Marcel Duchamp: Το μεγάλο ροκέ

“L.H.Ο.O.Q.” (εκφωνείται “είναι καυτή στον κώλο” – elle a chaud au cul), 1919. Η πρώτη και πιο καυστική από μια ολόκληρη σειρά παρωδιών της Τζοκόντα.

Από το φουτουρισμό στον κυβισμό, απ΄ το Dada στο σουρεαλισμό, είναι ο σωματοφύλακας των μεγάλων αισθητικών περιπετειών του περασμένου αιώνα. Είναι ο άνθρωπος που επινόησε τη σύγχρονη τέχνη, ο δημιουργός του «(al)ready-made», του Rrose Sélavy, και μιας Τζοκόντας με μουστάκι που προσβλητικά ξαναβαφτίστηκε «L.H.O.O.Q.».

Κυρίως, όμως, είναι ο υπεύθυνος του μεγαλύτερου σκανδάλου του 20ου αι., εκείνος που αναγόρευσε ένα ουρητήριο σε έργο τέχνης («Κρήνη», 1917). Δηλαδή εκείνος που άλλαξε την αντίληψή μας της πραγματικότητας.

H περίφημη “Κρήνη” του 1917.

Ο Marcel Duchamp πέθανε το 1968 στο Παρίσι και γεννήθηκε στο Blainville-Crevon 81 χρόνια πριν. Ήταν 28 Ιουλίου. Στη Figaro, ο θάνατός του ανακοινώνεται στη σελίδα για το σκάκι, την ίδια ώρα που στους New York Times γίνεται πρωτοσέλιδο (Είχε μετακομίσει στην Αμερική το 1915, με εισιτήριο γ’ θέσης). Η ζωή του (ή μάλλον οι ζωές του) υπήρξε ένα θαυμαστό συνονθύλευμα από ονειροπολήσεις και σχέδια, συναντήσεις και αιώνιες φιλίες: με τον Picabia, τον Man Ray, τον Brancusi, την Peggy Guggenheim.

Η Ève Babitz και ο Marcel Duchamp παίζοντας σκάκι, Pasadena Art Museum, 1963.

Μια τέχνη ζωής στην οποία περιλαμβάνονται πολυάριθμοι έρωτες (με προεξάρχοντα εκείνον για τη γυναίκα του Picabia, του καλύτερού του φίλου). Διότι ο Marcel έτρεχε πίσω απ’ τις φούστες, ένας ορκισμένος εργένης που ενέδωσε δις. Με δεύτερη και φαρμακερή τη σχέση του με την εγγονή του Ματίς. Γιος Νορμανδού συμβολαιογράφου, ήταν ο δευτερότοκος μια ολόκληρης γραμμής αίματος καλλιτεχνών, που μια ζωή έσερνε ολάκερο το βιος του σε μια παλιά βαλίτσα.

O Marcel Duchamp και ο Man Ray παίζουν σκάκι jouant aux échecs στη στέγη του Θεάτρου των Champs Elysées.

Κληρονόμος του Jarry, σημαδεμένος διά βίου από την ανάγνωση του Nietszche και του Raymond Roussel, ήταν μαγεμένος από το βιομηχανικό αντικείμενο και την αλυσιδωτή παραγωγή του, από τις ανακαλύψεις της εποχής σχετικά με την κίνηση και την ταχύτητα: τις ακτίνες Χ, την τέταρτη διάσταση, τις χρονοφωτογραφίες του Etienne Jules-Marey.

Αριστερά: “Γυμνό που κατεβαίνει τη σκάλα no. 2”, 1912. Δεξιά: Η εξήγηση του περίφημου έργου από τον Marcel Duchamp στο LIFE Magazine

Στα 26 του, εγκαταλείπει τη ζωγραφική, αυτοαναγορεύεται «αναρτίστας», υποστηρίζει ότι η ιδέα είναι πιο σημαντική από την πραγμάτωσή της, όπως κι η ομορφιά της αδιαφορίας από το (καλό) γούστο, και ανατρέπει ριζικά το status του καλλιτέχνη και του έργου τέχνης: μία πρόκληση που δεν απευθύνεται στον ακαδημαϊσμό, αλλά στην ίδια την πρωτοπορία της εποχής του.

Χειροτονημένος από τον Breton σε «φάρο του σουρεαλισμού», παραγνωρισμένος μηχανικός (του χρωστάμε απίθανες οπτικές συσκευές, πρόδρομες της κινητικής τέχνης), υπήρξε ο αδιαμφισβήτητος προξενητής της πρωτοπορίας στις ΗΠΑ, αυτός που έβαλε τα θεμέλια του MοMΑ.

Το τεέυταίο του αριστούργημα, το αινιγματικό «Etant donnés», το οποίο συνδυάζει την εγκατάσταση, το διόραμα και το peep show.

Υποτίθεται ότι τα τελευταία 20 χρόνια της ζωής του εγκατέλειψε την τέχνη, για να αφιερωθεί (επαγγελματικά) στο σκάκι. Εκείνος κρυφά αγωνιζόταν να ολοκληρώσει το αριστούργημά του, το αινιγματικό «Etant donnés», το οποίο συνδυάζει την εγκατάσταση, το διόραμα και το peep show.

Ένας τύπος πολυπρισματικός και οραματιστής, μπροστά στον οποίο ο Warhol μοιάζει με ανέκδοτο, που ζήτησε να γράψουν στον τάφο του: «Πάντα οι άλλοι είναι εκείνοι που πεθαίνουν πρώτοι».

Rotororeliefs, 1955.

Διαβάστε ακόμα: Η μηλόπιτα του Jackson Pollock.

TAGS :
Duchamp Marcel καλλιτέχνης σκάκι σουρεαλισμός τέχνη

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook