Η φτώχεια τού να αισθάνεσαι Κανένας

«Ο Abreu ανήκει σε εκείνη την ευλογημένη κατηγορία προσωπικοτήτων που συναντάς σπάνια στη ζωή σου, αν είσαι όμως τυχερός και διασταυρωθούν οι δρόμοι σας είναι βέβαιο ότι θα επεκτείνει τα σύνορα του μυαλού σου», λέει ο Γιώργος Αυγερόπουλος.

Πριν από αρκετό καιρό, «σερφάροντας» στο internet, έπεσα τυχαία πάνω σε ένα ολιγόλεπτο βίντεο, στο οποίο μια ομάδα μικρών παιδιών από τη Βενεζουέλα εκτελούσε κάποια από τις συνθέσεις του Μπετόβεν, σε μια φτωχική αίθουσα του Καράκας. Η εικόνα, αλλά και η εξαιρετική μουσική τους ποιότητα, με συνεπήραν… Από την επόμενη κιόλας μέρα άρχισα να συλλλέγω πληροφορίες για αυτούς τους φτωχοδιάβολους που εν είδει φιλαρμονικής ορχήστρας «χρωμάτιζαν» τις παραγκουπόλεις της Βενεζουέλας με τους ήχους του Τσαϊκόφσκι, του Βάγκνερ και των υπόλοιπων μεγάλων κλασικών.

Ολοκληρώνοντας το πρώτο στάδιο της έρευνας, αντιλήφθηκα ότι οι εικόνες με τα λιπόσαρκα αλλά χαμογελαστά αγόρια, τις ζωηρές τρομπέτες, τις βιόλες, τα κοντραμπάσο, οφείλονταν στο περίφημο «El Sistema» του οραματιστή καθηγητή José Antonio Abreu. Αίφνης ένιωσα την ανάγκη να μάθω όσο το δυνατόν περισσότερα πράγματα για τον φιλήσυχο αυτόν δάσκαλο μουσικής και οικονομολόγο, ο οποίος ένα απόγευμα του 1975 ξεκίνησε σε ένα γκαράζ του Καράκας μια «σταυροφορία» που έμοιαζε σε πολλούς ουτοπική: Να τραβήξει όσο το δυνατόν περισσότερα παιδιά από τους δρόμους και το έγκλημα και να τα διδάξει δωρεάν κλασική μουσική. «Ιχνηλατώντας», μέρα με τη μέρα, τη διαδρομή του μέσα από εκατοντάδες ιστορίες ‒δικές του αλλά και άλλων‒ κατέληξα στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους ανθρώπους της εποχής μας. Κάπως έτσι, γεννήθηκε το ντοκιμαντέρ «El Sistema – Σώζοντας ζωές».

«Φτώχεια δεν είναι μόνο η έλλειψη τροφής και στέγης. Φτώχεια είναι το να αισθάνεσαι Κανένας, το να στερείσαι ταυτότητας. Η μουσική, το να είσαι πρωταγωνιστής σε μια ορχήστρα, το να παίζεις, να τραγουδάς, δημιουργεί στο παιδί μια αυτοεκτίμηση, μια υγιή και ωραία περηφάνια που το βγάζει από τη φτώχεια…» λέει ο ιδρυτής του «El Sistema», Jose Antonio Abreu (στη φωτογραφία με τον Γιώργο Αυγερόπουλο).

Ο José Antonio Abreu είναι μια πολύ ιδιαίτερη περίπτωση ανθρώπου: ανήκει σε εκείνη την ευλογημένη κατηγορία προσωπικοτήτων που συναντάς σπάνια στη ζωή σου, αλλά αν είσαι τυχερός και διασταυρωθούν οι δρόμοι σας είναι βέβαιο ότι θα επεκτείνει τα σύνορα του μυαλού σου. Ξεκίνησε το 1975 με 11 μαθητές, τους «11 Αποστόλους» του, προσφέροντάς τους ο ίδιος τα όργανα για τις πρώτες πρόβες ‒τα οποία είχε εξασφαλίσει από δωρεές γνωστών και φίλων. «Τίποτα δεν μοιάζει με εκείνη την πρόβα. Είναι η στιγμή που θυμάμαι με μεγαλύτερο πάθος. Τα υπόλοιπα ήταν μια μεγάλη καθημερινή συγκίνηση», αναπολεί σε κάποιο σημείο του ντοκιμαντέρ ο 74χρονος σήμερα Abreu. Σήμερα περισσότερα από 150.000 παιδιά στη Βενεζουέλα ανήκουν σε κάποια από τις 2.000 ορχήστρες που έχει δημιουργήσει σε όλη τη χώρα μέσω του προγράμματος «El Sistema», το οποίο αποτελεί όχι μόνο ένα εργαλείο εκμάθησης κλασικής μουσικής, αλλά κι ένα όπλο κατά της φτώχειας. Διότι όπως λέει και ο ίδιος στο ντοκιμαντέρ: «Χάρισε σε ένα παιδί ένα βιολί και δεν θα είναι πια φτωχό. Θα του έχεις προσφέρει τη δυνατότητα να δημιουργήσει»…

O Άνχελ, πρωταγωνιστής του ντοκιμαντέρ, στην παραγκούπολη του Πετάρε, στη Βενεζουέλα.

Το πρόγραμμα «El Sistema» επί των ημερών του Ούγκο Τσάβες εντάχθηκε στο Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας, ανοίγοντας περισσότερες από 5.000 θέσεις εργασίας. Όμως και όλες οι πρότερες κυβερνήσεις, ανεξαρτήτως ιδεολογικού προσδιορισμού, είχαν αναγνωρίσει την κοινωνική προσφορά του, βοηθώντας η καθεμιά με τον τρόπο της τον ακούραστο José Antonio Abreu, ο οποίος έβλεπε με τα χρόνια ολοένα και περισσότερα παιδιά να αφήνουν κάτω τα όπλα στις παραγκουπόλεις και να προσπαθούν να ενταχθούν σε κάποια από τις πολυπληθείς ορχήστρες του. Σήμερα, το «El Sistema» αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση σε πολλές χώρες του κόσμου: από την Λατινική Αμερική έως τη Φινλανδία και την Τουρκία ‒η Ελλάδα δεν ανήκει ανάμεσα σε αυτές. Τα περισσότερα παιδιά που έχουν φοιτήσει σε αυτό ανήκουν ήδη σε μεγάλες φιλαρμονικές ορχήστρες του κόσμου: άλλος ως διευθυντής στη Φιλαρμονική του Λος Άντζελες, άλλος ως μέλος στη περίφημη Φιλαρμονική της Βιέννης…, οπουδήποτε μπορείς να φανταστείς. Η Βενεζουέλα, χάρη στο σύστημα του José Antonio Abreu, παράγει μουσικούς με τον ίδιο ρυθμό που οι Βραζιλιάνοι παράγουν ποδοσφαιριστές.

«Τα επόμενα χρόνια ο Jose Antonio Abreu πιθανότατα θα είναι υποψήφιος για το Νόμπελ Ειρήνης», λέει ο Γιώργος Αυγερόπουλος.

Είναι πραγματικά υπέροχη η αίσθηση να ακούς κλασική μουσική στις παραγκουπόλεις του Καράκας. Να βλέπεις το πάθος στα μάτια των παιδιών, την αγάπη και την περηφάνεια στα μάτια των δικών τους, την αλληλεγγύη όλων, ώστε κάθε παιδί να μπορεί να συμμετέχει στις ορχήστρες. Θυμάμαι κάποια στιγμή στα γυρίσματα κάποιοι χτύπησαν με ένα όπλο τον μικρό Άνχελ και του πήραν την τρομπέτα ‒στις παραγκουπόλεις η ζωή είναι σκληρή, επικίνδυνη. Αμέσως ξεσηκώθηκε όλη η γειτονιά για να βρουν την τρομπέτα. Για να δώσουν στον Άνχελ την ευκαιρία να τους εκπροσωπήσει στο «El Sistema» ‒διότι εκεί δεν παίζεις μονάχα για τον εαυτό σου. Κι αυτή είναι η ιδιαιτερότητα του συστήματος του Abreu. Πάνω απ’ όλα μαθαίνεις να παίζεις για την ορχήστρα, να συνεργάζεσαι, να εξελίσσεσαι ταυτόχρονα με το διπλανό σου. Κάθε ορχήστρα είναι κομμάτι μιας περιοχής, κύτταρό της…

Σε μια από τις συνομιλίες μας με τον Abreu, κατά τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ, τον ρώτησα: «Δεδομένου ότι η κλασική μουσική δεν είναι ένα εύκολο άκουσμα, ο φτωχός κόσμος που κατοικεί στις παραγκουπόλεις εκτιμά τον κλασικό ήχο που του προσφέρουν οι ορχήστρες;». Κι αυτός ο χαρισματικός άνθρωπος, ο οποίος είναι πολύ πιθανό τα επόμενα χρόνια να είναι υποψήφιος για το Νόμπελ Ειρήνης, μου απάντησε: «Δεν έχει σημασία αν τον εκτιμά ή όχι. Όσο πιο φτωχός είναι κάποιος, τόσο περισσότερο έχει ανάγκη την καλύτερη δυνατή κουλτούρα που μπορείς να του προσφέρεις»…

Μια από τις μαθήτριες του «El Sistema». Σήμερα πάνω από 150.000 παιδιά στη Βενεζουέλα ανήκουν σε κάποια από τις 2.000 ορχήστρες που ο Abreu έχει δημιουργήσει σε όλη τη χώρα μέσω αυτού του προγράμματος.

* Το ντοκιμαντέρ «El Sistema- Σώζοντας Ζωές» του Γιώργου Αυγερόπουλου ‒ο οποίος θα το προλογίσει‒ θα προβληθεί σήμερα Τετάρτη 13 Νοεμβρίου στις 20.00 στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών. Τιμή εισιτηρίου 6 ευρώ ‒μέρος των εσόδων θα διατεθεί στην διαπολιτισμική παιδική χορωδία Polyphonicα. Θα προβληθεί επίσης την Κυριακή 17 Νοεμβρίου στις 17.00 στον κινηματογράφο Δαναός.

Δείτε το ντοκυμαντέρ εδώ

TAGS :
ντοκυμαντέρ

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook