Πώς η Πατρίτσια Χάισμιθ έγραψε τον «Ταλαντούχο Κύριο Ρίπλεϊ» 
Έτσι γεννήθηκε η ταινία «Dr. No» και ο μύθος του James Bond 
«Μετά από μένα»: μια σπάνια ποιητική σπουδή από τον Γιάννη Τζανετάκη 
Αύγουστος Κορτώ: «Η ζωή είναι ζαριά, κι αν έχει κάποιο νόημα είναι το κυνήγι της ηδονής κι η αποφυγή του πόνου» 
Ποιος πάτησε πρώτος στην κορυφή του Έβερεστ; Ο Χίλαρι ή ο Νοργκάι; 
«Το ψεύδος έχει οικουμενικές διαστάσεις – όλοι το καλλιεργούμε, όλοι είμαστε υποχρεωμένοι να το καλλιεργούμε», γράφει εμφατικά ο Μαρκ Τουέιν στο βιβλίο του «Η τέχνη του ψεύδους».
Παρακαλώ προσέξτε με: δεν έχω πρόθεση να υπαινιχθώ ότι η συνήθεια του ψεύδεσθαι έχει παρακμάσει ή έχει διακοπεί – όχι. Γιατί το Ψεύδος, ως Αρετή και ως Αρχή είναι αιώνιο∙ το Ψεύδος ως αναδημιουργία, παρηγοριά, καταφυγή σε καιρούς ανάγκης – ως τέταρτη Χάρις, ως δέκατη Μούσα, ως ο καλύτερος και πιστότερος φίλος του ανθρώπου – είναι αθάνατο, και είναι αδύνατον να αφανιστεί από τη γη όσο θα συνεχίσει να υπάρχει αυτή η Λέσχη. (Σ.σ.: Ο Μαρκ Τουέιν απευθύνεται στα μέλη μιας φανταστικής Λέσχης του Ψεύδους)
Το παράπονό μου απλώς αφορά στην παρακμή της τέχνης του ψεύδους. Κάθε υψηλόφρων άνθρωπος, κάθε άνθρωπος με ευαισθησίες που παρατηρεί τον αδέξιο και άχαρο τρόπο με τον οποίο ψευδόμαστε σήμερα, θλίβεται βλέποντας μια τόσο ευγενή τέχνη να εκπορνεύεται. Μπροστά σε βετεράνους σαν κι εσάς, όπως είναι φυσικό, μπαίνω στο θέμα μου με κάποια επιφυλακτικότητα∙ νιώθω σαν μια γριά παραμάνα που προσπαθεί να υποδείξει τρόπους διαπαιδαγώγησης των νηπίων σε μητέρες στο Ισραήλ. […]
Καμιά αντίληψη δεν είναι πιο εμπεδωμένη από εκείνη που θεωρεί το ψεύδος μια αναγκαιότητα υπό τις συνθήκες που ζούμε – το συμπέρασμα, λοιπόν, ότι είναι Αρετή είναι αυταπόδεικτο. Καμιά αρετή δεν μπορεί να φθάσει στο υπέρτατο ύψος και στην ύψιστη χρησιμότητά της χωρίς προσεκτική και επιμελή καλλιέργεια – ως εκ τούτου, αναμφίλεκτα, η αρετή του ψεύδους θα έπρεπε να διδάσκεται μέσω των σχολείων, της οικογενειακής εστίας, ακόμη και των εφημερίδων. Τι πιθανότητες έχει ο αδαής, ακαλλιέργητος ψεύτης έναντι του εκπαιδευμένου ειδικού; Τι πιθανότητες έχω εγώ έναντι του κυρίου Περ…, έναντι ενός δικηγόρου; Το συνετό ψεύδος είναι αυτό που χρειάζεται ο κόσμος. Μερικές φορές σκέφτομαι ότι είναι καλύτερο και ασφαλέστερο να μην ψεύδεσαι καθόλου παρά να ψεύδεσαι ασύνετα. Ένα αδέξιο, μη επιστημονικό ψεύδος είναι εξίσου αναποτελεσματικό, όσο και η αλήθεια.
Και τώρα ας δούμε τι λένε οι φιλόσοφοι. Προσέξτε εκείνη την τόσο διαδεδομένη παροιμία: «Από μικρό κι από τρελό μαθαίνεις την αλήθεια». Το συμπέρασμα είναι απλό και ολοκάθαρο: οι ενήλικοι και οι πνευματικά υγιείς ποτέ δεν λένε αλήθεια. Ο Πάρκμαν, ο ιστορικός, επισημαίνει: «Η αρχή της αληθείας ενδέχεται να καταλήξει σε παραλογισμό». Σε ένα άλλο σημείο, στο ίδιο κεφάλαιο, τονίζει: «Το απόφθεγμα είναι πολύ παλιό: η αλήθεια δεν πρέπει να λέγεται όλες τις φορές∙ και εκείνοι, τους οποίους ενοχλεί μια ασθενής συνείδηση, ωθώντας τους σε μια καθ’ έξιν παράβαση του ανωτέρου γνωμικού, είναι ηλίθιοι και κοινωνικές μάστιγες».
Σκληρή γλώσσα, κι όμως απολύτως αληθινή. Κανένας από μας δεν θα μπορούσε να ζήσει πλάι σε έναν καθ’ έξιν φιλαλήθη∙ όμως, δόξα τω Θεώ, κανένας από μας δεν είναι υποχρεωμένος να το κάνει. Ένας καθ’ έξιν ειλικρινής απλούστατα είναι ένα πλάσμα της φαντασίας. Δεν υπάρχει και δεν έχει υπάρξει ποτέ. Φυσικά, υπάρχουν άνθρωποι που νομίζουν ότι ποτέ δεν ψεύδονται, όμως δεν είναι έτσι – και αυτή ακριβώς η άγνοια είναι ένα από τα πράγματα που ντροπιάζουν τον λεγόμενο «πολιτισμό» μας. Όλοι ψεύδονται – κάθε μέρα και κάθε ώρα. Στον ύπνο και στον ξύπνο τους. Στα όνειρα, στη χαρά και στη λύπη τους. Ακόμα κι αν συγκρατήσουν τη γλώσσα τους, τα χέρια τους, τα μάτια τους, η συμπεριφορά τους, όλα εκφράζουν εξαπάτηση – και μάλιστα σκόπιμη. Ακόμη και στις θρησκευτικές τελετές… συγγνώμη, παραδέχομαι πως μόλις είπα μια κοινοτοπία. […]
«Όλοι ψεύδονται –κάθε μέρα και κάθε ώρα. Στον ύπνο και στον ξύπνο τους», έγραφε ο Τουέιν, αριστερά. Η περίφημη ατάκα «everybody lies», που λέει συχνά ο Gregory House (δεξιά) για τους συναδέλφους και τους ασθενείς του στη δημοφιλή σειρά «House MD» είναι ένα από τα μότο της φιλοσοφίας του για τη ζωή.
Αυτό που με απελπίζει είναι η αυξανόμενη επικράτηση της ωμής αλήθειας. Ας κάνουμε ό, τι μπορούμε για να την εξαλείψουμε. Μια επιβλαβής αλήθεια δεν είναι καλύτερη από ένα επιβλαβές ψέμα. Θα έπρεπε να αποφεύγονται και τα δύο. Ο άνθρωπος που ξεφουρνίζει μια βλαβερή και δυσάρεστη αλήθεια, θεωρώντας ότι η ψυχή του δεν θα σωζόταν αν έπραττε διαφορετικά, ίσως πρέπει να αναρωτηθεί μήπως μια ψυχή σαν τη δική του δεν αξίζει απαρεγκλίτως να σωθεί. Ο άνθρωπος που λέει ένα ψέμα για να βοηθήσει έναν φτωχοδιάβολο σε μια δύσκολη στιγμή, είναι εκείνος για τον οποίο οι άγγελοι αναμφίβολα αποφαίνονται: «Ιδού μια ηρωική ψυχή που δεν διστάζει να ζημιώσει την ευημερία της, προκειμένου να συμβάλει στην ευημερία του συνανθρώπου της∙ ας δοξολογήσουμε αυτόν τον μεγαλόψυχο ψεύτη».
Από την άλλη πλευρά, το επιβλαβές ψεύδος, δεν είναι αξιοσύστατο∙ εξίσου, όμως, και στον ίδιο βαθμό, μη αξιοσύστατη είναι και η επιβλαβής αλήθεια – γεγονός το οποίο αναγνωρίζεται και από τη νομοθεσία περί λιβέλλων.
Μεταξύ των άλλων κοινών ψευδών, έχουμε και το σιωπηλό ψεύδος – την εξαπάτηση που επιτελεί κάποιος απλώς σιωπώντας και αποκρύπτοντας την αλήθεια. Πολλοί πείσμονες αληθοκάπηλοι ενδίδουν σ’ αυτήν την αθλιότητα, πιστεύοντας πως, αν δεν ξεστομίσουν το ψεύδος, δεν ψεύδονται καθόλου. […]
Το ψεύδος έχει οικουμενικές διαστάσεις – όλοι το καλλιεργούμε, όλοι είμαστε υποχρεωμένοι να το καλλιεργούμε. Ως εκ τούτου, το σημαντικό για μας είναι να εκπαιδευτούμε επιμελώς, ώστε να ψευδόμαστε έξυπνα, συνετά∙ να ψευδόμαστε με καλό και όχι κακόβουλο σκοπό∙ να ψευδόμαστε προς όφελος των άλλων και όχι ημών των ιδίων∙ να ψευδόμαστε θεραπευτικά, μεγαλόθυμα, ευσπλαχνικά, όχι σκληρά, μοχθηρά, επιζήμια∙ να ψευδόμαστε χαριτωμένα και ευγενικά, όχι αδέξια και άχαρα∙ να ψευδόμαστε σταθερά, ειλικρινά, έντιμα, με ψηλά το κεφάλι, και όχι διστακτικά, παραπειστικά, άτολμα, σαν να ντρεπόμαστε για την υψηλή αυτή αποστολή μας. Τότε θ’ απαλλαγούμε από την δυσώδη, ολέθρια αλήθεια που μολύνει τη χώρα∙ τότε θα είμαστε μεγαλόκαρδοι, καλοί, ωραίοι και άξιοι κάτοικοι ενός κόσμου όπου ακόμη και η καλοκάγαθη Φύση συνήθως ψεύδεται, εκτός και αν υπόσχεται απαίσιο καιρό. Τότε… Όμως, δεν είμαι παρά ένας καινούργιος και αδύναμος ακόμη σπουδαστής αυτής της ευγενούς τέχνης∙ δεν είμαι σε θέση να διδάξω αυτή τη Λέσχη.
Διαβάστε ακόμα: Λώρη Κέζα: «Πώς ταυτίστηκα με το πρώτο ‘‘καλό κακό παιδί’’ της λογοτεχνίας».
Όμως, πέραν της πλάκας, πιστεύω ότι υπάρχει μεγάλη ανάγκη να διερευνήσουμε με σωφροσύνη ποια είδη ψεύδους είναι τα καλύτερα και ευεργετικότερα να καλλιεργηθούν (με δεδομένο ότι είμαστε υποχρεωμένοι να ψευδόμαστε και όντως ψευδόμαστε όλοι) και ποια είδη είναι προτιμότερο να αποφεύγονται. Και αυτό είναι κάτι που αισθάνομαι ότι μπορώ να εναποθέσω με εμπιστοσύνη στα χέρια αυτής της έμπειρης Λέσχης – αυτού του ώριμου και ολοκληρωμένου φορέα, τον οποίο θα μπορούσα να ονομάσω, χωρίς να κατηγορηθώ για υπερβολική κολακεία, Παλαιοί Δάσκαλοι.
«Η γνωστή φράση του πρώτου προέδρου της Αμερικής Τζορτζ Ουάσινγκτον προς τον πατέρα του ότι ‘’δεν μπορεί να πει ψέματα’’ είναι ό,τι πρέπει για την Πρωταπριλιά», γράφει ο Τουέιν (Αριστερά: Augustine και George Washington). «Στην υπόθεση Ντρέιφους, όλη η Γαλλία έμεινε βουβή κάτω από το ασφυκτικό ψεύδος της σιωπηλής συναίνεσης ότι δεν γινόταν καμία αδικία εις βάρος του ανυπεράσπιστου εκείνου άνδρα» (Δεξιά: η καθαίρεση του Ντρέιφους, στις 5/1/1895, Henri Meyer, BNF).
//Απόσπασμα (με τίτλο «Περί της παρακμής της τέχνης του ψεύδους) από το βιβλίο του Μαρκ Τουέιν «Η τέχνη του ψεύδους», μετάφραση, πρόλογος Κατερίνα Σχινά, εκδ. Ποταμός.
Στην επόμενη σελίδα: «Δεν θυμάμαι το πρώτο μου ψέμα. Στο δεύτερο ήμουν εννέα ημερών»!
1 2
-
- Follow us:
Ακολουθήστε το Andro στο Facebook
