Έτσι θάφτηκε η τέφρα του Μπρους Τσάτουιν στη Μάνη

«Ανοίξαμε μια τρύπα με την τσάπα κάτω από μια ελιά πολύ κοντά στο εξωκκλήσι, βάλαμε μέσα την τέφρα του Μπρους, κάναμε μια σπονδή με ρετσίνα και είπαμε μια προσευχή στα ελληνικά. ‘‘Ας είναι ελαφρύ το χώμα επάνω του και ας μείνει αιώνια η μνήμη του’’. Μετά κάναμε ένα πίκνικ, πράγμα που νομίζω πως μάλλον θα του άρεσε», λέει ο Πάντι Λίι Φέρμορ. (Φωτό: mikesweet01.files.wordpress.com).

[…] Δεκαπέντε ημέρες μετά το θάνατο του Μπρους, η Miranda* έγραψε στην Ελίζαμπεθ** για να την ενθαρρύνει να πάει να μείνει με τους Λίι Φέρμορς στην Καρδαμύλη. «Είναι σχεδόν άνοιξη τώρα και το μέρος είναι ειρηνικό –επίσης είναι μεταξύ των σπανίων ανθρώπων που δεν ενοχλεί ούτε η σκέψη ούτε η παρουσία τους και, ωστόσο, προσφέρουν ένα είδος παρηγοριάς που δεν σε βαραίνει».

Στις 15 Φεβρουαρίου, την ημέρα μετά το μνημόσυνο, η Ελίζαμπεθ πήγε στην Ελλάδα. Σύμφωνα με την επιθυμία του νεκρού, έφερε την τέφρα του σε ένα από τα αγαπημένα του μέρη: την ερειπωμένη βυζαντινή εκκλησιά του Αγίου Νικολάου στη Χώρα. Ο ναός του 10^ου αιώνα, με σκεπασμένους τους τοίχους του από μπλε και κοκκινωπά κεραμίδια, ήταν σε απόσταση τριών χιλιομέτρων επάνω στο βουνό της Μάνης, όχι μακριά από εκεί που είχε γράψει Τα μονοπάτια των τραγουδιών.

«Στις 15 Φεβρουαρίου η Ελίζαμπεθ πήγε στην Ελλάδα. Σύμφωνα με την επιθυμία του νεκρού, έφερε την τέφρα του στην ερειπωμένη βυζαντινή εκκλησιά του Αγίου Νικολάου στη Χώρα».

«Δεν μπορείς να βρεις πού είναι οι στάχτες του», λέει ο Πάντι Λίι Φέρμορ. Η Ελίζαμπεθ τις είχε μεταφέρει στην Καρδαμύλη*** σε ένα δρύινο κιβώτιο. «Το έδαφος ήταν πολύ σκληρό για να το θάψουμε και έτσι ανοίξαμε μια τρύπα με την τσάπα κάτω από μια ελιά πολύ κοντά στο εξωκκλήσι, βάλαμε μέσα την τέφρα του Μπρους, κάναμε μια σπονδή με ρετσίνα και είπαμε μια προσευχή στα ελληνικά. ‘‘Ας είναι ελαφρύ το χώμα επάνω του και ας μείνει αιώνια η μνήμη του’’. Μετά κάναμε ένα πίκνικ, πράγμα που νομίζω πως μάλλον θα του άρεσε.

«Το μέρος είναι τριγυρισμένο από ελαιώνες που φυτρώνουν σε πολύ απότομες πλαγιές και την άνοιξη είναι γεμάτο από τα πιο υπέροχα λουλούδια: γεράνια, άγρια σκόρδα, ασφόδελους, φικαριές, ορνιθόγαλο, χαμομήλι, κρινάκια. Ο Μπρους ήταν εκπληκτικός στη βοτανολογία. Θυμάμαι κάποτε να μπαίνει στο δωμάτιο κάποιος και να ρωτάει: ‘‘Πώς το λένε αυτό το άνθος;’’ και τον Μπρους να σηκώνει τα μάτια του από τη δουλειά του και να λέει αμέσως ‘‘Magnolia grandiflora Angustifolia’’ και έπειτα να ξαναπιάνει το γράψιμο».

* Η Miranda Rothschild.

** Η Elizabeth Chanler, σύζυγος του Μπρους Τσάτουιν.

*** Ο Τσάτουιν θεωρούσε τον Πάντι Λίι Φέρμορ μέντορά του και είχε φιλοξενηθεί αρκετές φορές στο σπίτι του, στην Καρδαμύλη.

// Το κείμενο που φιλοξενεί η στήλη είναι απόσπασμα (σελ. 788) από το βιβλίο του Nicholas Shakespeare «Bruce Chatwin», Eκδόσεις Χατζηνικολή, 2001. Μετάφραση: Τάκης Κιρκής.

Δείτε: Finding Bruce