Xρυσός ή τουρισμός: Ποιος θα είναι τελικά ο πλούτος της Μήλου;

Αμουδαράκι- μία από τις παραλίες υπό “οικειοποίηση” .

Αποβιβάστηκα πρώτη φορά στη Μήλο νύχτα, αφού ταξίδεψα με το «κρουαζιερόπλοιο». Τουλάχιστον έτσι άκουσα να αποκαλείται το αργό καράβι, που πιάνει σε όλα τα νησιά και καθυστερεί συνήθως μία ώρα, αλλά αν είσαι ελάχιστα άτυχος, όπως απεδείχθη πως ήμουν στην επιστροφή, μπορεί και πέντε.

Δεν ήξερα τι με περίμενε, την άλλη μέρα το πρωί καθώς ανηφόριζα με τις δύο μου ρόδες από τον Αδάμαντα τις ανηφορικές στροφές προς την Πλάκα. Η Μήλος είναι μακράν το πιο περίπλοκο και σύνθετο από κάθε άποψη νησί που έχω δει μέχρι τώρα, όπου τόσο πολλά υπάρχουν και συμβαίνουν σε μικρή σχετικά έκταση.«Εδώ είναι η δική μας Πατησίων» μου είπε φίλος μου που πρόσφατα εγκαταστάθηκε μόνιμα στο νησί φεύγοντας από την Αθήνα, όπου εργαζόταν στην Πατησίων, καθώς διασχίζαμε την κεντρική οδό που συνδέει τις τέσσερις διαφορετικές γειτονιές που συνθέτουν τον κεντρικό αστικό ιστό της πρωτεύουσας: Τριοβάσαλος, Πέρα Τριοβάσαλος, Τρυπητή, Πλάκα. Ένας δρόμος με μαγαζιά όλων των ειδών, ζωή, κίνηση και τράπεζες. Στη Μήλο δεν υπάρχει κρίση και ανεργία, μου είπαν. Τουρισμός και «Εταιρεία» την έχουν προστατέψει.

Ανηφορίζοντας προς την Πλάκα.

Το πρώτο πράγμα που εντυπωσιάζει στη Μήλο είναι πως είναι μωσαϊκό έντονα διαφορετικών χρωμάτων χωρίς σταδιακές μεταβάσεις από το ένα στο άλλο. Λες και πέταγε κάποιος δείγματα από χώμα και πετρώματα αριστερά δεξιά στην τύχη. Δεν υπάρχουν δύο σημεία όμοια μεταξύ τους: έντονα λευκά, έντονα κόκκινα, γκρίζα, πράσινα και καφέ, πότε απόκρημνα, πότε ομαλά, ενώ παντού εισχωρεί η θάλασσα και οι άφθονες θέες και ορίζοντες είναι ανοιχτοί προς όλες τις κατευθύνσεις με τους πιο απίθανους γεωλογικούς σχηματισμούς κρυμμένους στις λεπτομέρειες ή ολοφάνερους στην ακτογραμμή. Αντίστοιχη ποικιλία παρουσιάζει η βλάστηση, που αλλού πυκνώνει με δάση και συστάδες από αγριόκεδρους και κυπαρίσσια και αλλού είναι πετρώδης ημιέρημος ή φρυγανότοπος. Ένας τόπος όπου γλύπτες και ζωγράφοι μάλλον παρατηρούν αμήχανοι την απείρως πιο εμπνευσμένη από αυτούς φύση. Ταυτόχρονα, όλο αυτό το ονειρικό τοπίο, που  περιλαμβάνει και φανταστικές πέτρινες αρκούδες, παρότι παράξενο σαν παραίσθηση, δεν υπερβαίνει την ανθρώπινη κλίμακα, όπως εάν ήμασταν στο Grand Canyon της Αριζόνα. Όχι.

Μια παράξενη πύλη στη Θάλασσα, υπόλειμμα του εξορυκτικού παρελθόντος της Μήλου και της μεταφοράς του από θαλάσσης, στο Φυροπόταμο.

Εντάσσεσαι μέσα σε αυτό σχεδόν αμέσως, δεν σε εκμηδενίζει με απόκοσμα μεγέθη παρόλο που εντυπωσιάζει: είσαι πάντα στο Αιγαίο, όπου ο πολιτισμός μας συνδιαμορφώθηκε με τις ακτές και  τις μικρές ενδοχώρες, το φιλικό τοπίο. Είσαι κάπου στο κέντρο του Αιγαίου, σε ένα μέρος γνώριμο. Βλέπεις της συνέχειά μας με τον πρωτο-κυκλαδικό πολιτισμό: από την εποχή του χαλκού, την εποχή των περσικών πολέμων, την εποχή των πειρατών, των Ενετών, μέχρι τη σύγχρονη Ελλάδα των μνημονίων…

Ενώ όμως τα άλλα νησιά είναι κορφές οροσειρών που βυθίστηκαν, η Μήλος αναδύθηκε από την ηφαιστειακή δραστηριότητα εκεί που παλεύει αιωνίως η Αφρικανική πλάκα με την Ευρώπη. Αναδύθηκε, όπως άλλωστε και η Αφροδίτη, μέσα από τον αφρό. Ελαφρόπετρα, οψιδιανός, μπετονίτης, καολίνη, μαγγάνιο, θειάφι και περλίτης- είναι μερικά μόνο από τα πετρώματα και ορυκτά που ευθύνονται για όλα αυτή τη ποικιλομορφία του τόπου και καθόρισαν και την ιστορία του.

Μία από τις παρθένες παραλίες στο Αμουδαράκι.

Σε αυτούς τους φυσικούς σχηματισμούς έχει προσθέσει τους δικούς της λάκκους η Εταιρεία. Από την προϊστορική εποχή, (λέγεται από το 5.300 πχ) η Μήλος ήταν τόπος εκσκαφών για πρώτες ύλες αρχίζοντας από τον οψιδιανό. Σήμερα ακόμη περισσότερο, αλλά δεν θα επεκταθώ σε τεχνικές λεπτομέρειες, θα αρκεστώ να πω ότι στη ζωή και το λόγο της Μήλου κυριαρχεί μία λέξη και μία σχέση: Η «Εταιρεία». Η Εταιρεία είναι πανταχού παρούσα στη ζωή της Μήλου. Αυτή και όχι το  τοπίο είναι που ξεπερνά το ανθρώπινο μέγεθος κι σε κάνει να νιώθεις πως ζεις στο μυθιστόρημα του Κάφκα, «Ο Πύργος».

Τι ανήκει και τι δεν ανήκει στην Εταιρεία είναι κάτι που διαρκώς ανακαλύπτεις όπου κυκλοφορείς. Πολλοί δουλεύουν βέβαια στην εταιρεία σε διάφορες θέσεις, τα αυτοκίνητα με το λογότυπο είναι παντού. Κοινωνικά και πολιτικά μπορεί να αποκτήσεις κύρος, αν δουλεύεις στην Εταιρεία, αλλά μπορεί να κατηγορηθείς και ως «άνθρωπός της» σαν ρετσινιά. Τυπική σχιζοφρένεια. Η «Εταιρεία» έχει αλλάξει χέρια, μεταμορφώνεται και αυτή διαρκώς καθώς αλλάζουν οι πολιτικές της μαζί με την σχέση αγάπης μίσους που έχει αναπόφευκτα εξελίξει με τους ανθρώπους του νησιού.

Δειγματολόγιο λευκών και ερυθρών πετρωμάτων.

«Παλαιότερα» μου είπε μια φίλη που ασχολείται με τα τοπικά θέματα, «ήξερες με ποιους είχες να κάνεις. Ο κύριος Κώστας ή η κυρία Τζένη. Οι εκπρόσωποι της εταιρείας είχαν ονόματα και ήταν γνωστοί και προσιτοί. Σήμερα η Γαλλική Imerys που την αγόρασε είναι απρόσωπη. Δεν μπορείς να μάθεις πρόσωπα και πράγματα ούτε και ξέρεις με ποιόν να διαπραγματευτείς». Πάνω από όλα αυτά, που συνθέτουν ένα εκρηκτικό μείγμα αντιθέσεων αλλά και αντιφατικών πιέσεων τόσο θετικών όσο και αρνητικών κάποια στιγμή εμφανίστηκε και η απειλή πως στο νησί υπάρχει χρυσάφι, και μάλιστα στη Δυτική Μήλο, το πιο άθικτο κομμάτι που είναι και προστατευόμενο στο δίκτυο των περιοχών Natura.

Ενώ σιγά-σιγά τα γνώριμα προβλήματα με την «Εταιρεία» είχαν γίνει ρουτίνα και προσπάθειες αποκατάστασης του τοπίου άρχιζαν να δείχνουν αποτέλεσμα και ο τουρισμός να δείχνει σημάδια πως αναπτύσσεται, η ιδέα πως στη Μήλο θα χωρέσουν και οι Σκουριές προμήνυε ένα εφιαλτικό μέλλον. Ένα αδιαχώρητο μη συμβατών δραστηριοτήτων που ακυρώνουν ή μια την άλλη. Θρυλείται πως κάποτε ο Παλαιοκρασσάς, ο γνωστός πρώην υπουργός και επίτροπος στην ΕΕ διατύπωσε τη θεσπέσια ιδέα : «Γιατί να μην μετακομίσετε όλοι οι Μηλιοί στην Κύθνο, να μπορέσουμε να σκάψουμε ήσυχοι το όλο νησί που έχει τόσο πλούτο από κάτω;».

“Λευκή” παραλία, στο Αμουδαράκι.

Αντιδράσεις κατά του νέου ορυχείου υπήρξαν έντονες. Κινητοποιήθηκαν άμεσα ομάδες κατοίκων. Οι έρευνες σταμάτησαν αλλά μόνον αφού ανοίχτηκαν δρόμοι πληγές σε όλο τον ορεινό όγκο της δυτικής Μήλου. Μέχρι σήμερα όμως κανείς δεν ξέρει πόσο χρυσάφι κρύβει το βουνό και κανείς δεν εγγυάται πως μια μέρα των ημερών, το θερμόμετρο δεν θα ανέβει ξανά πάνω από το φυσιολογικό, να ξυπνήσει την χρυσή κοιμωμένη.

Έχουμε λοιπόν ένα νησί στο μεταίχμιο ανάμεσα την βιομηχανική και εξορυκτική ανάπτυξη και την τουριστική, μια δύσκολη ισορροπία με όλους τους αντίστοιχους κοινωνικούς διχασμούς που προκαλούν όλα αυτά τα θέματα. Όταν μιλάμε για ανάπτυξη, όλοι αρχικά συμφωνούν και λένε ωραία, αλλά όταν φτάνουμε στο τι είδος ανάπτυξης θέλουμε, πως και πότε, αρχίζουν οι τριγμοί: ο καθένας έχει τις ιδέες του για το τι σημαίνει ανάπτυξη. Συνήθως η πλειοψηφία νομίζει πως όλων των ειδών οι “αναπτύξεις” μπορούν να συνυπάρξουν και τα θέλουν όλα αμέσως.

Δυστυχώς όμως αυτό δεν συμβαίνει: κάθε αναπτυξιακός δρόμος έχει τα όριά του και αν δεν τα προσέξεις μπορεί να τα χάσεις όλα. Πόσες τουριστικές περιοχές στην Ελλάδα δεν έχουν γίνει σκιές του παρελθόντος τους, λόγω “υπερανάπτυξης”; Ας αναφέρω την Αγία Μαρίνα της Αίγινας ως ένα τέτοιο παράδειγμα, ή το υπερπολυτελές πεντάστερο Καβείρια Παλλάς σε ερημική τοποθεσία της Λήμνου, που χτίσθηκε με τα αναπτυξιακά ΜΟΠ και σήμερα είναι ένα φάντασμα. Πόσα άδεια κελύφη βιομηχανικών κτηρίων δεν κοσμούν διάφορα τοπία; Πόσα νταμάρια χαίνουν στα βουνά και τους λόφους μας ως brutal διακόσμηση του τοπίου;

Aρμενίζοντας με το “κρουαζερόπλοιο”.

Η προοπτική του χρυσού άφησε πίσω της μια φοβία: τόσο για την ρύπανση και τους κινδύνους ατυχήματος, όσο και για το ότι θα αναχαίτιζε την άνοδο του τουρισμού, που στη Μήλο είναι εν πολλοίς και εσωτερικός. Το αποτέλεσμα είναι πως όταν αργότερα εμφανίστηκε μια δεύτερη Εταιρεία, ακόμη πιο αδιαφανής και απρόσωπη από την πρώτη και αγόρασε τις καλύτερες εκτάσεις του νησιού κανείς δεν ασχολήθηκε πολύ, επειδή πίστεψαν πως ο υψηλός τουρισμός θα προστατέψει από την εξόρυξη.

Αυτή είναι η Εταιρεία Axsite Αγροτική Τουριστική ΑΕ, ένα από τα πολλά πλοκάμια γερμανικού ομίλου, που δεν αποκρύπτει τις προθέσεις της, σε διεθνείς αγγελίες πώλησης, πως θα οικειοποιηθεί τις ωραιότερες και καθαρότερες παραλίες του Αιγαίου, στο Αμουδαράκι, ελέγχοντας την πρόσβαση σε αυτές από ξηρά. Μερικοί λένε πως πίσω από τις αγορές ήταν αρχικά ο Μεταξάς (ο μεταξύ μας) άλλοι πως είναι άλλος, στην πραγματικότητα οι τίτλοι δεν έχουν ελεγχθεί. Με μια κάκιστη και ανεπαρκέστατη περιβαλλοντική μελέτη για τα ζητήματα της βιοποικιλότητας που έγινε μάλιστα με όρους απλού ξενοδοχείου, ο κ. Μανιάτης και η κα. Κεφαλογιάννη αδειοδότησαν «Σύνθετο Τουριστικό Κατάλυμα», κάτι που πρακτικά και νομικά απαιτεί νέα περιβαλλοντική μελέτη.

Αμουδαράκι- Αιγαίο, όπως ήταν την εποχή του Ομήρου.

Κανένα φυσιολογικό Υπουργείο Περιβάλλοντος μιας λογικής χώρας δεν θα έπρεπε να έχει δεχθεί τέτοια μελέτη. Αγνόησαν βέβαια πως η περιοχή είναι ανεξερεύνητη και πλούσια σε αρχαιολογικά στοιχεία, πως έχει παλαιολιθικές και πρωτοκυκλαδικές αρχαιότητες, αλλά και παλαιοντολογικό ενδιαφέρον διότι υπάρχουν απολιθώματα φυτών και άλλων μορφών ζωής που ελάχιστα έχουν μελετηθεί.

Ένα πεντάστερο λοιπόν με τα παρελκόμενά του, βίλες, σπα, πισίνες, μπαρ και πολλά άλλα θαυμαστά στη μέση του πουθενά θα αποτελέσει το νέο κράτος εν κράτει στη Μήλο. Ασφαλώς ένα τέτοιο απομονωμένο “ξενοδοχείο” λίγη σχέση θα μπορεί έχει με την υπόλοιπη οικονομία του νησιού. Η Imerys τουλάχιστον διατηρεί στενά δεσμά: δίνει θέσεις, φέρνει κόσμο που ψωνίζει, ζει ανάμεσα στους ανθρώπους του νησιού κι ας προξενεί προβλήματα. Φίλη μου, που ασχολείται με τα τοπικά της Μήλου, αμφισβητεί πως μπορεί να υπάρχει κάποιος Μηλιός που να έχει τα προσόντα να προσληφθεί σε μια τέτοια υψηλά εξειδικευμένη τουριστική μονάδα.

Βράχος στο Αμουδαράκι, ψηφιδωτό με έντονα χρώματα.

Το υπό ετοιμασία πολυτελέστατο σύμπλεγμα στη άλλη άκρη του νησιού επομένως θα γίνει ένας τεχνητός παράδεισος που οικειοποιείται για τους ολίγους έναν από τους τελευταίους εναπομείναντες φυσικούς παραδείσους του Αιγαίου. Δεν θα έχει δίοδο επικοινωνίας με το υπόλοιπο νησί διότι, λόγω νομικού καθεστώτος περιοχών Natura, δεν επιτρέπεται να ανοιχτεί άλλος δρόμος, ούτε να ασφαλτοστρωθεί ο υπάρχων, ενώ η μοναδική πρόσβαση στις παραλίες είναι ήδη συμβολικά κλειστή με μια πέτρινη πύλη.

Μετά την γαλλική Imerys και τη Γερμανική Axsite, τι θα απομείνει στους κατοίκους να αναπτύξουν; Το μεταίχμιο της Μήλου είναι το τώρα. Είμαστε ανάμεσα στο ξεπούλημα και την αρπαχτή της Axsite από τη μια και μια μελετημένη & βιώσιμη ανάπτυξη που θα λαμβάνει υπ’ όψη της την τοπική οικονομία, τα τοπικά προϊόντα, το τοπίο και βέβαια το δικαίωμα πρόσβασης σε επισκέπτες και ντόπιους χαμηλότερου βαλαντίου σε όλο το νησί, από την άλλη. Όμως το όραμα της ανάπτυξης πολλών μένει προσκολλημένο σε κάποια αισθητική ανάμεσα σε Λας Βέγκας και Ντουμπάϊ. Αυτό θέλει η αγορά νομίζουν, άρα αυτό να κάνουμε– αλλά ποια αγορά;

Οι αγορές είναι πολλές γιατί να κάνουμε τα χατίρια μόνο μίας, που θέλει να αποκλείσει τις άλλες; Ας επιλέξουμε. Κάποιες περιοχές έχουν ιδιαιτερότητες που πρέπει να μοιραζόμαστε και να αφήσουμε και για τα παιδιά μας. Η δυτική Μήλος είναι μία από αυτές. Ασφαλώς μπορεί να αναπτυχθεί, αλλά συμβατά με το τοπίο και την οικονομία του υπόλοιπου νησιού, με ήπιες μορφές τουρισμού με σεμνούς ξενώνες διανυκτέρευσης και όμορφα μονοπάτια να απολαύσει κάποιος τη φύση.

Η εσωτερική θάλασσα της Μήλου.

Στο Αμουδαράκι βρέθηκα εντελώς μόνος μου. Αν πάθαινα αιφνιδίως αμνησία δεν θα ήξερα σε ποια εποχή βρίσκομαι. Θα μπορούσα να είμαι στην εποχή του Ομήρου, τουλάχιστον αυτή ήταν η φαντασίωσή μου καθώς πατούσα την άμμο και βυθιζόμουν στο δροσερό αλλά όχι κρύο νερό. Γύρω μου ούτε ένα σκουπιδάκι να θυμίζει το σήμερα: ο νότιος προσανατολισμός της ακτογραμμής την προστατεύει.

«Νόμιζαν πως είχα εραστή όταν ήμουν έφηβη» μου είπε η κυρία Ε. η σπιτονοικοκυρά μου, όταν επέστρεψα στην Πλάκα, «αλλά εγώ μάζευα κρυφά ψάρια και πήγαινα το βράδυ στα βράχια να ταΐσω τη μητέρα φώκια που είχε το μικρό της. Της τα άφηνα και μαγεμένη καθόμουν εκεί ώρες ολόκληρες μέχρι να έρθει… με είχε μάθει, ήμασταν φίλες». «Έχετε δει τις οχιές;», συνέχισε, «είναι πανέμορφες…» – «να πάτε στο Γλαρονήσι» με συμβούλευε επιμόνως, «μόνο εκεί και στην Ιρλανδία υπάρχουν τέτοια βράχια» , μου είπε, θυμίζοντάς μου το εξώφυλλο των Led Zeppelin, Houses of the Holy. Και τέλος , η ερώτηση: «Είδα πως μαζέψατε πέτρες, είστε γεωλόγος;»

Πράγματι, όλοι θέλουν κάτι από τη Μήλο στο σπίτι τους. «Εδώ όλοι κάτι παθαίνουν και φωτογραφίζουν μανιωδώς» είπε άλλος φίλος μου. Πράγματι, επέστρεψα με κάποιες πανέμορφες πέτρες και πάνω από 200 φωτογραφίες στο κινητό μου. Εκτός από τις περίφημες μοναδικές οχιές της Μήλου, που σπάνια βλέπει κανείς, η Μήλος έχει και ενδημικές σαύρες. Γενικώς έχει μια πλούσια ζωή ανθρώπων, χλωρίδας & πανίδας που συμβιώνει μέχρι σήμερα περισσότερο ή λιγότερο αρμονικά.

Εκκλησάκι στο κέντρο της Μήλου στη σκιά φυσικών γλυπτών.

Η πρώτη Εταιρεία έχει τα καλά της και τα κακά της. Πρέπει κανείς να διαπραγματευτεί μαζί της προς όφελος της υγείας των κατοίκων αλλά και της «φυσιολογικής» τουριστικής ανάπτυξης. Με δύο εταιρείες όμως η κατάσταση και οι πιέσεις θα γίνουν αφόρητες. Και ασφαλώς η ιδέα πως ο «υψηλός» τουρισμός προστατεύει από το χρυσάφι είναι φενάκη. Τέτοιου βαλαντίου τουρίστες ενδιαφέρονται για τον τεχνητό τους μικρόκοσμο. Η παραλία γι αυτούς δεν είναι παρά ένα φόντο άλλων πραγμάτων. Ούτε που θα ενδιαφερθούν για τις τρύπες στο βουνό…

Η κυρία Ε, λέει πως πέρασε στη ζωή της μια λευχαιμία. Δεν ξέρει αν οφείλεται στις εξορύξεις ή όχι. Πολλοί λένε πως έρευνες με ερωτηματολόγια για την υγεία των κατοίκων σταμάτησαν απότομα. Η Μήλος είναι συγκλονιστικά όμορφη. Κρύβει όμως προβλήματα που χρονίζουν. Το τελευταίο όμως που χρειάζεται είναι ένα άλλο κράτος εν κράτει που θα ανάψει βάλει φιτιλιές στο ήδη εκρηκτικό μείγμα, ώσπου στο τέλος η επιθυμία του Παλαιοκρασσά να είναι μονόδρομος.

Διαβάστε ακόμη: Είναι οι οικολόγοι, καταστροφολόγοι;

TAGS :
αποψη δραγούμης Μήλος νησί

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook