Δίνοντας και πάλι «ζωή» σε δύο κλασσικά ελληνικά έργα του 19ου αιώνα

Ο Ξύνδας συνέθεσε την κωμική όπερα «Ο Υποψήφιος» (ενν. Βουλευτής), την πρώτη όπερα σε εξ ολοκλήρου ελληνικό κείμενο, του Ιωαννη Ρινόπουλου, επίσης μέλους της ΦΕΚ.

Το καλοκαίρι του 1867 η Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας (ΦΕΚ), σωματείο ιδρυθέν το 1840, ανέλαβε την τελευταία στιγμή την εργολαβία του Δημοτικού Θεάτρου “Σαν Τζάκομο” της Κέρκυρας για την καλλιτεχνική περίοδο 1867-8. Η ΦΕΚ παρήγγειλε τότε δύο νέα έργα στους δύο πιο διακεκριμένους Έλληνες συνθέτες της εποχής, τον Κερκυραίο Σπυρίδωνα Ξύνδα, ιδρυτικό μέλος της ΦΕΚ, και τον Ζακύνθιο Παύλο Καρρέρ, επίτιμο μέλος, ο οποίος είχε ανεβάσει όπερες του σε θέατρα στο Μιλάνο και το Κόμο τη δεκαετία του 1850.

Ο Ξύνδας (1817-1896) συνέθεσε την κωμική όπερα «Ο Υποψήφιος» (ενν. Βουλευτής), την πρώτη όπερα σε εξ ολοκλήρου ελληνικό κείμενο, του Ιωαννη Ρινόπουλου (1831-1915), επίσης μέλους της ΦΕΚ. Παίχτηκε για πρώτη φορά στην Κέρκυρα τον Σεπτέμβριο του 1867 από ελληνικό θίασο, με εξαίρεση την Ιταλίδα πρωταγωνίστρια. Το έργο ξαναπαίχτηκε στην Αθήνα το 1888 και έγινε πολύ δημοφιλές, παράλληλα όμως υπέστη επανειλημμένες περικοπές και τροποποιήσεις που το αλλοίωσαν, σε βαθμό που για χρόνια να αγνοείται η αρχική μορφή και χαρακτήρας του. Τον Ιούνιο του 2016 ο μουσικολόγος Κώστας Καρδάμης εντόπισε σε ιδιωτικό αρχείο σπαρτίτο (παρτιτούρα για φωνές και πιάνο) με την πλήρη αρχική μορφή της όπερας και έτσι μια νέα κριτική έκδοση ετοιμάστηκε εγκαίρως για την 150η επέτειο. Το έργο αναβίωσε σε παραγωγή της ΦΕΚ στις 4-5 Νοεμβρίου 2017 στο τωρινό Δημοτικό Θέατρο της Κέρκυρας, και εκ νέου στις 10 και 11 Φεβρουαρίου 2018 – παρακολουθήσαμε την τελευταία παράσταση.

Η υπόθεση διαδραματίζεται σε ένα χωριό της Κέρκυρας στη διάρκεια μιας ημέρας του 1857. Για την καλύτερη κατανόηση του ιστορικου πλαισίου πρέπει να αναφέρουμε ότι εκείνη τη χρονιά έγιναν οι τελευταίες εκλογές για την Ιόνιο Βουλή, το νομοθετικό σώμα των Ιονίων Νήσων, βρετανικού προτεκτοράτου που υπήρξε από το 1815 ως το 1864, οπότε οι Βρετανοί επέτρεψαν την ένωσή του με την Ελλάδα.

«Ο Υποψήφιος» είναι ένα έργο που θα μπορούσε χάρις στην ποιότητα και την υβριδική πρωτοτυπία του να ενδιαφέρει το φιλόμουσο κοινό και εκτός Ελλάδος.

Ενώ οι αγρότες παραπονούνται για τη δύσκολη ζωή τους, ο Γιώργης, νεαρός και φτωχός χωρικός, αργοπορεί για να συναντήσει την αγαπημένη του Χριστίνα. Ο πατέρας της, ο προύχοντας Γέρο-Γιάγκος, αρνείται να τη δώσει στον χρεωμένο γαμπρό. Τότε ο προεστός κυρ-Δήμος ανακοινώνει την άφιξη ένος αριστοκράτη υποψήφιου βουλευτή από την πόλη. Ο κυρ-Πολυλογάς φτάνει προς άγραν ψήφων και ο Γιώργης έχει έτοιμο το αίτημα του: να παντρευτεί τη Χριστίνα, και θα του φέρει τις ψήφους του χωριού. Όμως ένας αστυνομικός κλητήρας έρχεται με ψεύτικο ένταλμα να τον συλλάβει για χρέη. Ο Υποψήφιος σώζει τον Γιώργη και εξασφαλίζει τη συγκατάθεση του Γιάγκου με αντάλλαγμα να τον ορίσει προεστό του χωριού. Ο γάμος κανονίζεται και ο υποψήφιος φεύγει με την υπόσχεση των χωρικών για την ψήφο τους.

Ο συνθέτης χειρίζεται με άνεση τη μουσική γλώσσα του μπελκάντο με την οποία εκφράζονται κατεξοχήν η Χριστίνα και ο Γιώργης, όμως η εισαγωγή στοιχείων της ελληνικής ηπειρωτικής δημώδους μουσικής και των κερκυραικών παραδοσιακών χορών είναι μια τολμηρή χρήση «εθνικού» χρωματος, ενώ η κοινωνική κριτική είναι οξύτατη και άκρως «τοπική».

Ο σκηνοθέτης Πέτρος Γάλλιας υιοθέτησε έναν ρεαλισμό με λίγα μπουφονικά στοιχεία και… ένα καλάθι μανταρίνια για να αφηγηθεί με μεγάλη επιτυχία τόσο την συναισθηματική ιστορία όσο και τον προεκλογικό πανζουρλισμό! Σκηνικά και φωτισμοί του Άκη Χειρδάρη αναδημιούργησαν ιδανικά το ωραίο φως και τα γραφικά χωριά της Κέρκυρας.

Η Συμφωνική Ορχήστρα της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κερκύρας υπό τη μουσική διεύθυνση του Άλκη Μπαλτά, ο οποίος επιμελήθηκε και την ενορχήστρωση, η Χορωδία Κερκύρας (προετοιμασία Χριστίνα Καλλιαρίδου) και το Φωνητικό Σύνολο του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου (προετοιμασία Μιράντα Καλδή) απέδωσαν με ζωντάνια και ακρίβεια την υπέροχη μουσική του Ξύνδα.

Πολύ ικανοποιητικά απέδωσαν τον μπελκαντίστικο χαρακτήρα των ρόλων τους ο τενόρος Αντώνης Κορωναίος (Γιώργης) και η σοπράνο Ρόζα Πουλημένου (Χριστίνα), η τελευταία ανέδειξε και τις δεξιοτεχνικές δυνατότητες του τελικού ροντό. Στους κωμικούς ρόλους ο Παντελής Κοντός (Γερο-Γιάγκος), τρίτος πρωταγωνιστής ουσιαστικά, ο Σωτήρης Τριάντης (Υποψήφιος), ο Πέτρος Καρύδης (Προεστός) και ο Άρης Προσπαθόπουλος (Κλητήρας), δικαίωσαν με τις θεατρικά και μουσικά άρτιες ερμηνείες ένα έργο που θα μπορούσε χάρις στην ποιότητα και την υβριδική πρωτοτυπία του να ενδιαφέρει το φιλόμουσο κοινό και εκτός Ελλάδος.

Στην συναυλία που παρακολουθήσαμε πραγματοποιήθηκε προβολή της ιστορίας από έκδοση των «Κλασσικών εικονογραφημένων», κάτι που αποδείχθηκε πολύ χρήσιμο για την καλύτερη παρακολούθηση της πλοκής.

Εντελώς διαφορετικού χαρακτήρα έργο είναι το «Φιορ ντι Μαρία» του Καρρέρ (1829-1896), που πρωτοπαίχτηκε με μέτρια επιτυχία τον Ιανουάριο του 1868 επίσης στην Κέρκυρα στην ίδια καλλιτεχνική περίοδο, έπειτα ξεχάστηκε, και αναβίωσε για πρώτη φορά σε συναυλιακή μορφή στο Ίδρυμα Μιχάλη Κακογιάννη στις 17 Ιανουαρίου 2018 από την Ορχήστρα Φιλαρμόνια Αθηνών, η οποια ιδρύθηκε το 2016 με σκοπό την αναβίωση του ελληνικού ρεπερτορίου.

Το ιταλικό κείμενο του Τζοβάνι Κατσαλούπι, ενός «σκαπιλιάτο», κυριαλοκτικά ξεχτένιστου, αναμαλλιάρη, δηλαδή ενός μιλανέζου μποέμ του μουσικού-λογοτεχνικού κύκλου του συγγραφέα και μουσικοκριτικού Τζουζέπε Ροβάνι, είναι εμπνευσμένο από το μυθιστόρημα «Τα μυστήρια των Παρισίων» του Ευγένιου Σύη και αφορά την περιπετειώδη αναγνώριση και επανένωση μιας χαμένης κόρης με τον πατέρα και την άστοργη, αλλά μεταμελημένη, μητέρα της.

Αν η μουσική είναι σαφώς προσανατολισμένη σε βερντιανά πρότυπα και τη γαλλική γκραν οπερά, ο λιμπρετίστας αντίθετα φαίνεται να συμμετέχει στους προβληματισμούς που θα εκφρασθούν αρτιότερα από τον Άρριγκο Μπόιτο, και εντέλει από τον βερισμό. Δεν υπάρχουν οι δραματικές καταστάσεις και τα εσωτερικά διλήμματα του ρομαντισμού· αντίθετα μπορεί κανείς να μιλήσει για σταδιακό χτίσιμο πλοκής μιας όπερας «θρίλερ»! Έτσι η σκηνή της τύφλωσης στην Γ΄ πράξη, μοναδική μάλλον στην ιστορία της όπερας, δεν προωθεί κάπως τη δράση, είναι όμως πολύ δραματική, και επιτρέπει στον συνθέτη να γράψει μια καθηλωτική μουσική.

Γιατί δεν υπάρχει αμφιβολία ότι παρά τα βερντιανά δάνεια, ο Καρρέρ είναι ένας συνθέτης ικανότατος, με πλούσια και γόνιμη μελωδική φλέβα, που εκφράζεται εξίσου καλά στις άριες αλλά και τα σύνολα. Δραματουργικά το έργο είναι κάπως λιγότερο επιτυχημένο στις πρώτες δύο πράξεις, του αξίζει όμως μια δοκιμή στα χέρια ενός καλού σκηνοθέτη που θα το αναδείξει. Στην συναυλία που παρακολουθήσαμε πραγματοποιήθηκε προβολή της ιστορίας από έκδοση των «Κλασσικών εικονογραφημένων», κάτι που αποδείχθηκε πολύ χρήσιμο για την καλύτερη παρακολούθηση της πλοκής.

Μουσικά υπηρετήθηκε από μια υποδειγματική διανομή, με μια έξοχη πρωταγωνιστική ομάδα: τη Σoφία Κυανίδου, σοπράνο (Μαριάνθη ή Φιορ ντι Μαρία), τον Διονύση Σούρμπη, βαρύτονο (Ροντόλφο, πατέρα της Μαριάνης), και την Άννα Στυλιανάκη, σοπράνο (Σάρα ΜακΓκέγκορ, μητέρα της Μαριάνθης). Τρεις ακμαίοι τραγουδιστές με εξαιρετικές φωνές και κατανόηση του ύφους. Τους συμπλήρωσαν εξαιρετικά η Ειρήνη Αθανασίου (Τσιβέτα – Κουκουβάγια), ο Κωνσταντίνος Κατσάρας μπάσος (Άνσελμο Ντουρσνέλ “Δάσκαλος”), ο πολύ καλό Μάριος Σαραντίδης βαρύτονος (Αντεροβγάλτης) και οι δυο μικρότεροι ρόλοι Δημήτρης Σιγαλός, τενόρος (Ιάκωβος Φερράντ) και Άρης Προσπαθόπουλος τενόρος (Τομ Σέιτον).

Τη Μικτή Χορωδία του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών προετοίμασε ο Νίκος Μαλιάρας, ιδρυτής και πρόεδρος στη Φιλαρμόνια Αθηνών, και διηύθυνε ο μόνιμος αρχιμουσικός της ορχήστρας και ερευνητής της ελληνικής μουσικής Βύρων Φιδετζής. Ο ίδιος πραγματοποίησε την ενορχήστρωση και υιοθέτησε τη εισαγωγή από την όπερα Φροσύνη, η οποία, όπως πειστικά επιχειρηματολογεί, πρέπει αρχικά να γράφτηκε για την προγενέστερη Φιορ ντι Μαρία. Η ορχήστρα Φιλαρμόνια Αθηνών για άλλη μια φορά ήταν πραγματικά εξαιρετική.

Σημείωση: Εν τω μεταξύ η Ορχήστρα Φιλαρμόνια Αθηνών ονομάστηκε υποψήφια για το βραβείο Classical:NEXT 2018, Innovation Award. Υπενθύμιζουμε ότι το 2017 υποψήφιο στην τελική επιλογή ήταν το Διεθνές Φεστιβάλ Μουσικής Μολύβου, που τιμήθηκε με ειδικό βραβείο.

Διαβάστε ακόμα: Εκεί έξω υπάρχει ένας Γερμανός που διασκευάζει Ελληνικά τραγούδια στα Αγγλικά

TAGS :
Κέρκυρα όπερα

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook