Είδαμε τον Καπετάν Μιχάλη: Μία πομπώδης και αποσπασματική αφήγηση 
Πέντε αστέρια – μία εμπειρία: η περίπτωση του Wyndham Grand Mirabello 
Wyndham Grand Crete Mirabello Bay: τρεις μέρες που σε φέρνουν στην καρδιά της Κρήτης 
Τα κρυφά μηνύματα των αντρικών ονομάτων 
Οι Clumsies επιστρέφουν στο Daios Cove: Ένα διήμερο mixology, γαστρονομίας και μουσικής 
Ο Αλέκος Χρηστάκης είναι πατέρας του καθηγητή Νικόλα Χρηστάκη, που το 2009 συμπεριελήφθη από το TIME στους 100 πιο επιδραστικούς ανθρώπους στον κόσμο. «Έχω πέντε παιδιά: τρία βιολογικά και δύο υιοθετημένα. Τα τέσσερα είναι καθηγητές στο Πανεπιστήμιο», λέει. Και ο ίδιος, παλιότερα, χρημάτισε καθηγητής σε μεγάλα Πανεπιστήμια της Αμερικής…
Πιστεύω ακράδαντα ότι η δημοκρατία είναι αναπόφευκτη». Ο Αλέκος Χρηστάκης με κοιτάζει στα μάτια μέσα από την οθόνη του υπολογιστή. Βρίσκεται στις Αρχάνες της Κρήτης, όπου έχει εγκατασταθεί τα τελευταία χρόνια. Συζητάμε μέσω skype. Σχεδόν τονίζει την κάθε συλλαβή και, όπως τον κοιτώ και τον ακούω, σκέφτομαι ότι είναι φιγούρα εντελώς κινηματογραφική.
«Αναπόφευκτη», ξαναλέει, χαμογελώντας. «Φυσικά και έχουμε πισωγυρίσματα, αλλά εγώ μιλάω για έναν μεγάλο χρονικό ορίζοντα. Στο μακρύτερο μέλλον, δεν υπάρχει περίπτωση να μην επικρατήσει η συμμετοχική δημοκρατία. Θα γίνει μεγάλος αγώνας αλλά θα επικρατήσει, είναι νομοτέλεια. Δες τι γίνεται τώρα με την αραβική άνοιξη, δες τι γίνεται σε όλες αυτές τις χώρες. Οι άνθρωποι επαναστατούν, αλλά δυστυχώς δεν μπορούν να επικοινωνήσουν καλά. Έτσι, η επανάσταση δεν μπορεί να οδηγήσει σε μια εποικοδομητική ενέργεια. Η ενέργειά της χάνεται, γιατί δεν δίνεται η δυνατότητα σε αυτούς που συμμετέχουν να επικοινωνήσουν σωστά».
Ο Αλέκος Χρηστάκης τονίζει πως αυτή τη στιγμή «ζούμε μια ανώμαλη περίοδο. Οι λίγοι που κρατούν την εξουσία ακόμα αποφασίζουν για μας τους υπόλοιπους. Ο κόσμος συχνά αντιδρά και βγαίνει στους δρόμους, αλλά αυτό είναι μάταιο, διότι, αν μπορούσαν εκ των προτέρων να ακούσουν τη φωνή των ενδιαφερόμενων και να έρθουν σε έναν διάλογο εποικοδομητικό και δομημένο, τότε οι αποφάσεις θα γίνονταν πιο εύκολα δεκτές. Οι συναινετικές αποφάσεις είναι ανώτερες από τις αποφάσεις της αυθεντίας της εξουσίας. Από την αυθεντία της εξουσίας που νομίζει ότι τα ξέρει όλα, θα περάσουμε στη συναινετική γνώση της δημοκρατίας. Μόνο έτσι θα προχωρήσουμε. Η συμμετοχική λοιπόν δημοκρατία θα επικρατήσει στο μέλλον, διότι η αυθεντία της εξουσίας δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την πολυπλοκότητα της εποχής μας. Οι γνώμες των πολλών έχουν σαν αποτέλεσμα τη συλλογική γνώση, που είναι καλύτερη από τη γνώμη των ολίγων. Αυτό είναι το ζήτημα. Πώς η γνώση θα είναι αποτέλεσμα μιας σύνθεσης των γνωμών των πολλών».
Ως συστημικός επιστήμων, ο Αλέκος Χρηστάκης έχει κληθεί να υποστηρίξει τις ειρηνευτικές συνομιλίες σε ευαίσθητες περιοχές του πλανήτη, όπως η Κύπρος και η Μέση Ανατολή, με απτά αποτελέσματα.
«Η σημερινή κρίση είναι κοινωνικής φύσεως», υποστηρίζει. «Το κοινωνικό σύστημα αυτή τη στιγμή έχει ορισμένες ανωμαλίες, οι οποίες δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν χωρίς μια επικοινωνιακή επανάσταση. Για να φτάσουμε σε μια συναίνεση, μέσα από μια συμμετοχική διαδικασία, πρέπει να βελτιωθεί η επικοινωνία και να μπορέσουν οι άνθρωποι να ξεπεράσουν τα όποια όρια τους χωρίζουν –εθνικά, επιστημονικά κτλ. Για να γίνει αυτό χρειάζεται μια μεθοδολογία διαλόγου, την οποία έχουμε ονομάσει ”δομημένο δημοκρατικό διάλογο”. Στη διαδικασία αυτή εμπλέκονται όλοι οι ενδιαφερόμενοι και όχι αποκλειστικά οι ειδήμονες. Δηλαδή η γνώμη ενός διδάκτορος φυσικής, για παράδειγμα, έχει την ίδια βαρύτητα με τη γνώμη ενός απλού ανθρώπου που όμως αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα που τον αγγίζει προσωπικά».
«Αυτό που έχουμε διαπιστώσει είναι ότι μπορούμε να βάλουμε μαζί ανθρώπους με διαφορετικές ιδεολογικές τοποθετήσεις και διαφορετικά θεωρητικά υπόβαθρα και να τους καθοδηγήσουμε πάνω στο δομημένο δημοκρατικό διάλογο. Μετά από αυτή τη διαδικασία, διαπιστώνουμε ανακατατάξεις ιδεολογικές για την αντιμετώπιση πολύπλοκων προβλημάτων. Αυτό που έχει τρομερό ενδιαφέρον είναι πως μετά την εφαρμογή του δημοκρατικού διαλόγου, οι άνθρωποι που εμπλέκονται είναι διαφορετικοί. Άλλα πιστεύουν όταν ξεκινά ο διάλογος και άλλα μετά. Αυτό το ονομάσαμε uncorrelated extremes. Περνάμε από τη σύγκρουση στη συναίνεση, καθώς γίνεται αντιληπτό ότι το κοινό καλό ωφελεί όλα τα εμπλεκόμενα μέρη».
Διαβάστε ακόμα: «Το ‘’καλό’’ είναι ένα ταξίδι χωρίς προορισμό»
«Κατάλαβες Αριάδνη μου;» ρωτάει. «Μπορώ να σε λέω Αριάδνη; Είναι το αγαπημένο μου όνομα στον κόσμο, έτσι λένε την αγαπημένη μου εγγονή». Βρίσκω αφορμή για να του ζητήσω να μου μιλήσει για την οικογένειά του.
«Έχω πέντε παιδιά και δώδεκα εγγόνια» λέει με καμάρι. «Δυστυχώς για μένα, ζούνε όλα στην Αμερική και είναι πια αμερικανάκια. Δεν πολυμιλούν ελληνικά, εκτός από δύο που τα στέλνει η μαμά τους στο ελληνικό σχολείο το απόγευμα και μαθαίνουν όχι μόνο τη γλώσσα, αλλά και χορούς. Τα παιδιά μου όμως μιλούν ελληνικά, οι δύο μεγαλύτεροι γιοι μου, μάλιστα, καλύτερα από τους υπόλοιπους, γιατί αυτοί έζησαν και λίγα χρόνια στην Ελλάδα, πριν τη δικτατορία. Την πρώτη μου γυναίκα, την Ελένη Σαράντη, τη γνώρισα στο πανεπιστήμιο στην Αμερική και την έχασα, δυστυχώς, νέα από καρκίνο. Μαζί, αποκτήσαμε τα παιδιά μας. Τρία βιολογικά και δύο (ένα αγοράκι από την Κίνα και ένα κοριτσάκι από την Αμερική, αφροαμερικανίδα) υιοθετημένα. Εκτός από την τελευταία, όλοι οι υπόλοιποι –τα τρία αγόρια και άλλη μια κοπέλα‒ είναι καθηγητές στο πανεπιστήμιο».
Με το γιο του Νικόλα και τη σύζυγό του Ελένη Σαράντη στο πλοίο που τους έφερε πίσω από την Αμερική στην Ελλάδα (1965).
Τον ρωτώ για τον Νικόλα, τον πρωτότοκο, ο οποίος είναι γιατρός, βιολόγος και κοινωνιολόγος, καθηγητής στο Χάρβαρντ και παγκοσμίως γνωστός για την θεωρία του «ιού της ευτυχίας». Το 2009 το περιοδικό Time τον συμπεριέλαβε στη λίστα με τους 100 ανθρώπους με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο. «Αν είμαι περήφανος; Φυσικά και είμαι περήφανος. Ο Νικόλας είναι σπουδαίο μυαλό. Είμαι όμως περήφανος για όλα τα παιδιά μου, δεν ξεχωρίζω κανένα».
Ο ίδιος ο Αλέκος Χρηστάκης έφτασε στην Αμερική με καράβι στα 18 του χρόνια για να σπουδάσει θεωρητική φυσική. «Στην πραγματικότητα όταν ήμουν μαθητής εδώ στην Αθήνα, στο Κολλέγιο Αθηνών, ήθελα να γίνω ηθοποιός. Ο Θάνος Κωτσόπουλος, αυτός ο μεγάλος Έλληνας τραγωδός, ήταν αδερφός της μάνας μου. Και ήταν ο αγαπητός μου θείος, με έπαιρνε στο θέατρο συχνά, στην Επίδαυρο, στο Ηρώδειο και παρακολουθούσα τις ελληνικές τραγωδίες, οι οποίες με μάγευαν. Αλλά ο πατέρας μου, μου απαγόρευσε να γίνω ηθοποιός, γιατί, όπως είπε, θα πέθαινα από την πείνα».
«Έτσι, κατ’ ανάγκην, πήγα στην Αμερική, στα 18 μου για να σπουδάσω φυσική. Ήμουν τυχερός, γιατί πήγα στο Πρίνστον και στο Γέιλ που ήταν τα καλύτερα πανεπιστήμια τότε σε αυτόν τον τομέα και έγινα θεωρητικός φυσικός. Όταν τέλειωσα τις σπουδές μου, το 1965, γύρισα στην Ελλάδα για να υπηρετήσω στο στρατό. Είχα, εντωμεταξύ, αποκτήσει τα δύο πρώτα παιδιά μου, τον Νίκο και τον Δημήτρη. Έμεινα λοιπόν στο στρατό από το 1965 μέχρι το 1967 και απολύθηκα ένα μήνα πριν γίνει το πραξικόπημα. Όταν έγινε η δικτατορία, η γυναίκα μου κι εγώ αποφασίσαμε ότι δεν θέλαμε να μεγαλώσουν τα παιδιά μας σε αυτό το πολίτευμα και καταφέραμε να φύγουμε από την Ελλάδα».
«Η σημερινή κρίση είναι κοινωνικής φύσεως. Το κοινωνικό σύστημα αυτή τη στιγμή έχει ορισμένες ανωμαλίες, οι οποίες δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν χωρίς μια επικοινωνιακή επανάσταση».
Προς το τέλος της στρατιωτικής του θητείας έγινε σύμβουλος στο γραφείο του μεγάλου αρχιτέκτονα και πολεοδόμου Κωνσταντίνου Δοξιάδη. «Με προσέλαβε τότε για να τον βοηθήσω, επειδή είχα σπουδάσει θεωρητική φυσική, καθώς πίστευε ότι θα μπορούσα να τον βοηθήσω να δημιουργήσει τη νέα επιστήμη των ανθρωπίνων οικισμών, την οποία αυτός είχε ονομάσει οικιστική. Ο Δοξιάδης ήθελε να βασίσει την οικιστική πάνω στο μοντέλο της φυσικής, γιατί πράγματι η φυσική είναι πολύ δυνατή ως επιστήμη, λόγω της αντικειμενικότητος. Έφυγα λοιπόν από την Ελλάδα και πήγα σε ένα γραφείο του Δοξιάδη στην Ουάσιγκτον, το 1967, όπου δουλέψαμε μαζί σε κάτι προγράμματα ανθρωπίνων οικισμών για μεγαλουπόλεις. Κι έτσι, από ηθοποιός που ήθελα να γίνω, έγινα θεωρητικός φυσικός και από θεωρητικός φυσικός έγινα αυτό που είμαι τώρα, συστημικός επιστήμων, επιστήμων δηλαδή της συστημικής θεωρίας».
Θωμάς Δοξιάδης: «Ο Εθνικός Κήπος χρειάζεται ένα πολύ δυνατό φιλί ζωής»
Με τον Δοξιάδη δούλεψε από το 1967 μέχρι τα τέλη του 1969. «Μετά, με έναν συνεργάτη μου, έναν Τούρκο ονόματι Χασάν Οζμπεκάν, με τον οποίο γίναμε πολύ φίλοι, κάναμε την πρώτη προσπάθεια να ξεκινήσουμε ένα διεθνή οργανισμό για τη συστημική αντιμετώπιση πολύπλοκων προβλημάτων, όπως για παράδειγμα η απειλή πυρηνικού πολέμου, οι τοπικοί πόλεμοι, η μόλυνση του περιβάλλοντος, η φτώχεια, η έλλειψη δικαιοσύνης όσον αφορά στη διανομή των αγαθών κτλ.»
Αυτή η προσπάθεια ονομάστηκε The Club of Rome. «Ξεκινήσαμε το 1970, με τη φιλοδοξία να αντιπροσωπεύεται κάθε διαφορετική άποψη, και στον οποίο συμμετείχαν επιστήμονες από όλο τον κόσμο, αλλά και απλοί πολίτες. Λέγαμε δηλαδή ότι εμπειρογνώμονες δεν είναι μόνο οι επιστήμονες, αλλά ότι κάθε άνθρωπος πρέπει να έχει τη δυνατότητα να εκφέρει την εμπειρία του και την άποψή του σε θέματα τα οποία τον αφορούν. Αυτός είναι και ο αντικειμενικός σκοπός της συμμετοχικής δημοκρατίας».
Ο Αλέκος Χρηστάκης (αριστερά) με τον στενό του φίλο και συνδημιουργό του Club of Rome, Χασάν Οζμπεκάν.
«Αυτή λοιπόν ήταν η «ονειροφόρος προσδοκία» του Club of Rome: η επίτευξη μιας συστημικής προσέγγισης που θα δίνει τη δυνατότητα σε απλούς πολίτες να σκέφτονται συστημικά και να αντιμετωπίζουν τα πολύπλοκα προβλήματα που τους αφορούν. Να ακούγεται η γνώμη τους ισότιμα με τους εμπειρογνώμονες, αφού είναι εξίσου εμπειρογνώμονες με αυτούς που έχουν σπουδάσει, ας πούμε τις επιστήμες. Αυτό όμως τότε, επειδή ήταν εναντίον των λεγομένων ελίτ, της πανεπιστημιακής κοινότητας, θεωρήθηκε πολύ επαναστατικό. Ήταν όντως μια πραγματική επιστημονική επανάσταση τότε, το 1970, αντίστοιχη με αυτή που συντελέστηκε όταν ο Γαλιλαίος είπε ότι δεν είναι η γη το κέντρο του πλανητικού μας συστήματος αλλά ο ήλιος».
«Τώρα λοιπόν, σαράντα χρόνια μετά, διαπιστώνουμε ότι πράγματι, η επανάσταση που πρέπει να γίνει, για να αλλάξει προς το καλύτερο ο κόσμος, είναι η επιστημονική επανάσταση. Δεν χρειάζεται να καταφύγουμε στη βία για να αλλάξουν τα πράγματα, αλλά στο διάλογο, ο οποίος μας εξελίσσει και ως άτομα αλλά και ως κοινωνία. Η επόμενη επανάσταση θα είναι επικοινωνιακή. Και είναι αναπόφευκτη».
Φωτογραφίες: Στέλιος Παπαρδέλας
Διαβάστε ακόμα: Αντώνης Μαρτσάκης: «Δεν έχει αξία το δεντρό άμα δεν έχει ρίζα»
«Με το Club of Rome, το 1970, συντελέστηκε μια πραγματική επιστημονική επανάσταση, αντίστοιχη με αυτή που προκάλεσε ο Γαλιλαίος όταν είπε ότι δεν είναι η γη το κέντρο του πλανητικού μας συστήματος, αλλά ο ήλιος».
-
- Follow us:
Ακολουθήστε το Andro στο Facebook
