ΚΑΛΥΒΑΣ ΥΨΗΛΗ-1190

«Η πρόκληση που έθεσα στον εαυτό μου ήταν ο εντοπισμός της βαθύτερης λογικής που διέπει την ιστορική μας πορεία ως έθνους», γράφει ο Στάθης Ν. Καλύβας στον πρόλογο του βιβλίου.

Όπως ισχύει σε όλες τις χώρες, ο τονισμός της μοναδικότητας και της ανωτερότητας του Έθνους συνιστά έναν μεγάλο και εν πολλοίς φυσιολογικό πειρασμό, απαραίτητο ίσως για την τόνωση της συνοχής του. Στη χώρα μας, όμως, η ιδιαίτερη βαρύτητα της αρχαίας κληρονομιάς έχει ενισχύσει αυτόν τον πειρασμό στο έπακρο. Ωστόσο, η αναντιστοιχία ανάμεσα στον υπερτονισμό της εθνικής ανωτερότητας και τη συχνά δυσάρεστη καθημερινή πραγματικότητα τροφοδοτεί ένα έντονο αίσθημα διαρκούς κατωτερότητας και πληγωμένης υπερηφάνειας.1

Η Ελλάδα ως έννοια παραπέμπει σε έναν αρχαίο πολιτισμό που δικαίως θεωρείται το λίκνο της Δύσης και που πιστώνεται ορισμένα από τα μεγαλύτερα πνευματικά επιτεύγματα της ανθρωπότητας. Από την άποψη αυτή, δεν εκπλήσσει η συμβολική βαρύτητα που διαθέτει η Ελλάδα ανά τον κόσμο, ενώ είναι εξίσου φυσιολογική η δυσαναλογία της κληρονομιάς αυτής με το σημερινό της εκτόπισμα. Φανταστείτε, όμως, για μια στιγμή πως αφαιρούμε από την Ελλάδα την κληρονομιά της. Τι μένει στα μάτια των περισσότερων ξένων; Λίγα πράγματα, πέρα από μια δυστυχή και προβληματική χώρα που κάπως κατάφερε να τρυπώσει στον «εξευγενισμένο» κόσμο της Δυτικής Ευρώπης, στον οποίο μάλλον ουδέποτε ανήκε.

Διαβάστε ακόμα: Πώς µιλάς για την Ελλάδα µέσα στη σηµερινή Ελλάδα;

Ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας Βαλερί Ζισκάρ Ντ’ Εστέν, ένας άνθρωπος που γενικά θεωρείται φιλικά διακείμενος προς την Ελλάδα, περιέγραψε εύγλωττα την παραπάνω αντίληψη σ’ ένα σχόλιό του τον Σεπτέμβριο του 2012: «Για να είμαι απόλυτα ειλικρινής» είπε, «ήταν σφάλμα που έγινε δεκτή η Ελλάδα στην Ευρωζώνη. Η Ελλάδα απλούστατα δεν ήταν έτοιμη. Πρόκειται, κατά βάση, για μια ανατολίτικη χώρα». Η αντίληψη αυτή για την αμφίσημη θέση της χώρας μας στο δίπολο Δύση-Ανατολή εντάσσεται σε ένα παμπάλαιο εννοιολογικό σχήμα, το οποίο επανέκαμψε με δύναμη στη διάρκεια του αγώνα της ανεξαρτησίας, στις αρχές του 19ου αι., και το οποίο διατηρεί την ισχύ του ως σήμερα.

Μολονότι οι καταστροφές που έπληξαν τη χώρα δεν ανήκουν στη σφαίρα της φαντασίας, η αντίληψη πως η Ελλάδα είναι μια χώρα που μονίμως υστερεί απέχει αρκετά από την αλήθεια.

Για να δώσω δύο παραδείγματα μόνο, ένας Ευρωπαίος ταξιδιώτης χαρακτήριζε το 1911 τους Έλληνες ως «Ευρωπαίους φυλετικά και γεωγραφικά […] αλλά και μη Δυτικούς […] Ανατολίτες από εκατό άλλες απόψεις», και μάλιστα με «έναν ανατολίτικο χαρακτήρα που δεν είναι ασιατικός, αλλά αποτελεί ένα είδος γέφυρας μεταξύ Ανατολής και Δύσης».

Αντίστοιχα, ένας άλλος περιηγητής ανέφερε το 1893 ότι «Μέσα στην τελευταία τριακονταετία η πρόοδος του λαού και η ανάπτυξη των πόρων της χώρας υπήρξαν τόσο ραγδαίες ώστε μπορούμε να νιώθουμε αρκετά βέβαιοι ότι το ελληνικό έθνος θα αποτελέσει σημαντικό παράγοντα του ανατολικού πολιτισμού». Ιδωμένη λοιπόν από τη σκοπιά αυτή, η νεότερη Ελλάδα, παρά τη σχέση της με την αρχαία Ελλάδα, κάλλιστα θα μπορούσε να θεωρηθεί η αντίθεσή της.2

Ακόμα όμως και όσοι αποφεύγουν να υιοθετήσουν την «οριενταλιστική» αυτή αντίληψη δυσκολεύονται πολύ να εντοπίσουν θετικές πλευρές στην ιστορία του σύγχρονου ελληνισμού. Ο Peter Aspden, γνωστός δημοσιογράφος των Financial Times, παρουσιάζει την εμπειρία της νεότερης Ελλάδας ως μια αλληλουχία συμφορών, ενώ ο επιφυλλιδογράφος των New York Times Roger Cohen περιγράφει μια εικόνα του «φρικτού περασμένου αιώνα» της Ελλάδας, έμπλεου οικονομικών καταστροφών, στρατιωτικών πραξικοπημάτων, δικτατοριών, πολέμων, κατοχών και εμφύλιων σπαραγμών. Με άλλα λόγια, ο λόγος που η Ελλάδα τα πάει άσχημα τώρα, είναι απλούστατα πως ανέκαθεν υστερούσε. Δεν θα πρέπει λοιπόν να μας εκπλήσσει η κρίση, αφού αποτελεί ουσιαστικά τη φυσιολογική κατάσταση της χώρας.3

KATASTROFES_k_THRIAMBOI-small

«Μια σφαιρική και ρηξικέλευθη αποτίμηση της ιστορικής πορείας της σύγχρονης Ελλάδας που εντάσσει τη σημερινή κρίση σε ένα πλαίσιο ιστορικής διάρκειας, από την κατάκτηση της ανεξαρτησίας ως σήμερα», διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου.

Είναι όμως πράγματι έτσι; Μολονότι οι καταστροφές που έπληξαν τη χώρα δεν ανήκουν στη σφαίρα της φαντασίας, η αντίληψη πως η Ελλάδα είναι μια χώρα που μονίμως υστερεί απέχει αρκετά από την αλήθεια. Ο λόγος που κυριάρχησε τόσο ώστε να θεωρείται σχεδόν αυταπόδεικτη αλήθεια πρέπει να αναζητηθεί στη συνεχή αντιπαραβολή ανάμεσα σε μια εξιδανικευμένη αρχαία Ελλάδα και στη σημερινή πραγματικότητα.

Σημειώσεις του συγγραφέα στο βιβλίο:
1. Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, Μορφές συνέχειας και ασυνέχειας. Από την ιστορική εθνεγερσία στην οικουμενική δυσφορία (Αθήνα: Θεμέλιο, 2013), 37-38· Δημοσθένης Κούρτοβικ, Ελληνικό hangover (Αθήνα: Νεφέλη, 2005), 26.
2. «European Luminaries Reflect on Euro: ‘‘Seventeen Countries Were Far Too Many’’», Spiegel Online International, 11 Σεπτεμβρίου 2012, · Z. Duckett Ferriman παράθεση σε Todorova, Imagining the Balkans, 16· Annie S. Peck, «Greece and Modern Athens», Journal of the American Geographical Society of New York 25 (1893): 511.
3. Peter Aspden, «Testament and Truths», Financial Times, 17-18 Μαρτίου 2012· Roger Cohen, «The Great Greek Illusion», New York Times, 20 Ιουνίου 2011.

⇒ Απόσπασμα από το βιβλίο του Στάθη Ν. Καλύβα «Καταστροφές και Θρίαμβοι – Οι 7 κύκλοι της Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας», εκδ. Παπαδόπουλος.

 

Διαβάστε ακόμα: Τι δεν είπαν οι μεγαλύτεροι στους νεότερους.

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top