Πώς μοιάζει μια ισχυρή γυναίκα;

«Οι μηχανισμοί που με ποικίλους τρόπους φιμώνουν τις γυναίκες και τις αποκλείουν από κάθε μορφή εξουσίας, τόσο στην πολιτική όσο και στους χώρους εργασίας, είναι βαθιά παγιωμένοι στη δυτική κουλτούρα», μας λέει η Mary Beard. (Φωτογραφία: Helmut Newton)

Η μεγαλύτερη ίσως δυσκολία που αντιμετωπίζουν όσες γυναίκες (ή άνδρες ενδεχομένως) θέτουν σήμερα ζητήματα φύλου προέρχεται από τη μάλλον διαδεδομένη αντίληψη ότι μια τέτοια συζήτηση είναι πλέον, στον δυτικό τουλάχιστον κόσμο, περιττή και ανούσια. Οι γυναίκες, υποστηρίζεται, έχουν κατακτήσει πια ισότιμη θέση πλάι στους άνδρες και, κατά συνέπεια, δεν υπάρχει λόγος να ασχολούμαστε με τον φεμινισμό, τις διακρίσεις εις βάρος των γυναικών και την ισότητα των φύλων. Από αυτή τη διαπίστωση ξεκινώντας, λίγα χρόνια νωρίτερα, η δημοφιλής Νιγηριανή συγγραφέας Τσιμαμάντα Νγκόζι Αντίτσι επιχείρησε, με την ομιλία της στο TEDxEuston Ας είμαστε όλοι φεμινιστές, να επαναφέρει τα ζητήματα φύλου στο επίκεντρο της συζήτησης.

Η Mary Beard είναι αναμφισβήτητα η πιο διάσημη κλασικίστρια της εποχής μας. (Φωτογραφία: Carlos Alvarez / Getty Images / Ideal Image)

Η Βρετανίδα Mary Beard, με τις δύο ομιλίες της, του 2014 και του 2017, που απαρτίζουν το «μανιφέστο» της Γυναίκες και εξουσία, το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά σε μετάφραση της Κατερίνας Σχινά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, θέτει τον ίδιο στόχο, ανατρέχοντας στην αρχαιότητα προκειμένου να αναζητήσει και να αναδείξει παραδείγματα αυτής ακριβώς της αντιμετώπισης που φιμώνει τις γυναίκες στη διάρκεια των αιώνων και τις αποκλείει από τα κέντρα εξουσίας.

Η Mary Beard είναι αναμφισβήτητα η πιο διάσημη κλασικίστρια της εποχής μας: είναι καθηγήτρια Κλασικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, με πλήθος δημοσιεύσεις και βιβλία που αφορούν τόσο την αρχαία Ελλάδα όσο και τη Ρώμη, με τηλεοπτικές εκπομπές στο BBC σχετικά με τη Ρωμαϊκή Ιστορία και τακτική συντάκτρια στο Times Literary Supplement· αλλά ταυτόχρονα είναι γνωστή ως φεμινίστρια και ακτιβίστρια, με έντονη παρουσία στα κοινωνικά δίκτυα και ηχηρό δημόσιο λόγο. Δεν είναι παράδοξο που εντοπίζει στην αρχαιότητα τις ρίζες του γυναικείου αποκλεισμού: Το να μελετήσουμε καλύτερα τους Έλληνες και τους Ρωμαίους, υποστηρίζει, μάς βοηθάει να δούμε πιο καθαρά τον εαυτό μας και να κατανοήσουμε καλύτερα πώς μάθαμε να σκεφτόμαστε όπως σκεφτόμαστε.

Η αρχή γίνεται από την πρώτη ήδη ραψωδία της Οδύσσειας του Ομήρου, του πρώτου μαζί με την Ιλιάδα γραπτού μνημείου του δυτικού πολιτισμού, όταν ο Τηλέμαχος αφαιρεί τον λόγο από τη μητέρα του, την Πηνελόπη, και την προτρέπει να επιστρέψει στο δωμάτιό της. Ίσως να ακούγεται υπερβολικό, αλλά λίγα πράγματα μοιάζει να έχουν αλλάξει στους τριάντα σχεδόν αιώνες που έχουν μεσολαβήσει από τότε. Οι μηχανισμοί που με ποικίλους τρόπους φιμώνουν τις γυναίκες και τις αποκλείουν από κάθε μορφή εξουσίας, τόσο στην πολιτική όσο και στους χώρους εργασίας, είναι βαθιά παγιωμένοι στη δυτική κουλτούρα, μας λέει η Mary Beard.

Διαρκώς και κατ’ επανάληψη υπογραμμίζεται στην αρχαία γραμματεία η αυθεντία και το κύρος της ανδρικής φωνής σε αντίθεση προς την ψιλή γυναικεία φωνή. Ακόμα και στην εποχή μας, η Μάργκαρετ Θάτσερ, η ισχυρή πολιτικός και πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός της Βρετανίας, έκανε μαθήματα φωνητικής προκειμένου να κάνει τη φωνή της πιο βαθιά και να προσδώσει έτσι στην ομιλία της κύρος. Και φυσικά δεν είναι μόνο η φωνή: οι ρυτίδες, ας πούμε, που στο πρόσωπο ενός άνδρα δηλώνουν ωριμότητα, πείρα και σοφία, στο πρόσωπο μιας γυναίκας δείχνουν απουσία δυναμισμού και νεανικότητας.

Όσο για τον δημόσιο λόγο των γυναικών, όταν αυτός αρθρώνεται και ακούγεται, από τα αρχαία χρόνια, περιορίζεται σε μια μικρή περιοχή που περιλαμβάνει είτε την υποστήριξη των συμφερόντων της ομάδας τους -γυναίκες που υποστηρίζουν γυναίκες δηλαδή- είτε τη διεκτραγώδηση των βασάνων τους -γυναίκες που αφηγούνται τις συμφορές τους και την καταπίεση που υφίστανται. Δύσκολα όμως, ακόμα και σήμερα, δεχόμαστε τον γυναικείο λόγο όσον αφορά τα οικονομικά, την εξωτερική πολιτική, την άμυνα ή την ενέργεια. Ο βασικός συλλογισμός μου, συνοψίζει η Mary Beard, είναι ότι το διανοητικό και πολιτισμικό μας πρότυπο για τα πρόσωπα που κατέχουν εξουσία παραμένει καθοριστικά αρσενικό. Δεν ξέρουμε πώς μοιάζει μια ισχυρή γυναίκα.

Mary Beard, «Γυναίκες και εξουσία, Ένα μανιφέστο», μτφ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Μεταίχμιο.

Και μόνο η εξαιρετικά εμπεριστατωμένη διαπίστωση αυτών των βαθιά ριζωμένων μέσα μας προκαταλήψεων, σχετικά με τις δομές της εξουσίας, το δημόσιο κύρος και την αυθεντία, είναι ένα βήμα προόδου, ένα βήμα προς την πραγματική ισότητα των φύλων. Η Beard όμως δεν μένει σε αυτό. Μας καλεί να στοχαστούμε και να προχωρήσουμε προς τον επαναπροσδιορισμό και την αλλαγή αυτών ακριβώς των εννοιών. Δεν είναι οι γυναίκες που πρέπει να αλλάξουν και να υιοθετήσουν ανδρικά χαρακτηριστικά, αλλά η αντίληψή μας για το δημόσιο κύρος, για την εξουσία και για την αυθεντία. Δεν είναι εύκολο να τοποθετήσεις τις γυναίκες μέσα σε μια δομή που ήδη έχει κωδικοποιηθεί ως ανδρική – πρέπει να αλλάξεις τη δομή.

Και, για να επανέλθω στη Νιγηριανή συγγραφέα Αντίτσι με την οποία ξεκίνησα, πρέπει να αλλάξουμε και εμείς οι ίδιοι: Θα ήθελα σήμερα να σας ζητήσω να ξεκινήσουμε να ονειρευόμαστε και να σχεδιάζουμε έναν άλλο κόσμο. Έναν πιο δίκαιο κόσμο. Έναν κόσμο πιο ευτυχισμένων αντρών και πιο ευτυχισμένων γυναικών, που θα είναι πιστοί στον πραγματικό τους εαυτό. Και να πώς να ξεκινήσουμε: πρέπει να αναθρέψουμε τις κόρες μας αλλιώς. Και πρέπει να αναθρέψουμε και τους γιους μας αλλιώς.

Διαβάστε ακόμα: Δημοσθένης Κούρτοβικ – «Κάτω τα καλά βιβλία!»

TAGS :
Mary Beard βιβλίο Γυναίκες και εξουσία φεμινισμός

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook