύφος ενός sci-fi διαστημοπλοίου που παίρνει θέση σαν το όχημα για το ταξίδι του θεατή, αφήνοντας όμως ελάχιστα έως μηδενικά περιθώρια για οποιαδήποτε φαντασιακή ανάπτυξη.

Μπορεί τα παραπάνω να φτιάχνουν ένα μέτριο και ελλιπές σύνολο στο πρώτο τους άκουσμα, όμως θα πρέπει να εξετάσει κανείς τόσο το νέο πλαίσιο της εκπομπής όσο και τους σκοπούς στους οποίους στοχεύει το νέο Cosmos.

Καταρχάς το κοινό στις εκπομπές του Sagan ήταν αρκετά ώριμο για να μπορεί να δεχτεί μια καθαρά επιστημονική εκπομπή, που δεν θα προσπαθούσε να πείσει για τίποτε, αλλά απλώς θα προσπαθούσε να μιλήσει βαθύτερα και με λεπτομέρειες για καθημερινές σχεδόν ειδήσεις απ’ την εξερεύνηση του διαστήματος, πράγμα που στην εποχή του Ίντερνετ και των ψευδεπιστημών του Neil de Grass Tyson δεν ισχύει.

«Στο Cosmos του FOX παρουσιαστής αυτή τη φορά θα είναι ο Neil de Grasse Tyson (φωτογραφία), ο οποίος με κάποιον τρόπο προσπαθεί να πάρει τον ρόλο του ”επιστήμονα τον ονείρων μας”». Photo Credit: Fox

Η απουσία είναι τέτοια που πριν λίγα χρόνια αναγκάστηκα εξαιτίας της να καθίσω μαζί με τον επτάχρονο τότε γιo μου για να δει εκείνος την τελευταία προσεδάφιση διαστημικού λεωφορείου και να νιώσω εγώ τη συντριβή ενός ονείρου των παιδικών μου χρόνων, ενώ πέρσι το άλλο υποκατάστατο ήταν η πτώση του Felix Baumgartner –που λίγο πολύ συμβολίζει και την ελεύθερη πτώση της επιστημονικής ιδέας μες στην κοινωνία και την κατάρρευση του ορθολογισμού μες στην παράνοια των ψευδεπιστημών και του διαδικτύου.

Ο Neil de Grass Tyson και οι δημιουργοί της εκπομπής ήταν, είναι, αναγκασμένοι να παλέψουν μ’ αυτήν την απουσία και να χρησιμοποιήσουν ακόμα και απόλυτες (τηλε-ευαγγελιστικές) εκφράσεις για να συνθλίψουν τα παρακλάδια των δημιουργιστών που αναιρούν με το έτσι θέλω ίσως την πιο όμορφη επιστημονική θεωρία στην οποία έχει καταλήξει η ανθρώπινη επιστήμη, την θεωρία της εξέλιξης.

Τα παιδιά στη δεκαετία του 70, μεγαλωμένα μέσα σ’ αυτό το υπέροχο κλίμα εξερεύνησης, ήθελαν να γίνουν αστροναύτες, επιστήμονες, εξερευνητές, ενώ σήμερα ύστερα από δυο περίπου δεκαετίες ριάλιτις με εμμονή στο λάιφσταϊλ θέλουν να γίνουν ηθοποιοί, τραγουδιστές (ή στην Ελλάδα σεφ –ήμαρτον!), ενώ στην καλύτερη περίπτωση προτιμούν –ακολουθώντας το χρήμα– την επιχειρηματική/τεχνολογική καριέρα και όχι αυτή του επιστήμονα.

Ίσως να είναι κάτι που προσπαθούμε να χώσουμε γρήγορα κάτω απ΄το χαλί, όμως νιώθω ότι –γι’ αυτόν και για άλλους λόγους– πολύ σύντομα οι επιστήμες θα πάσχουν από έλλειψη ταλέντων (αυτό όμως απαιτεί συζήτηση σε ένα άλλο άρθρο). Μπορεί μια εκπομπή σαν το νέο Cosmos, γεμάτη με τα γραφικά που τα παιδιά έχουν συνηθίσει μέσα από τις σύγχρονες sci-fi ταινίες και τα βιντεοπαιχνίδια, να δώσει το κατάλληλο έναυσμα για μια νέα γενιά επιστημόνων, ακριβώς όπως το παλιό Cosmos οδήγησε τόσους της δικιάς μου γενιάς να βάλουν στα όνειρά τους την επιστήμη;

Το στοίχημα για τον Neil de Grass Tyson είναι μεγάλο και, ειλικρινά, του εύχομαι να τα καταφέρει τόσο στο να διαλύσει την άγνοια των ψευδεπιστημών που λυμαίνονται την κοινή λογική τελευταία, όσο και να μεταφέρει τη (χαμένη) έννοια της επιστημονικής μεθόδου στην καθημερινότητά μας. Εγώ με τον γιο μου τον Φίλιππο παρακολουθούμε κάθε Τρίτη το κάθε νέο επεισόδιο του Cosmos και για μέρες μετά το συζητάμε σε όσο βάθος μπορεί να φτάσει η παιδική φαντασία. Θα ήθελα να πιστέψω ότι εκατοντάδες άλλα παιδιά ανά τον κόσμο κάνουν το ίδιο.

Διαβάστε ακόμα: Η λογική του «μέσου όρου» και το φωτεινό παράδειγμα του Σταμάτη Κριμιζή

TAGS :
cosmos fox sagan διάστημα σειρά τηλεόραση

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook