br1-protect-your-soul-2014-low

«Δεν υπάρχουν πολλοί, αλλά μόνον ένας πολιτισμός. Αιώνες τώρα, παρακολουθούμε τη διαμόρφωση ενός παγκόσμιου πολιτισμού, με τις εντάσεις του φυσικά, τις διαφορές του, τις έριδές του και τις καινοφανείς μορφές ριζοσπαστικής βίας του». (Φωτό: https://zoewoodcreative.com)

Σύγκρουση των πολιτισμών; Η θέση αυτή δημιούργησε σάλο τη δεκαετία του ’90, όταν ο Αμερικανός πολιτειολόγος Samuel Huntington δημοσίευσε το ομότιτλο δοκίμιό του. Σήμερα, μεταξύ παγκοσμιοποιημένου φόβου της τρομοκρατίας, υπαρξιακού ιλίγγου και ιστορίας που μοιάζει να χάνει το νόημά της, είναι εύκολο για κάποιον να προσφύγει σ’ αυτήν τη μαζική ανάλυση, τη σχεδόν φυλετική. Αυτό στο οποίο παριστάμεθα δεν είναι μια σύγκρουση μεταξύ Ανατολής και Δύσης, μεταξύ Ισλάμ και Χριστιανισμού;

Φιλόσοφος και κοινωνιολόγος του θρησκευτικού φαινομένου, αλλά και του τζιχαντισμού, ο Raphaël Liogier (Ραφαέλ Λιοζιέ) παίρνει θέση στον αντίποδα αυτής της πολιτισμικής προσέγγισης. Η Σύγκρουση των Πολιτισμών δεν θα λάβει χώρα, υπογραμμίζει στο τελευταίο του δοκίμιο, το οποίο κυκλοφόρησε στην αρχή του χρόνου από τις εκδόσεις του CNRS. Εκτιμά μάλιστα πως «το θρησκευτικό αίσθημα γίνεται όλο και λιγότερο παράγοντας αντιπαράθεσης αξιών». Η αγορά του τρόμου μήπως έχει παγκοσμιοποιηθεί;

553030012_1280x720

Σύμφωνα με τον Raphaël Liogier «καμία από της σημερινές συγκρούσεις δεν μπορεί να αναλυθεί ως πόλεμος των πολιτισμών. Μόνο ως υβριδικές έριδες στις οποίες εμπλέκονται κράτη, τρομοκρατικές οργανώσεις, μαφία, οικονομικά δίκτυα». (Φωτό: Vimeo)

Γιατί δεν πιστεύετε στην άποψη περί σύγκρουσης των πολιτισμών;

Διότι δεν υπάρχουν πολλοί, αλλά μόνον ένας πολιτισμός. Αιώνες τώρα, παρακολουθούμε τη διαμόρφωση ενός παγκόσμιου πολιτισμού, με τις εντάσεις του φυσικά, τις διαφορές του, τις έριδές του και τις καινοφανείς μορφές ριζοσπαστικής βίας του. Μπορεί λοιπόν να έχουμε εξαιρετικά καταστροφικούς πολέμους, αλλά δεν πρόκειται για συγκρούσεις πολιτισμών.

Η σημερινή τρομοκρατία αποδεικνύει την παρουσία αυτού του ενιαίου πολιτισμού με τις υπερσυνοριακές μεθόδους του, οι οποίες δασκεδάζουν τις απογοητεύσεις που γεννιούνται από την παγκοσμιοποίηση, στο πλαίσιο μια διεθνοποιημένης αγοράς του τρόμου.

Η ιδέα ενός πολιτισμού υπό πολιορκία χαρακτηρίζει περισσότερο μια Ευρώπη που έχει γίνει φονταμανταλιστική, δηλαδή σε αναζήτηση των ριζών της και της χαμένης της ηγεμονίας.

Εντός αυτού του ενιαίου πολιτισμού, η επιθυμία μας να ζήσουμε όλοι μαζί ριζώνει όλο και λιγότερο σ’ ένα ομογενοποιημένο έδαφος. Αντίθετα, περιπλανιέται σε χώρους που δεν ορίζονται από επικράτειες. Έτσι, η κόρη μου μπορεί να νιώθει πιο κοντά σε μια Μεξικανή ή μια Ιαπωνέζα που συνάντησε στο Ίντερνετ και λατρεύει τα mangas παρά να έχει κοινά σημεία με τη γειτόνισσα δίπλα. Τα mangas αποτελούν ένα χώρο «αποσυγκεντρωμένης επιθυμίας». Οι χώροι αυτοί απολαμβάνουν της απειρότητας του Ίντερνετ.

Καμία από της σημερινές συγκρούσεις δεν μπορεί να αναλυθεί ως πόλεμος των πολιτισμών. Μόνο ως υβριδικές έριδες στις οποίες εμπλέκονται κράτη, τρομοκρατικές οργανώσεις, μαφία, οικονομικά δίκτυα, παγκοσμιοποιημένες στάσεις που αφορούν στην ταυτότητα. Η ιδέα ενός πολιτισμού υπό πολιορκία χαρακτηρίζει περισσότερο μια Ευρώπη που έχει γίνει φονταμανταλιστική, δηλαδή σε αναζήτηση των ριζών της και της χαμένης της ηγεμονίας.


Διαβάστε ακόμα: Η εξάλειψη της θρησκείας και τα ταξίδια του Γκιούλιβερ


 

Ποιες είναι οι συγκυρίες που οδήγησαν στην έννοια της «σύγκρουσης των πολιτισμών»;

Η έκφραση λανσαρίστηκε από τον οριανταλιστή Bernard Lewis το 1957, με αφορμή την κρίση του Σουέζ. Όλα άρχισαν όταν ο Νάσερ εθνικοποιεί τη διώρυγα, ώστε να διατρανώσει την ανεξαρτησία της Αιγύπτου. Οι Ευρωπαίοι την είχαν τότε υπό την κατοχή τους, αλλά καθώς υποχρεούνται να την εγκαταλείψουν υπό τη διεθνή πίεση, συνειδητοποιούν ότι δεν κυριαρχούν πλέον στον κόσμο.

Το τραύμα αυτό θα τους κάνει να ερμηνεύσουν το γεγονός ως αραβο-μουσουλμανική συνωμοσία: Η Ευρώπη πληγώνεται θανάσιμα. Μαθητής του Lewis, ο Samuel Huntington θα μορφοποιήσει το 1996 το συμβάν σε θεωρία, η οποία πρεσβεύει τη διακριτή ανάπτυξη των πολιτισμών σε διεθνή κλίμακα, ώστε να αποφευχθούν οι συγκρούσεις. Η άποψη αυτή εκπορεύεται από ένα ρεύμα της ανθρωπολογίας (diffusionism), σύμφωνα με το οποίο όλες οι ανθρώπινες κουλτούρες δεν περνούν από τα ίδια εξελικτικά στάδια και δεν μπορούν να αφομοιωθούν.

clash_new

«Οι πραγματικές αντιθέσεις δεν είναι μεταξύ θρησκειών. Συνήθως, είναι εσωτερικές του ίδιου του θρησκευτικού δόγματος», λέει ο Liogier. (Φωτό: http://eacpe.org/)

Αμφισβητείτε επίσης την άποψη ότι ζούμε ένα θρησκευτικό πόλεμο;

Αυτή είναι η καρδιά της προκατάληψης. Οι πραγματικές αντιθέσεις δεν είναι μεταξύ θρησκειών. Συνήθως, είναι εσωτερικές του ίδιου του θρησκευτικού δόγματος. Η σημερινή βία μεταξύ σιιτών και σουνιτών το αποδεκνύει περίτρανα. Η λογική της σύγκρουσης των πολιτισμών έρχεται ωστόσο να επιβεβαιώσει την ύπαρξη αξιακών αντιθέσεων θεμελιωμένων επί προαιώνιων θρησκευτικών ανταγωνισμών.

Ο αραβικός κόσμος υπήρξε ο πρώτος που συνθλίφτηκε από τον οδοστρωτήρα του εκδυτικισμού, άρα καλλιέργησε μια αντιδυτική μνησικακία σε συνδυασμό με τη μανιώδη αναζήτηση των καταβολών.

Στην πραγματικότητα, σήμερα υφίστανται τρία μείζονα είδη θρησκευτικών πολώσεων, τα οποία διατρέχουν όλες τις θρησκείες: η πνευματοκρατία, ο χαρισματισμός και ο φονταμανταλισμός. Οι τάσεις αυτές μπορεί να αντιμάχονται η μία την άλλη, αλλά τις μοιράζονται όλες οι θρησκείες.

Έχοντας ως βάση την προσωπική ανέλιξη και το ευ ζην, η πνευματοκρατία είναι το είδος θρησκευτικότητας που επικρατεί στις πλουσιότερες κοινωνίες, τις λεγόμενες μεταβιομηχανικές. Δεσπόζουσα στο δυτικό βουδισμό, αλλά και στο Ισλάμ με το νεοσουφισμό.

Ο χαρισματισμός υπόσχεται, με τη σειρά του, την υλική ευδοκίμηση στο πλαίσιο μιας συλλογικής δημιουργικής ζύμωσης, η οποία αφορά κυρίως στους φτωχότερους. Στο Χριστιανισμό, τον συναντάμε στους πεντηκοσιανιστές, αλλά και στο Βουδισμό με τη Soka Gakkaï.


Διαβάστε ακόμα: Ο φασισμός δεν είναι frozen yogurt, δεν είναι μαϊντανός


 

Τέλος, ο φονταμανταλισμός είναι προσφιλής σε κείνους που έχουν μειωμένη αυτοεκτίμηση, απορρίπτουν το παρόν και βρίσκουν καταφύγιο σε ένα εξιδανικευμένο παρελθόν. Αυτοί είναι οι οπαδοί της «σύγκρουσης των πολιτισμών», είτε πρόκειται για χριστιανούς είτε για μουσουλμάνους φονταμανταλιστές. Το μίσος τους είναι αμοιβαίο. Προβάλλουν τις ίδιες φαντασιώσεις στη φρενήρη αναζήτησή τους της πρωταρχικής αλήθειας.

Εάν, ενίοτε, έχουμε την αίσθηση ότι υπάρχουν αντιθέσεις μεταξύ των θρησκειών είναι γιατί ο φονταμανταλισμός μπορεί να γίνει πολύ σημαντικός ανάμεσά τους.

Αυτή είναι η περίπτωση του Ισλάμ: ο αραβικός κόσμος υπήρξε ο πρώτος που συνθλίφτηκε από τον οδοστρωτήρα του εκδυτικισμού, άρα καλλιέργησε μια αντιδυτική μνησικακία σε συνδυασμό με τη μανιώδη αναζήτηση των καταβολών, η οποία και τροφοδοτεί περισσότερο από αλλού το φονταμανταλισμό.

Με την παγκοσμιοποίηση, δεν μπορούμε πια να κρατήσουμε τον Άλλο σε απόσταση. Δεν υπάρχει πλέον ο ριζικά ξένος.

Η διαμόρφωση ενός καθολικού πολιτισμού εντός ενός γεωφραφικού χώρου χωρίς σύνορα υποχρεώνει και σε ένα νέο ορισμό του Άλλου…

Η διαπερατότητα των συνόρων συνετέλεσε στην εξαφάνιση του ριζικά Άλλου, του ξένου, του βάρβαρου, ο οποίος κάποτε εξοριζόταν από τον υπαρξιακό μας ορίζοντα, αποκλειόταν από το ζωτικό μας χώρο. Με την παγκοσμιοποίηση, δεν μπορούμε πια να κρατήσουμε τον Άλλο σε απόσταση. Δεν υπάρχει πλέον ο ριζικά ξένος. Ουδείς Άλλος είναι τελείως Άλλος. Οπότε, πώς μπορούμε στις μέρες μας να καθορίσουμε τις ταυτότητες;

Σύμφωνα με τις διαφορικές θεωρίες, οι οποίες αποδέχονται τη σύγκρουση των πολιτισμών, ο Άλλος είναι πάντα Άλλος, είτε τον θαυμάζεις είτε τον σιχαίνεσαι. Πρέπει να κρατηθεί σε απόσταση. Είναι σαν τον ζωολόγο που έχει γοητευτεί απ’ τους γορίλες, αλλά ποτέ δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι η κόρη του θα μπορούσε να παντρευτεί κάποιον απ’ αυτούς. Αυτό είναι το προεξάρχον τόσο στον οριανταλισμό όσο και στο ρατσισμό. Ο διαφοριστής φοβάται τη μείξη.


Διαβάστε ακόμα: Περί της ιδέας της προόδου


 

Αντίθετα, σύμφωνα με τους σχετικιστές, οι κουλτούρες δεν είναι παρά ποικίλματα του ανθρώπινου είδους. Ο ρελατιβισμός παραπέμπει στη σχέση, άρα σε έναν κοινό παρονομαστή που υποστηρίζει την εγκαθίδρυσή της. Ο σχετικιστής σέβεται την αυτονομία της κάθε κουλτούρας. Σχετικοποιεί τη δική του, όπως το έκανε από παλιά ο Montaigne. Δεν συσκοτίζει τις μείξεις. […]

 

ajami-600

«Σε συνθήκες εύθραυστης ταυτότητας, όπως στην Ευρώπη σήμερα, ο Άλλος που ζει ανάμεσά μας μπορεί να απορριφθεί, γιατί «μας» απειλεί με την παρουσία του. Επικαλούμαστε την αυτοάμυνα, για να δικαιολογήσουμε το στιγματισμό του εχθρού». (Φωτό: https://zoewoodcreative.com)

Αλλά αυτός ο παγκοσμιοποιημένος Άλλος δεν προκαλεί και τροφοδοτεί διαψεύσεις και διαμάχες; 

Σε συνθήκες εύθραυστης ταυτότητας, όπως στην Ευρώπη σήμερα, ο Άλλος που ζει ανάμεσά μας μπορεί να απορριφθεί, γιατί «μας» απειλεί με την παρουσία του. Επικαλούμαστε την αυτοάμυνα, για να δικαιολογήσουμε το στιγματισμό του εχθρού.

Αυτός ο νέος πολεμικός διαφορισμός δίνει ηχηρό παρόν στις επίκαιρες συζητήσεις σχετικά με τον περιορισμό των ελευθεριών ή την απώλεια της υπηκοότητας. Μέτρα τα οποία είναι άσχετα με την ασφάλεια καθεαυτήν.

Πέρα από τις θεολογίες, οι τρομοκρατικές οργανώσεις προσηλυτίζουν ανθρώπους απογοητευμένους και θυμωμένους. Αυτή είναι η παγκοσμιοποιημένη αγορά του τρόμου.

Ποιος θα μπορούσε να πιστέψει ότι ένας τζιχαντιστής έτοιμος να γίνει χίλια κομμάτια μπορεί να αποτραπεί εξαιτίας της προοπτικής να χάσει την υπηκοότητά του;

Αντίθετα, οι πολεμοχαρείς αυτές συζητήσεις τροφοδοτούν τα παραληρήματα καινούργιων τρομοκρατών, οι οποίοι συνήθως είναι αποτυχημένοι και απογοητευμένοι νεαροί παλικαράδες, χωρίς θεολογική παιδεία, αλλά διψασμένοι για αίμα.

Πώς γίνεται κι αυτές οι νέες μορφές τρομοκρατίας ευδοκιμούν μέσα σ’ ένα τέτοιο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον;

Πέρα από τη ροή ανθρώπων και αγαθών, η παγκοσμιοποίηση χαρακτηρίζεται από εντυπωσιακά έντονη ανταλλαγή πληροφοριών. Μέσω αυτών κυκλοφορούν επιθυμίες και απογοητεύσεις. Μια βόμβα που εκρήγνυται στη Γάζα αντηχεί το ίδιο και σ’ έναν Γάλλο από το Μαγκρέμπ που ζει στη Λιόν: κατά έναν τρόπο, νιώθει Παλαιστίνιος.

Ενδεχομένως, ν’ αρχίσει να βλέπει τον Εβραίο γείτονά του ως σιονιστή εχθρό (και αντίστροφα). Είναι αυτό που αποκαλώ «μεγάλο πληροφοριακό λουτρό»: τα γεγονότα προκαλούν άμεσες αναταράξεις από τη μια άκρη του κόσμου στην άλλη. Υπάρχουν επίσης «επιπτώσεις σε επίπεδο παγκόσμιας βιτρίνας»: μέσω Facebook ή Youtube, ένας κάτοικος των Ιωαννίνων μπορεί να πληροφορηθεί τον τρόπο ζωής ενός Νεοΰορκέζου. Αλλά αυτό δεν αρκεί. Υπάρχει ένα τζάμι, και δεν μπορείς να το κάνεις να χαθεί.

Πέρα από τις θεολογίες, οι τρομοκρατικές οργανώσεις προσηλυτίζουν ανθρώπους απογοητευμένους και θυμωμένους. Αυτή είναι η παγκοσμιοποιημένη αγορά του τρόμου.

Mandatory Credit: Photo by REX USA (2642870a) Hayat Boumeddiene, far right Hayat Boumeddiene 'appears in Islamic State film' - 06 Feb 2015 The latest video released by French-speaking Islamic state (ISIS), fighters may be Hayat Boumeddiene, who is believed to have knowledge about the deadly January 9, 2015 attack on a Paris kosher grocery,The video, titled "Blow Up France 2," was released Tuesday and shows an ISIS fighter praising previous attackers in France and calling for new attacks. The video shows a woman standing next to the speaker, wearing camouflage clothing and holding a weapon. French authorities are investigating the possibility this woman could be Hayat Boumeddiene. Her husband, Amedy Coulibaly, killed four hostages January 9 at a kosher grocery in Paris, authorities said. He was killed by police in a rescue and the remaining hostages fled to safety.

«Σε αντίθεση με την Αl-Qaeda, η οποία διέθετε ισχυρό ιδεολογικά ερείσματα, το Ισλαμικό Κράτος (ΕΙ) έχει το νου του στην αγορά, υιοθετώντας ένα μάρκετινγκ που βασίζεται σε σκηνές τέλεια ενορχηστωμένων εκτελέσεων». (Φωτό: Zero Hedge)

Το Ισλαμικό Κράτος επωφελείται χοντρά…

Σε αντίθεση με την Αl-Qaeda, η οποία διέθετε ισχυρό ιδεολογικά ερείσματα, το Ισλαμικό Κράτος (ΕΙ) έχει το νου του στην αγορά, υιοθετώντας ένα μάρκετινγκ που βασίζεται σε σκηνές τέλεια ενορχηστωμένων εκτελέσεων, οι οποίες επιτρέπουν την προώθηση μιας υπογραφής του τρόμου.

Οποιαδήποτε ομάδα ή άτομο θέλει να επαναστατήσει ή να εκδικηθεί, μπορεί να το ζητήσει από το ΕΙ, υιοθετώντας τα σλόγκαν του και την αισθητική του, Τοιουτοτρόπως, θα διαφημίσει χοντρά τόσο τον εαυτό του όσο και το Ισλαμικό Κράτος […]

//H συνέντευξη του Raphaël Liogier δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο στην εφημερίδα “Libération”. Την αλιεύσαμε και σας την παρουσιάζουμε με αφορμή την αιματηρή επίθεση στη Νίκαια. 

 

Διαβάστε ακόμα: Με τόση διαθέσιμη γνώση, γιατί δεν γινόμαστε σοφότεροι;

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top