Δυο Γερμανοί φιλέλληνες αναζητούν τους τελευταίους τεχνίτες στον τόπο μας

Η Laura Bernhardt και ο Benjamin Tafel.

Σε έναν δυτικό κόσμο που δουλεύει κατεξοχήν με την τεχνολογία και τον αυτοματισμό, υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που αντιστέκονται σθεναρά και δημιουργούν όπως παλιά, με το πιο φυσικό εργαλείο που υπάρχει από καταβολής κόσμου: τα χέρια τους. Τεχνίτες στην Αθήνα που φτιάχνουν αυθεντικά χάλκινα σκεύη, άλλοι στο Πήλιο που φτιάχνουν παραδοσιακές σέλες, μάστορες που φτιάχνουν καΐκια στις Σπέτσες, μελισσοκόμοι και σανδαλοποιοί και άλλοι κρυμμένοι τεχνίτες-θησαυροί, εκπρόσωποι μιας εποχής που φαίνεται να περνάει ανεπιστρεπτί δίνοντας δυστυχώς τη θέση της σε κουμπιά και likes.

Τη δουλειά αυτών των ανθρώπων με τα χέρια θέλησαν να προβάλλουν με τον τρόπο τους η Laura Bernhardt και ο Benjamin Tafel με ένα πρότζεκτ που λέγεται From Hand to Hand και είναι αυτό ακριβώς που λέει το όνομα: το πώς η ελληνική χρηστική τέχνη φτιάχνεται με το χέρι και περνάει από το ένα χέρι στο άλλο. Με υπέροχα κείμενα και φωτογραφίες ανέδειξαν το παρελθόν μας και τις παραδοσιακές τεχνοτροπίες, χρησιμοποιώντας ένα ασύμβατο με την χειρωνακτική δουλειά μέσο, αλλά απαραίτητο σαν σανίδα σωτηρίας για ό,τι δε θέλουμε να χαθεί: το διαδίκτυο. Εμείς τους βρήκαμε στο Βερολίνο, όπου και ζουν (όταν δεν κάνουν έρευνα ή διακοπές στην Ελλάδα) και μιλήσαμε μαζί τους για αυτό το πρότζεκτ.

Το ψαροχώρι Κοιλάδα, στον Αργολικό κόλπο, φημίζεται για τα καΐκια του.

-Είναι ελπιδοφόρο που εστιάσατε στους Έλληνες τεχνίτες. Τι τράβηξε την προσοχή σας σ’ αυτούς;
Benjamin: Η κινητήρια δύναμη για αυτό το πρότζεκτ ήταν η προσωπική σχέση που έχουμε με την Ελλάδα. Και οι δυο μας έχουμε μνήμες από την Ελλάδα από τα παιδικά μας χρόνια. Ήμουν μόλις 3 μηνών όταν οι γονείς μου με πρωτοπήγαν διακοπές στις Βόρειες Σποράδες. Τα τελευταία χρόνια παρατηρήσαμε στα ταξίδια μας ότι οι παλιοί τεχνίτες και τα εργαστήριά τους μοιάζουν σιγά-σιγά σαν να χάνονται. Έτσι νιώσαμε την ανάγκη να επιστήσουμε την προσοχή σε κάτι που είναι ελάχιστα ορατό. Με αυτό το πρότζεκτ θέλαμε να δώσουμε στις προσωπικές ιστορίες των τεχνιτών ένα χώρο έκφρασης. Μέσα από τη «γλώσσα» του κειμένου και της φωτογραφίας θέλουμε να δείξουμε τις ιστορίες αυτές σε ένα ευρύτερο κοινό.

Laura: Όπως κι ο Benjamin, έτσι κι εγώ ερχόμουν στην Ελλάδα από μωρό. Οι γονείς μου είχαν ένα μικρό πέτρινο σπίτι πάνω από τον Κάλαμο στο Πήλιο, οπότε το μέρος έγινε κάτι σαν το «θετό» μου σπίτι. Αργότερα, η αυξανόμενη οικονομική κρίση και οι δυσάρεστες ειδήσεις για την Ελλάδα, μας έκαναν να τα δούμε όλα με άλλη ματιά. Θέλαμε να εστιάσουμε στους τεχνίτες, αυτούς που ακόμα δημιουργούν με τα χέρια τους, και δεν τα παρατάνε παρά τις δύσκολες συνθήκες. Εκτιμούμε πολύ τους ανθρώπους που φέρονται στα πράγματα με σεβασμό και νοιάζονται για αυτά. Ψάξαμε για τα εργαστήρια που ακόμα είναι ενεργά και μιλήσαμε με τους τεχνίτες για να μας πουν την κατάστασή τους, την συναισθηματική σχέση τους με το επάγγελμά τους, τις προοπτικές και τα «θέλω» τους. Όσοι φτιάχνουν βάρκες σκεφτείτε ότι παραλληλίζουν τη σχέση τους με αυτές, με τη σχέση που έχουν με τα ίδια τα παιδιά τους. Αυτό νομίζω περιγράφει τι σημαίνει να επενδύεις χρόνο, γνώση και δημιουργικότητα για να φτιάξεις κάτι, κάτι που είναι για αυτούς κάτι περισσότερο από ένα απλό χρηστικό αντικείμενο, ή ένα απλό εμπόρευμα.

Ο Κωνσταντίνος Βογιατζάκης είναι ο μοναδικός στον νομό Μαγνησίας που φτιάχνει σέλες με τον παραδοσιακό τρόπο.

-Πώς ανακαλύψατε τους τεχνίτες αυτούς; Από φίλους; Από γνωριμίες; Από τυχαία ταξίδια;
Laura: Μιας και είμαστε συνδεδεμένοι με τον τόπο, πρώτα πλησιάσαμε τους φίλους και γνωστούς που έχουμε σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Μας μίλησαν για τα μέρη τους και για το τι φτιάχνεται κατά παράδοση σε αυτά, δίνοντάς μας και στοιχεία για τους τεχνίτες που τα φτιάχνουν. Μετά φυσικά μιλήσαμε και με μουσεία και ερευνητές για να μάθουμε το παρελθόν για αυτού του είδους τις τέχνες.

Benjamin: Με αυτό τον τρόπο, αποκτήσαμε ερευνητική εμπειρία και καταλάβαμε ότι το «από στόμα σε στόμα» έχει μεγάλη αξία στην Ελλάδα. Με την αρχική μας online έρευνα δεν είχαμε βρει πολλά πράγματα. Οι άνθρωποι είναι αυτοί που μας βοήθησαν να ετοιμάσουμε τα ερευνητικά μας ταξίδια. Και βέβαια κατά τη διάρκεια των ταξιδιών, πέφταμε πάνω και σε άλλα εργαστήρια και ανθρώπους που δεν περιμέναμε.

Ο Λευτέρης Αυγοκλούρης κρατάει ζωντανή την παραδοσιακή τέχνη των σκυριανών ξυλόγλυπτων.

-Και πώς καταφέρατε να επικοινωνήσετε με τους τεχνίτες αυτούς; Εννοώ, συνήθως μπορεί να είναι άνθρωποι μεγαλύτεροι σε ηλικία που ίσως να μην έχουν ευχέρεια με τα αγγλικά ή τα γερμανικά.
Benjamin: Κάποιοι από αυτούς μιλούσαν λίγα αγγλικά, αλλά με εκείνους που δεν μιλούσαν είχαμε βοήθεια στη… μετάφραση. Η Laura μιλάει και λίγα ελληνικά, αλλά επειδή υπάρχουν και τεχνικοί όροι σε κάθε τέχνη, η μετάφραση ήταν απαραίτητη. Συχνά βρίσκαμε επιτόπου κάποιον, π.χ. κάποιον περαστικό, που μας βοηθούσε μεταφράζοντας, όντας κι ο ίδιος περίεργος να μάθει. Όμως το πιο σημαντικό είναι πως οτιδήποτε δεν μπορεί να μεταφέρει η γλώσσα, το μεταφέρει η οπτική επικοινωνία, το να βλέπεις πώς δουλεύουν αυτοί οι άνθρωποι.

Στο εργαστήριο της Προεδρικής Φρουράς, όπου η στολή του Εύζωνα φτιάχνεται όλη στο χέρι.

-Πιστεύετε κι εσείς ότι τα παραδοσιακά επαγγέλματα κινδυνεύουν με εξαφάνιση;
Laura: Δυστυχώς μερικές από αυτές τις τέχνες μεταδίδονται μόνο μεταξύ των μελών της οικογένειας, δηλαδή σε πολύ στενά και ιδιωτικά πλαίσια. Και λόγω μειωμένου ενδιαφέροντος από τη νέα γενιά, η τεχνογνωσία για τα χειρωνακτικά επαγγέλματα μπορεί να χαθεί. Από όσο ξέρω υπάρχουν όμως περιοχές στην Ελλάδα με προγράμματα και συντεχνίες που διατηρούν τη γνώση μεταφέροντάς τη. Το ζητούμενο βέβαια δεν είναι να διατηρηθεί απλώς η γνώση αλλά και να σκεφτούμε πώς θα προσαρμοστεί στις σύγχρονες ανάγκες και επιθυμίες. Θα ήταν ενδιαφέρον να σκεφτούμε πώς θα «ξανασυστήσουμε» τις παλιές τέχνες στον κόσμο, φτιάχνοντας προγράμματα μαθητείας για όσους θέλουν να τις μάθουν.

-Το να φτιάχνεις παραδοσιακά πράγματα με το παλαιότερο εργαλείο, το χέρι, τι αξία έχει σήμερα;
Laura: Τα χειροποίητα πράγματα παγκοσμίως χαίρουν μιας όλο και μεγαλύτερης αναγνώρισης και εκτίμησης. Η τάση σε αυτή την περίπτωση σημαίνει μικρότερη ποσότητα αλλά μεγαλύτερη ποιότητα. Αυτό έχει θετικό αντίκτυπο σε θέματα βιωσιμότητας, κοινωνικής δικαιοσύνης και περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης. Οι μικρές επιχειρήσεις είναι σημαντικές για την τοπική εμπορική ποικιλομορφία και την τοπική οικονομία. Όχι μόνο για τους τεχνίτες αλλά και για εμάς, ένα χειροποίητο προϊόν εκφράζει αξίες και ποιότητες όπως η ευθύνη, η προσωπικότητα, η μοναδικότητα και πάθος.

Στο εργαστήριο της οικογένειας Αθανασόπουλου, που ακόμα και σήμερα φτιάχνουν καρέκλες με τον παραδοσιακό τρόπο.

-Μέχρι στιγμής τι σας έχουν πει για το πρότζεκτ σας; Τι εντυπώσεις έχετε λάβει;
Benjamin: Είμαστε πολύ χαρούμενοι γιατί παίρνουμε πολύ θετικό feedback από διαφορετικές χώρες. Οι συμμετέχοντες, οι τεχνίτες, όσοι μας στήριξαν στην έρευνά μας, αλλά και το κοινό, μας δίνουν ενέργεια να συνεχίσουμε. Σχεδιάζουμε κιόλας να προεκτείνουμε το online μέσο, στήνοντας μια αληθινή έκθεση για τους τεχνίτες, τα αντικείμενα και τις τέχνες σε πραγματικό χώρο. Ελπίζουμε αυτό το καλοκαίρι στην Ελλάδα…

Μέσα στο εργαστήρι του Λευτέρη Αυγοκλούρη.

Διαβάστε ακόμα: The Artisans – Μια τάση που περιμέναμε 100 χρόνια

TAGS :
Artisans From Hand to Hand The Artisans παράδοση τεχνίτες

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook