«ReConstruct» Athens: Πώς το κέντρο της πόλης θα ξαναγίνει όμορφο

Η νέα στεγασμένη αγορά του Ρότερνταμ.

Το πρόβλημα του κέντρου της ελληνικής πρωτεύουσας είναι ακριβώς η ανυπαρξία του: είναι αδιάφορο, έως απωθητικό, γιατί στερείται οποιασδήποτε ταυτότητας. Η Αθήνα δεν φιλοξενεί ισχυρούς «κοινωνικούς πυκνωτές», δεν έχει να αναδείξει σημεία αναφοράς.

Καθώς δεν διαθέτει έστω έναν ισχυρό αστικό πυρήνα με αντιπροσωπευτικό χαρακτήρα, αποδεικνύεται το κέντρο της ανίκανο να αποτελέσει ένα λειτουργικό και βιώσιμο πόλο κοινωνικής συνάθροισης, γιατί απλούστατα αναπτύχθηκε χύδην – όπως εξάλλου συνολικά και το ευρύτερο πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας των 4.000.000 κατοίκων.

Το κέντρο της ελληνικής πρωτεύουσας δεν ανακεφαλαιώνει ούτε τη μακρόχρονη παράδοση ενός «ιστορικού κέντρου» ευρωπαϊκού τύπου ούτε τις ποιότητες της σύγχρονης πολεοδομικής επιστήμης. Η ιστορική μνήμη είναι «εγκεφαλική»: κάθε έμπρακτο αποτύπωμά της ή έχει ολοκληρωτικά χαθεί ή κινδυνεύει να χαθεί.

Κτιριακό μέτωπο στο ιστορικό κέντρο του Άμστερνταμ.

Το πρόβλημα διαιωνίζεται, καθώς απώλεια αστικού χώρου εξακολουθεί να συντελείται στην ελληνική πρωτεύουσα. Μια βόλτα στον πεζόδρομο της Ερμού είναι σίγουρα πολύ λιγότερο ενδιαφέρουσα από εκείνη στην Πλάκα ή στο Μοναστηράκι.

Το Μοναστηράκι, με την ετερότητα και την αμφισημία του, σκιαγραφεί μια γνήσια και πηγαία έκφραση ζωής – έχει κάτι να αφηγηθεί. Απώλεια αστικού χώρου υπάρχει ακριβώς όταν το κέντρο της πόλης μετασχηματίζεται σε τόπο κατ’ εξοχήν εμπορίου και υπηρεσιών ακυρώνοντας κάθε άλλη χρήση και αξία του.

Είναι η διαρκής αναπαραγωγή της ίδιας χωρικής και μορφολογικής αντίληψης, η ομοιότυπη επανάληψη των ίδιων εταιρικών συμβόλων και χαρακτηριστικών σε κομβικές περιοχές της πόλης που απαλείφουν τη διαφορετικότητα του πολεοδομικού της ιστού.

Απώλεια χώρου έχουμε και στους ακάλυπτους χώρους των οικοδομικών τετραγώνων. Σημαντικότερο ρόλο στο σχεδιασμό έχει πλέον η πρόσοψη, ενώ ο ακάλυπτος είναι η νεκρή περιοχή που προσπαθούν να κρύψουν οι «σκηνογραφικές» όψεις των κτιρίων, αδιαφορώντας για τους κοινόχρηστους ζωτικούς χώρους της πόλης.

Δίκτυο ποδηλάτων δημόσιας χρήσης στην Κοπεγχάγη.

Αποτέλεσμα όλου αυτού του μετασχηματισμού είναι η απώλεια της αρχιτεκτονικής ανάγνωσης των κτιρίων, η απουσία τοπόσημων και σημείων αστικής «έντασης», και βέβαια η έλλειψη προσανατολισμού – όλα ομογενοποιούνται, εξομοιώνονται, οι τοπικές ποιότητες και ιδιαιτερότητες του αστικού ιστού χάνονται, χωρίς καν να αντικαθίστανται με αντίστοιχες σύγχρονες.

Ο τρόπος με τον οποίο κατοικούμε καθορίζεται από γεγονότα, και το δίπτυχο αφενός της συνήθειας και αφετέρου του μη οικείου, του αναπάντεχου στοιχείου. Μπορεί οι σκοπιμότητες της σύγχρονης εποχής να οδηγούν σε τόπους χωρίς ταυτότητα, όμως η κατοίκηση δεν είναι μια απλή διαδικασία κατάληψης ενός χώρου. Εμπεριέχει την «κατασκευή γεγονότων», την ικανοποίηση συναισθημάτων, την εφευρετικότητα.

Το κτίριο οφείλει να επικοινωνεί διαδραστικά με τη δυναμική της πόλης όπου καλείται να συνυπάρξει. Η διαδικασία σχεδιασμού δεν μπορεί να περιορίζεται σε μία στείρα φορμαλιστική αναζήτηση, αντίθετα πρέπει να ενδιαφέρεται για τη διερεύνηση της αστικής ψυχογεωγραφίας.

Η «εργολαβική» αντίληψη παραγωγής ουδέτερων κτιρίων, χωρίς καμία αρχιτεκτονική «πρωτοτυπία» – και η αντίστοιχη αντίληψη σε επίπεδο πολεοδομικής κλίμακας – οδηγούν σε κανονιστικές σχέσεις αιτίας και αποτελέσματος στο σχεδιασμό, οι οποίες τελικά αποκλείουν τη ρευστότητα και τον πειραματισμό, αποδυναμώνοντας την αστική εμπειρία.

Στην επόμενη σελίδα: Τι κάνουν στις πόλεις του εξωτερικού για την αρχιτεκτονική ποιότητα;

1 2

TAGS :
Αθήνα αρχιτεκτονική Ποτηρόπουλος

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook