EVOLO_B_DETAIL_001

BAT Bureau for Advanced Tectonics

Ουτοπική αρχιτεκτονική έχουμε γνωρίσει ιστορικά στις προτάσεις διαφόρων αρχιτεκτόνων, όπως είναι οι πιο γνωστοί στους μη ειδικούς Boullée και Ledoux. Ήδη, από την περίοδο του νεοκλασικισμού, οι αρχιτέκτονες είχαν διατυπώσει μη πραγματοποιήσιμες ιδέες, με χαρακτηριστική περίπτωση αυτή του Piranesi.

Μετά τους Boullée και Ledoux, κατά το 18ο αι., ακολούθησαν στις αρχές του 19ου οι ουτοπικές εμπνεύσεις των Robert Owen και Charles Fourier, αργότερα του Ebenezer Howard με την «Κηπούπολη» και του Tony Gamier με τη «Βιομηχανική Πόλη». Στον 20ο αι., οι σχεδιασμοί του Le Corbusier για το Αλγέρι και του Buckminster Fuller για το γεωδαιτικό θόλο, και κατά τη δεκαετία του ’60 ο ιαπωνικός μεταβολισμός με τις μεγαλοδομές, εισάγουν νέο ύφος στους ουτοπικούς οραματισμούς.

533ae4cdc07a807cd5000001_competition-entry-detroit-s-city-in-the-sky-_perspective_-_2880x1440px

Daniel Markiewicz, Mark Talbot

Ιδέες που δεν πήραν σάρκα και οστά προκάλεσαν και τελικά ενέπνευσαν. Όπως οι συνθέσεις των Yona Friedman και Constant, των Superstudio και Archizoom που παρουσιάζουν μια ουτοπία καθαρά κριτική ή, επίσης, η «Ηλεκτρονική Πολεοδομία» του δικού μας Τάκη Ζενέτου.

Όλες αυτές οι προσεγγίσεις και άλλες ακόμη, ανάμεσα στις οποίες -παλαιότερα- των Raimund Abraham και Lebbeus Woods, και στις ημέρες μας τα ερεθιστικά ουτοπικά projects των Studio DMTW και BAT Bereau for Advanced Tectonics – στο πλαίσιο των ετήσιων αρχιτεκτονικών διαγωνισμών «Skyscraper Competition» που διοργανώνει το περιοδικό eVolo – μας βοηθούν να συνειδητοποιήσουμε ότι η αρχιτεκτονική, μια κατ’ εξοχήν εφαρμοσμένη επιστήμη, έχει να παρουσιάσει πλούσιο έργο που εκφράζεται στις γραμμές και επιφάνειες του σχεδίου και μόνο.

Η αντίδραση στο συντηρητισμό γέννησε την πειραματική αρχιτεκτονική και προέτρεψε τους αρχιτέκτονες να επιμείνουν ακόμη και στα χαρτιά για εναλλακτικό σχεδιασμό.

Στο συγκεκριμένο πεδίο, τα πράγματα στην εποχή μας εξελίσσονται με ασύλληπτη ταχύτητα. Σύγχρονοι θεωρητικοί, σαν τον Jonathan Hill – καθηγητή θεωρίας της αρχιτεκτονικής στην Bartlett School of Architecture του UCL στο Λονδίνο – διαπραγματεύονται τον τρόπο συνδιαλλαγής της άυλης αρχιτεκτονικής με την υλική. Μελετητής της αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής, ο Hill εντοπίζει ήδη σε αυτήν την αφετηρία του άυλου την ιδέα που μετασχηματίζει τη δουλειά των αρχιτεκτόνων από χειρωνακτική σε διανοητική. Εραστής της ετυμολογίας, ανατρέχει στις νοηματικές απαρχές του design, στη λέξη «disegno», η οποία σημαίνει ταυτόχρονα το σχεδιασμό μιας γραμμής και μιας ιδέας.

004-2

Studio DMTW

Στη σχετικά πρόσφατη ιστορία της αρχιτεκτονικής, πολλές από τις προτάσεις που δεν υλοποιήθηκαν επηρέασαν με την πρωτοτυπία τους ολόκληρες σχολές αρχιτεκτονικής σκέψης. Περίφημες ριζοσπαστικές συνθέσεις – σαν τις εμπνεύσεις των Archigram στη «The Walking City» – άσκησαν ισχυρές επιρροές στο έργο μεταγενέστερων αρχιτεκτόνων, designers και θεωρητικών.

Η αντίδραση στο συντηρητισμό γέννησε την πειραματική αρχιτεκτονική και προέτρεψε τους αρχιτέκτονες να επιμείνουν ακόμη και στα χαρτιά για εναλλακτικό σχεδιασμό. Αρχιτεκτονικά οράματα σαν αυτά που αναφέραμε δεν έχουν απλώς εμπνεύσει γενιές αρχιτεκτόνων, έχουν προκαλέσει και τη δημιουργία τοπόσημων. Ο σχεδιασμός του διάσημου Πολιτιστικού Κέντρου «Pompidou» των Renzo Piano και Richard Rogers στο Παρίσι βασίστηκε στην ιδέα της αντιστροφής παραδοσιακών συνθετικών ιεραρχιών, αποτελώντας έργο συνεχούς επίκλησης στη σύγχρονη αρχιτεκτονική σκέψη και σχεδιασμό.

lwblog-puc1a2

Lebbeus Woods

Πέρα, όμως, από τις ουτοπικές προτάσεις των αρχιτεκτόνων και την ερευνητική δραστηριότητα που προσανατολίζεται στην άυλη αρχιτεκτονική, αποτελεί πλέον πραγματικότητα ότι ο σύγχρονος πολιτισμός, λόγω της ραγδαίας προόδου της επιστήμης και της τεχνολογίας, βρίσκεται κατά μια έννοια αντιμέτωπος με το «πέρασμα» από τον πραγματικό χώρο στον εικονικό.

Η αλληλεπίδραση του ψηφιακού με τον υλικό χώρο θα είναι μια συνηθισμένη εικόνα στο μέλλον. Η εικονική πραγματικότητα, την οποία αφηγούνται οι αρχιτέκτονες και οι θεωρητικοί της αρχιτεκτονικής, βρίσκεται σε μια κατάσταση συνεχών μεταμορφώσεων, καθώς η ύπαρξή της τοποθετείται ουσιαστικά στο επίπεδο της νοητικής σύλληψης. Η αρχιτεκτονική πρακτική μετασχηματίζεται σε ανοιχτή, πολύπτυχη, πολιτισμική ποιητική.

Οι ουτοπικές φιλοδοξίες προέκυψαν από την επιθυμία βελτίωσης των συνθηκών ζωής του ανθρώπου, καθώς καθρεφτίζουν πάνω απ’ όλα την εμπειρία της προόδου του, την ουσιαστική και αισιόδοξη εξέλιξή του.

Στις ημέρες μας, όταν η περιβαλλοντική καταστροφή θέτει υπό αμφισβήτηση την κοινή πεποίθηση ότι ο μελλοντικός χρόνος είναι άπειρος – και ενόσω μεγάλες και μικρές ουτοπίες του παρελθόντος δίνουν τη θέση τους σε νέες δυστοπίες – το να διαφυλαχθεί η κριτική λειτουργία του ουτοπικού λόγου, και αντίστοιχα το οραματικό στοιχείο των άυλων αρχιτεκτονικών προτάσεων, θα επιτρέψει να ξανα-συζητήσουμε για μια υποθετικά ιδανική κοινωνία.

eVolo08-2nd-2

Rugel Chiriboga, Ted Givens

Συχνά η ουτοπία δείχνει ένα δρόμο, ένα όραμα που μπορεί να πραγματοποιηθεί μελλοντικά, όταν αλλάξουν οι ιστορικές συνθήκες, οι οποίες στο παρόν την κάνουν να μοιάζει με «ου τόπο» (μη υπάρχοντα τόπο). Οι ουτοπικές φιλοδοξίες προέκυψαν από την επιθυμία βελτίωσης των συνθηκών ζωής του ανθρώπου, καθώς καθρεφτίζουν πάνω απ’ όλα την εμπειρία της προόδου του, την ουσιαστική και αισιόδοξη εξέλιξή του προς ένα λαμπρό μέλλον.

Ο ουτοπιστής «εξεγείρεται» εναντίον αυτού που υπάρχει και υποδεικνύει δυνατότητες υπέρβασης εκεί όπου η ψυχρή λογική συναντάει αδιέξοδα. Προσπάθειες, σαν αυτή του περιοδικού eVolo, είναι επομένως εξαιρετικά σημαντικές, επειδή αναδεικνύουν τις οραματικές, αισθαντικές, ψυχοκοινωνικές, έως και υπαρξιακές ποιότητες της άυλης αρχιτεκτονικής.

evolo_competition_2010_03

Rezza Rahdian, Erwin Setiawan, Ayu Diah Shanti, Leonardus Chrisnantyo

Επιτρέπουν ακόμη να φανερωθούν τα ερεθίσματα, τα συναισθήματα, οι προσδοκίες, η αναμονή, η εκπλήρωση, όλα όσα συν-διαμορφώνουν την ουτοπική σκέψη. Ό,τι δηλαδή «ανασκάπτει» εκτεταμένα πεδία σημασιών και μας βοηθάει να κατανοήσουμε ότι οι ουτοπίες δεν αποτελούν ιδιοτροπίες του καιρού τους, αλλά εύγλωττες φανερώσεις μιας πολύ ευρύτερης υπόθεσης. Ακριβώς επειδή βάζουν τη σκέψη σε νέες «δοκιμασίες», προσδίδοντάς της προστιθέμενη ερμηνευτική και δημιουργική αξία.

Όλα αυτά τα διανοητικά «κατασκευάσματα» εμάς τους σύγχρονους Έλληνες, προφανώς όχι όλους, δεν φαίνεται να μας απασχολούν ιδιαίτερα. Όμως, η αρχιτεκτονική – τόσο η υλοποιημένη όσο και η άυλη – όπως και κάθε μορφή τέχνης, είναι η υπογραφή των πολιτισμών. Ας θυμόμαστε, λοιπόν, ότι ο πολιτισμός κατακτιέται, δεν κληρονομείται. Κάθε γενιά πρέπει να τον κερδίσει από την αρχή.

 

Διαβάστε ακόμα: Οι νέοι προσανατολισμοί της σύγχρονης αρχιτεκτονικής.

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top