Εκεί που έγραψε τα καλύτερα τραγούδια του

Το «Ουζερί Τσιτσάνης» έγραψε ιστορία από το 1942 ως το 1946-47 στην οδό Παύλου Μελά 22, στη Θεσσαλονίκη. Απέναντι, στο νούμερο 21, ήταν στην Κατοχή το σπίτι του Τσιτσάνη (που φέτος συμπληρώνονται 30 χρόνια από το θάνατό του)

«Μια Συννεφιασμένη Κυριακή του 1993», γράφετε, «μου γίνεται έμμονη ιδέα να μπω στην ψυχή του κουνιάδου του Βασίλη Τσιτσάνη, Ανδρέα Σαμαρά» (με τον οποίο είχαν ανοίξει μαζί το «Ουζερί Τσιτσάνης»). Για ποιο λόγο σας έγινε έμμονη ιδέα;
Είχα ανακαλύψει εκείνο τον καιρό πως το ημιυπόγειο μπαρ «Ερωδός» όπου σύχναζα, στην Παύλου Μελά 21, ήταν στην Κατοχή το σπίτι του Βασίλη Τσιτσάνη, και πως απέναντι, στο νούμερο 22, ήταν, τότε, από το 1942 ως το 1946-47, το «Ουζερί Τσιτσάνης». Αλλά είχα μεγαλώσει και στη γειτονιά της Ζωής Σαμαρά, της γυναίκας του συνθέτη –υπήρχε ήδη μέσα μου ολόκληρη μυθολογία γύρω από τον Τσιτσάνη, που πάντα ήταν επίκαιρη στη Θεσσαλονίκη. Ψάχνοντας περισσότερα για το Ουζερί, μου ήρθε η ιδέα να κάνω ένα μυθιστόρημα, με θέμα την ζωή του βάρδου εκείνα τα χρόνια της Κατοχής, και το πώς κατόρθωσε να δημιουργήσει το πιο σημαντικό μέρος του έργου του σε τέτοιες συνθήκες. Αλλά το έκανα όχι ως ρεαλιστική απεικόνιση, αλλά ως μια δική μου εκδοχή, γι’ αυτό και το αφηγούμαι πρωτοπρόσωπα, σαν να είμαι εγώ ο ίδιος συνεργάτης του Τσιτσάνη στο μαγαζί.

«Αφηγούμαι το μυθιστόρημα πρωτοπρόσωπα, σαν να είμαι εγώ ο ίδιος συνεργάτης του Τσιτσάνη στο μαγαζί», λέει ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης.

Η Θεσσαλονίκη εκείνη την εποχή ζούσε μέρες γερμανικής κατοχής, αντίστασης, εμφυλίου, εξόντωσης των Εβραίων, πείνας…
Κι ακόμα φόνων, εκτελέσεων, μπλόκων, προδοσιών, μαύρης αγοράς, φτώχειας και τρόμου. Είναι η φάση που οι Γερμανοί χάνουν στο Στάλινγκραντ και σκληραίνει η στάση τους – κυρίως κατά της αντίστασης αλλά πιο πολύ κατά των Εβραίων. Τον Δεκέμβρη του 1942 έχει ληφθεί η απόφαση της Τελικής Λύσης. Το δράμα κορυφώνεται. Είναι η καμπή του πολέμου και η αίσθηση, για πρώτη φορά, ότι οι Γερμανοί μπορεί να τον χάσουν. Το Ουζερί, όντας στο κέντρο της πόλης, βιώνει όλες τις δραματικές και οδυνηρές εξελίξεις άμεσα, εκ του συστάδην.

Δώστε μας μια γεύση της ατμόσφαιρας και των θαμώνων του μαγαζιού.
Στο Ουζερί συχνάζουν κάποιοι παλιοί πλούσιοι, καινούργιοι μαυραγορίτες, και λίγα φτωχαδάκια. Προφανώς και άγνωστοι που κανείς δεν ξέρει τι ρόλο παίζουν. Το μαγαζί είναι μικρό, δώδεκα τραπεζάκια. Στο κέντρο της πόλης, στο μάτι του ζόφου.

Διαβάστε ακόμα: Κώστας Βουτσάς: Τα χρόνια της μεγάλης φτώχειας στη Θεσσαλονίκη της Κατοχής

Εδώ, λέτε, ο «Τσίλας» (όπως τον αποκαλούσαν οι φίλοι του) έγραψε τα καλύτερα τραγούδια του. Πείτε μας μερικά.
«Συννεφιασμένη Κυριακή», «Αρχόντισσα», «Σεράχ» και πολλά άλλα. Μπορεί κανείς να τα δει αναλυτικά στο Youtube, στο ντοκιμαντέρ « Ο Τσιτσάνης της Θεσσαλονίκης», που έχω κάνει.

Τι απέγινε το μαγαζί όταν, το 1946, ο Τσιτσάνης έφυγε για την Αθήνα;
Δούλεψε λίγο καιρό με κάποιους συνεργάτες του Τσιτσάνη, ή με άλλους, καλούς λαϊκούς μουσικούς της Θεσσαλονίκης, και μετά έκλεισε. Ο χώρος υπάρχει σήμερα ως είχε ακριβώς, μόνο που τώρα είναι άλλο κατάστημα –προηγουμένως ήταν παπουτσάδικο και πιο πριν ζαχαροπλαστείο.

Στην Εισαγωγή («Εξήγηση» τη λέτε) του βιβλίου ξεκαθαρίζετε στον αναγνώστη πως ό,τι πρόκειται να διαβάσει κινείται μεταξύ ρεαλισμού και φιξιόν…
Ναι. Πατάω στα βασικά δεδομένα της πραγματικότητας, αλλά, για να αφηγηθώ την καθημερινότητα των ηρώων στην πολυπλοκότητά της και την όλη ιστορία, αναγκαστικά, ή και θεληματικά, προσφεύγω στην επινόηση και στη φαντασία.

Έξω από το «Ουζερί Τσιτσάνης». Όρθιος ο Ανδρέας Σαμαράς (κουνιάδος του Τσιτσάνη), κάτω δεξιά ο κιθαρίστας και τραγουδιστής Γιάννης Κυριαζής.

Από τις σελίδες, ωστόσο, παρελαύνουν, ολοζώντανα, γνωστά πρόσωπα της εποχής: ο Γιάννης Βελλίδης της εφημερίδας «Μακεδονία», ο διοικητής Ασφαλείας Θεσσαλονίκης (και κουμπάρος του Τσιτσάνη) Νίκος Μουσχουντής…
Ζωντανά ναι, αλλά σε ιστορίες που συνήθως είναι μεταξύ ρεαλισμού και μύθου, ώστε να εξυπηρετείται η αφήγηση και οι όροι της.

Το «Ουζερί Τσιτσάνης» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.

Τι θα δει και τι θα ακούσει ο αναγνώστης στις σελίδες του «Ουζερί Τσιτσάνης»;
Πολλά και ενδιαφέροντα. Πέρα από την εποχή, προκύπτει η εκδοχή του Τσιτσάνη για την έννοια της καλλιτεχνικής δημιουργίας, το πρόβλημα της ευθύνης, της πατρίδας, της επιβίωσης, της αντίστασης, της τιμής, της προδοσίας, της οικογένειας, της αλληλεγγύης, της μοναξιάς του καλλιτέχνη μέσα στις συμπληγάδες της Ιστορίας.

Έχετε βάλει μόττο στο βιβλίο τον στίχο του Τσιτσάνη «Όποιος γεννιέται μερακλής, δεν ξέρει τι να κάνει». Πώς τον εννοούσε, κατά τη γνώμη σας, ο ίδιος;
Με την έννοια του τι τραβάει ένας άνθρωπος γεννημένος για την Τέχνη, το Κάλλος, την απόλαυση, σε έναν κόσμο βάναυσο, τρελό, ανελέητο, δολοφονικό. Που δεν τον καταλαβαίνει, είναι έξω απ’ αυτόν, και με άλλον προορισμό, διαφορετικά πάθη, και ευαισθησίες.

Τι είναι για σας ο Βασίλης Τσιτσάνης;
Πέρα από μέγας λαϊκός συνθέτης, ο Τσιτσάνης είναι και ένα υπόδειγμα ζωής. Με την έννοια της αυστηρότητας, της αφοσίωσης στην τέχνη του, την αδιαλλαξία του ως προς την ποιότητα, την ευρύτητα του πνεύματός του, της διάθεσης για διαρκή αναζήτηση και ανανέωση.

Ακούστε εδώ την «Αρχόντισσα», που ο συνθέτης έγραψε στο «Ουζερί Τσιτσάνης»

Ο Τσιτσάνης με τον διοικητή Ασφαλείας Θεσσαλονίκης (και κουμπάρο του) Νίκο Μουσχουντή.

TAGS :
Βασίλης βιβλίο Γιώργος θεσσαλονίκη ουζερί Σκαμπαρδώνης Τσιτσάνης

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook