Η ανακαινισμένη αίθουσα Άρης Γαρουφαλής: Ακόμα μια ανάσα πολιτισμού στην Αθήνα

Η ανακαινισμένη αίθουσα Άρης Γαρουφαλής στο Ωδείο Αθηνών. (Φωτογραφία: Τηλέμαχος Ανδριανόπουλος)

Ένα δώρο ακουστικής, αισθητικής και αισιοδοξίας έφερε ο Δεκέμβριος για την φιλόμουση πρωτεύουσα: την ανακαινισμένη αίθουσα συναυλιών Άρης Γαρουφαλής του Ωδείου Αθηνών, στη συμβολή των οδών Ρηγίλλης και Βασιλέως Κωνσταντίνου. Η ανακαίνιση πραγματοποιήθηκε χάρις σε δωρεά του Ιδρύματος «Φίλοι της Αλίκης Βατικιώτη για τη Μουσική και τις Τέχνες», που τιμά τη μνήμη της σπουδαίας αυτής πιανίστας και καθηγήτριας του Ωδείου, το όνομα της οποίας θα φέρει στο εξής η πτέρυγα όπου βρίσκεται η αίθουσα. Η άριστη ακουστική της τελευταίας, αλλά και η ακμαιότητα του ωδείου, αναδείχθηκαν στην πράξη μέσα από τέσσερις συναυλίες καθηγητών, μαθητών, αποφοίτων και μουσικών σχημάτων, που δρουν στο πλαίσιο του ιδρύματος, αγκαλιάζοντας ολόκληρο σχεδόν το ηχητικό και αισθητικό φάσμα που περιμένει κανείς να ακούσει στον χώρο της κλασικής μουσικής. Από τους συμμετέχοντες καλλιτέχνες πολλοί είναι «μουσικά παιδιά και εγγόνια» της τιμώμενης.

Ο Νίκος Αθηναίος διευθύνει την Academica. (Φωτογραφία: Ωδείο Αθηνών | Olga Giovanaki)

Αποκατάσταση ενός καλλιτεχνικού οράματος

Το κτίριο του Ωδείου Αθηνών σχεδιάστηκε από τον σπουδαίο αρχιτέκτονα Ιωάννη Δεσποτόπουλο για να αποτελέσει τμήμα ενός μοντερνιστικού συγκροτήματος τεχνών στο κέντρο της Αθήνας, το οποίο ουδέποτε ολοκληρώθηκε. Ακόμα και το μόνο κτίριο που κατασκευάστηκε, το Ωδείο, παραμένει ως σήμερα ημιτελές, με το μεγάλο αμφιθέατρο του υπογείου να αναμένει την ολοκήρωσή του για περισσότερο από σαράντα χρόνια. Εν τω μεταξύ μια αίθουσα που είχε αρχικά σχεδιασθεί ως χώρος διδασκαλίας και δοκιμών, χωρητικότητας 200 περίπου θέσεων καθιερώθηκε ως η de facto αίθουσα συναυλιών, διαγωνισμών και εξετάσεων του ιδρύματος, και από το 2013 έλαβε το όνομα του πιανίστα Άρη Γαρουφαλή, αείμνηστου διευθυντή του Ωδείου. Σε αυτή την αίθουσα για πολλά χρόνια είχαμε παρακολουθήσει πολλές ωραίες μουσικές εκδηλώσεις μέσα στο ψύχος και την υγρασία, σε ένα αισθητικά ανερμάτιστο περιβάλλον, καθισμένοι σε άβολα καθίσματα.

Τώρα, μετά την επέμβαση των αρχιτεκτόνων Σουζάνας και Δημήτρη Αντωνακάκη και Τηλέμαχου Ανδριανόπουλου, και του ακουστικολόγου Gottfried Schubert, απολαύσαμε την θαυμάσια ακουστική μιας σύγχρονης και άνετης αίθουσας που καταφέρνει να μην αλλοιώνει την μοντερνιστική σύλληψη του Ιωάννη Δεσποτόπουλου. Το δομικό κέλυφος διατηρήθηκε αυτούσιο και καθαρίστηκε, οι υφιστάμενες επιφάνειες καλύφθηκαν όπου χρειάστηκε, αναλόγως των αναγκών, με ειδικά σχεδιασμένα ανακλαστικά ή ηχοαπορροφητικά πετάσματα, ενώ η ενδοδαπέδια ψύξη και θέρμανση εξασφαλίζει ότι κανένας θόρυβος κλιματιστικού μηχανήματος δεν θα επιμολύνει το μουσικό ακρόαμα – μια απόλυτη καινοτομία για τα αθηναϊκά δεδομένα, αφού συχνά φαίνεται αυτού του είδους οι θόρυβοι να θεωρούνται «διάφανοι», ενώ είναι απολύτως αισθητοί. Εδώ αντίθετα η μουσική ξετυλίγεται μέσα στις συνθήκες που τις αρμόζουν: της απόλυτης σιωπής.

Κύκλος Ensemble. (Φωτογραφία: Ωδείο Αθηνών | Olga Giovanaki)

Ορχήστρα Academica και σύνολο Ex Silentio

Η πανηγυρική εναρκτήρια συναυλία πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 12 Δεκεμβρίου, κατά την οποία η ορχήστρα εγχόρδων Academica υπό τον αρχιμουσικό Νίκο Αθηναίο ερμήνευσε έργα Γκρηγκ (Πρελούδιο από τη σουίτα Χόλμπεργκ) και Σκαλκώτα (5 Ελληνικοί χοροί), και δύο σύντομες συνθέσεις που σώζονται στο ανεξάντλητο ιστορικό αρχείο του Ωδείου, το «Ιντερμέδιο» του Διονυσίου Λαυράγκα και τη «Σερενάτα για Έγχορδα» του Δημήτρη Λιάλιου. Είναι δύο πολύ ωραία έργα για έγχορδα, από τα οποία το πρώτο μπορεί να ενταχθεί εύκολα στο πλάι αντίστοιχων συνθέσεων βεριστικού ύφους του Μασκάνι και του Πουτσίνι, το δεύτερο σε μια πιο μεσογειακή έκφραση του κεντροευρωπαϊκού ρομαντισμού. Αν και σε άλλα έργα του Λιάλιου το ύφος είναι πολύ κοντά σε αυτό του Ρίχαρντ Στράους, το συγκεκριμένο θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι έχει μια εκλεκτική συγγένεια με το Νυχτερινό του Τζουζέπε Μαρτούτσι.

Η υψίφωνος Βάσια Αλάτη και ο Δημήτρης Μαρίνος στο πιάνο. (Η φωτογραφία είναι μια ευγενική παραχώρηση του Ωδείου Αθηνών)

Στο δεύτερο μέρος συνέπραξε με την ορχήστρα η πιανίστα Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου, μαθήτρια της Αλίκης Βατικιώτη, σε μια έξοχη απόδοση του Κοντσέρτου αρ. 12 του Β.Α. Μότσαρτ. Η απόλυτη τεχνική αρτιὀτητα της μουσικού ήταν απλώς μια προϋπόθεση για να ξετυλίξει μια ερμηνεία που συνδύαζε υπέροχη μουσική αντίληψη και εκφραστική θέρμη όντας ταυτόχρονα απολύτως πειστική ως προς την ανάδειξη του ύφους του συνθέτη. Η συνεργασία με την ορχήστρα υπήρξε εξαιρετική.

Δυο μέρες αργότερα, την Πέμπτη 14/12, η σκυτάλη πέρασε επιτυχώς στην παλαιά μουσική, στη μεσόφωνο Θεοδώρα Μπάκα, τον τσεμπαλίστα Πάνο Ηλιόπουλο, και στον Δημήτρη Κούντουρα, φλαουτίστα και διευθυντή των δύο συνόλων, του ενόργανου Ex silentio και του φωνητικού «Κέντρο Παλαιάς Μουσικής Ωδείου Αθηνών», που με επίκεντρο τη φωνή και τους αυλούς μάς ταξίδεψαν από τον 10ο ως τον 20ο αιώνα, από το Γρηγοριανό μέλος ως τη Meditation (1975) του Ιάπωνα Riohey Hirose (1930-2008), έργο για σόλο φλάουτο με ράμφος, που σηματοδοτεί την σύμπτωση των αναζητήσεων της νέας μουσικής και της ιστορικά ενημερωμένης ερμηνείας.

Ο Βασίλης Αλεβίζος. (Φωτογραφία: Ωδείο Αθηνών | Olga Giovanaki)

Εγκαίνια και μουσικές εκδηλώσεις

Τα επίσημα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν την Δευτέρα 18 Δεκεμβρίου 2017, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας κου Προκόπη Παυλόπουλου, της Υπουργού Πολιτισμού κας Λυδίας Κονιόρδου, αλλά και πλήθους επισήμων, μουσικών, καθηγητών, μαθητών, φιλόμουσων ακροατών. «Το κέντρο πολιτισμού που σχεδίασε πριν πέντε δεκαετίες ο αρχιτέκτονας Ιωάννης Δεσποτόπουλος παραμένει ημιτελές, αλλά σήμερα γίνεται ένα βήμα για να αναστραφεί αυτή η κατάσταση». Με τα λόγια αυτά ο πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ωδείου Αθηνών κος Νίκος Τσούχλος υπογράμμισε την δυναμική που δημιουργεί η ανακαίνιση της αίθουσας συναυλιών Άρης Γαρουφαλής. Για λόγους ακριβείας οφείλουμε να αναφέρουμε και ένα όνομα που δεν βρήκαμε πουθενά στο πρόγραμμα, αλλά πιστώθηκε δημόσια και ομόφωνα καίριο οργανωτικό έργο, την κα Νάντα Γερουλάνου.

Στο μουσικό πρόγραμμα της βραδιάς ακούσαμε τραγούδια του Γιώργου Κουρουπού από την παιδική χορωδία των «Μικρών Μουσικών» σε διεύθυνση Χριστίνας Μιχαλάκη, ενώ ο 13χρονος Γιάννης Ζώραπας, μουσικός «εγγονός» της Αλίκης Βατικιώτη (τάξη Μαρίας Ευστρατιάδη) ερμήνευσε στο πιάνο με άψογο επαγγελματισμό τους «Καπουλέτους και Μοντέγους» από το μπαλέτο «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» του Σ. Προκόφιεβ. Δικά του έργα ερμήνευσε ο πιανίστας Βασίλη Αλεβίζος, υπότροφος Γεωργίου και Μαρίας Βεργωτή και απόφοιτος του Royal College of Music. Στη συνέχεια, το Σύνολο Κύκλος ερμήνευσε τη σουίτα από την «Ιστορία του στρατιώτη» του Ιγκόρ Στραβίνσκυ. Το επταμελές σύνολο των δεξιοτεχνών -Sergiu Nastasa (βιολί), Σπύρος Μουρίκης (κλαρινέτο), Γιώργος Φαρούγγιας (φαγκότo), Tamás Pálfalvi (τρομπέτα), Αντρέας Ρολάνδος Θεοδώρου (τρομπόνι), Τάκης Καπογιάννης (κοντραμπάσο) και Δημήτρης Δεσύλλας (κρουστά και διεύθυνση)- προσέφερε μια πολύ ωραία ερμηνεία, αιχμηρή, που ανέδειξε με έναν ηχοχρωματικό πλούτο την ακουστική συμπεριφορά του χώρου σε όργανα διαφορετικού ύψους και υφής. Για τα κρουστά είναι ίσως λίγο περιορισμένος ο χώρος.

Η Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου και ο Νίκος Αθηναίος. (Φωτογραφία: Ωδείο Αθηνών | Olga Giovanaki)

Έκθεση και συναυλία για την Μαρία Κάλλας

Παράλληλα με τις συναυλίες λειτούργησε έκθεση για την μαθητεία της Μαρίας Κάλλας στο Ωδείο, με σπάνια τεκμήρια από τις συλλογές του ιδρύματος και του συλλέκτη Στἀθη Αρφάνη, σε επιμέλεια του καθηγητή κου Χάρη Ξανθουδάκη και της εφόρου του ιστορικού αρχείου του Ωδείου κας Στέλλας Κουρμπανά. Στην Μαρία Κάλλας ήταν αφιερωμένη και η τελευταία συναυλία, την Παρασκευή 22, με ρεσιτάλ της υψιφώνου Βάσσιας Αλάτη, αριστούχο μονωδίας (τάξη Ιουλίας Τρούσσα). Η εικοσιπεντάχρονη, η οποία σπουδάζει στη Ακαδημία της Βιέννης με υποτροφία Μαρία Κάλλας, ερμήνευσε με τη συνοδεία του πιανίστα Δημήτρη Μαρίνου ένα πρόγραμμα καταρτισμένο αποκλειστικά από κομμάτια που η κορυφαία αοιδός είχε τραγουδήσει ως μαθήτρια: Χαίντελ, Μότσαρτ, Μπραμς, Ντυπάρκ, Ροσσίνι. Επισημαίνουμε, για το ενδιαφέρον και τη σπανιότητά του, το τραγούδι «Ballo» από τα «Τρία Ελληνικά τραγούδια» του Ιλντεμπράντο Πιτσέτι.

Η παιδική χορωδία των «Μικρών Μουσικών» σε διεύθυνση Χριστίνας Μιχαλάκη. (Φωτογραφία: Ωδείο Αθηνών | Olga Giovanaki)

Η υπότροφος τραγουδίστρια, εκτός από μουσική καλλιέργεια και σκηνική παρουσία, έχει όμορφη και ισχυρή φωνή, τον τεχνικό και εκφραστικό έλεγχο της οποίας έχει κατακτήσει ήδη σε μεγάλο βαθμό, ενώ η σημαντική πρόοδος που έχει επιτελέσει σε διάστημα λίγων μηνών υπόσχονται ότι σε εύλογο χρόνο θα απολαύσουμε μια σπουδαία καλλιτέχνη. Η υπόσχεση έγινε βεβαιότητα όταν εκτός προγράμματος ερμήνευσε με διπλασιασμένη θέρμη και αυτοπεποίθηση την πρώτη άρια της Λουτσία ντι Λάμερμουρ, από την ομώνυμα όπερα του Ντονιτσέτι: «Regnava nel silenzio… Quando rapito in estasi». Ήταν μια καθηλωτική εμπειρία, από αυτές που μας θυμίζουν τι είναι η όπερα, και γιατί την αγαπάμε.

Η ταινία «Maria by Callas» βγαίνει στις αίθουσες την επόμενη εβδομάδα.

Και πάλι για την Μαρία Κάλλας: κινηματογραφικό επίμετρο

Στην γνώριμη πλέον αίθουσα βρεθήκαμε ξανά την Τετάρτη 10 Ιανουαρίου 2018 για την προβολή της ταινίας Maria by Callas σε σκηνοθεσία Tom Volf. Η ταινία, που θα βγει την επόμενη εβδομάδα στους κινηματογράφους, έχει συγκεντρώσει γνωστό αλλά και σπάνιο υλικό (μεγάλο μέρος του οποίου έγχρωμο), στο οποίο χωρίς ενδιάμεση αφήγηση η τραγουδίστρια και οι πιο οικείοι της μιλούν για τη ζωή, την τέχνη της, αλλά και το ανελέητο κυνήγι από τα μέσα ενημέρωσης. Το μοντάζ είναι αριστοτεχνικό και αφήνει να διαφανεί με αντικειμενικό τρόπο η προσωπική βιωμένη υποκειμενικότητα μιας μεγάλης προσωπικότητας που κατάφερε μέσα από πολλαπλές αντιξοότητες να μας αφήσει μια παγκόσμια κληρονομιά. Αξίζει να το δείτε.

Διαβάστε ακόμα: Peter Katona – «Ο κριτικός πρέπει να είναι ευγενικός, δεν υπάρχει λόγος να εξευτελίζει τους καλλιτέχνες»

TAGS :
αίθουσα ανακοίνηση ήχος κλασική μουσική Μαρία Κάλλας Ωδείο Αθηνών

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook