Roma-Amor: ερωτική ποίηση για τον ηδονοθήρα αναγνώστη

H ερωτική ποίηση των Ρωμαίων ποιητών χαρακτηρίζεται από χάρη, ελαφρότητα, χιούμορ, λυρισμό, ευαισθησία και τόλμη (Credits: vox.com).

Ανθολογία λατινικής ερωτικής ποίησης, Επιλογή – Μετάφραση – Σχόλια: Ανδρέας Ν. Μιχαλόπουλος και Χαρίλαος Ν. Μιχαλόπουλος, εκδόσεις Κέδρος

Στην αρχή ήταν επειδή ήρθαν στη Ελλάδα ως κατακτητές, και μάλιστα κατακτητές πολιτιστικά κατώτεροι από τους κατακτημένους˙ στη συνέχεια ήταν επειδή η αυτοκρατορία χωρίστηκε σε Ανατολικό και Δυτικό τμήμα, και οι σχέσεις ανάμεσά τους δεν ήταν πάντα αγαθές˙ πιο μετά ήρθε το Σχίσμα των Εκκλησιών και οι Παπικοί θεωρήθηκαν αιρετικοί και αντίχριστοι˙ η πρώτη άλωση της Πόλης, το 1204, και η Φραγκοκρατία που ακολούθησε προσέφεραν ένα ακόμα επιχείρημα στη φαρέτρα του αντιδυτικισμού˙ τέλος, η ιδέα της αδιάσπαστης συνέχειας του Ελληνισμού και η περηφάνια για τα επιτεύγματα των αρχαίων ημών προγόνων δεν άφησαν καμία ελπίδα ανοίγματος προς άλλες κατευθύνσεις.

Όλα αυτά μαζί έχουν ως αποτέλεσμα ο ρωμαϊκός κόσμος και πολιτισμός, η λατινική γλώσσα και σκέψη, οι Βιργίλιοι και οι Οβίδιοι, οι Κικέρωνες και οι Σενέκες, να απουσιάζουν, σχεδόν ολοκληρωτικά, τόσο από την ελληνική εκπαίδευση όσο και από την κλασική παιδεία, όπως την αντιλαμβάνεται ακόμα και ο μορφωμένος Έλληνας μέχρι σήμερα. Η ολοκληρωτική σε αρκετές περιπτώσεις έλλειψη μεταφράσεων ή, έστω, η έλλειψη ευανάγνωστων και σύγχρονων μεταφράσεων των βασικών κειμένων είναι ο ασφαλέστερος δείκτης της θέσης του λατινικού πολιτισμού στην κουλτούρα μας.

Η περίπτωση του καθηγητή Θεόδωρου Παπαγγελή, ο οποίος μας έχει δώσει τα τελευταία χρόνια μεταφράσεις του Οβίδιου και του Βιργίλιου που διασώζουν το βάθος και μεταδίδουν στο ακέραιο την αναγνωστική απόλαυση που προσφέρουν τα πρωτότυπα λατινικά κείμενα, είναι -στην ποίηση τουλάχιστον- μοναδική, και ευτυχώς έχει αναγνωριστεί και από τους ειδικούς και από το ευρύ κοινό. Οι επίσης καθηγητές Ανδρέας Μιχαλόπουλος και Χαρίλαος Μιχαλόπουλος, με την Ανθολογία λατινικής ερωτικής ποίησης που μόλις εκδόθηκε από τον «Κέδρο», μοιάζει να εμφορούνται από την ίδια μεταφραστική αντίληψη. Παρενθετικά ας σημειώσουμε εδώ και την αδιαφορία ή αδυναμία των ποιητών μας να σκύψουν συστηματικά σε αυτή την ποίηση.

Στον τόμο των 240 σελίδων της Ανθολογίας περιέχονται ερωτικά ποιήματα εννέα συνολικά Ρωμαίων ποιητών, του Κάτουλλου, του Βιργίλιου, του Οράτιου, του Προπέρτιου, του Τίβουλλου, της Σουλπικίας, του Οβίδιου, του Μαρτιάλη, καθώς και του άγνωστου ποιητή των Πριαπικών, συνοδευμένα από σχόλια και εισαγωγικά σημειώματα για τον καθένα ξεχωριστά. Ό,τι κυρίως διακρίνει το βιβλίο, ωστόσο, είναι το γεγονός ότι τα ποιήματα δεν αντιμετωπίζονται ως κειμενικά λείψανα για φιλολογική αναστήλωση αλλά ως έργα που αφορούν τον σύγχρονο ηδονοθήρα αναγνώστη, και έτσι πρέπει να διαβαστούν. Η ερωτική τους θεματολογία εξάλλου προς αυτή την κατεύθυνση δείχνει.

Η Ανθολογία λατινικής ερωτικής ποίησης κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.

Γιατί πώς αλλιώς να διαβάσεις ποιήματα στα οποία ο ποιητής προτρέπει την αγαπημένη του να αδιαφορήσει για τον κοινωνικό περίγυρο και να δοθεί στον έρωτα ή προειδοποιεί τον νέο της εραστή ότι σύντομα θα έχει κι αυτός την ίδια τύχη με τον προηγούμενο. Άλλοτε μας μιλάει για τη ζήλια που νιώθει ή για την απόφασή του να ξαναγυρίσει (τι λάθος!) σε μια παλιά αγαπημένη του. Υπάρχουν ποιήματα που υπερασπίζονται το δικαίωμα κάποιου να ερωτευτεί τη δούλη του ή να πλαγιάζει, πού και πού, με την κομμώτρια της αγαπημένης του.

Σε ένα ποίημα ο ποιητής θρηνεί για τη σεξουαλική του αποτυχία κατά τη διάρκεια μιας ερωτικής συνάντησης και σε ένα άλλο εύχεται να μεταμορφωνόταν σε δαχτυλίδι που να το φοράει η αγαπημένη του ώστε να μπορεί να βρίσκεται διαρκώς πάνω της και όπου αλλού βρίσκεται το δάχτυλό της. Κάποτε ένας ποιητής προσπαθεί να πείσει ένα όμορφο κορίτσι ότι είναι πια αρκετά μεγάλη ώστε να του δοθεί, και πιο κάτω, ο ίδιος ή άλλος, εξηγεί γιατί προτιμάει τις μεγαλύτερες γυναίκες από τις πολύ νέες:

Πάντως, για τη δουλειά φροντίζουν περισσότερο οι μεγάλες,
την πρακτική κατέχουνε, μαστόρισσες στην τέχνη.
Το πέρασμα του χρόνου όσα χαλά με χάρη διορθώνουν
και να μη φαίνονται γριές πασχίζουν με φροντίδα.
Όπως το θες σ’ το κάνουνε, με χίλιες του έρωτα στάσεις˙
δεν θα βρεις ζωγραφιά καμιά πιότερους να ‘χει τρόπους.

Αξίζει ίσως να ξεχωρίσουμε τη Σουλπικία, που αποτελεί τη μοναδική περίπτωση γυναίκας ποιήτριας από την αρχαία Ρώμη της οποίας το έργο έχει φτάσει ως εμάς. Αλλά βέβαια ο Οβίδιος είναι ο μεγάλος δάσκαλος του έρωτα (praeceptor amoris, στα λατινικά) της ρωμαϊκής ποίησης και είναι αυτός που ανθολογείται μέσα στο βιβλίο με τα περισσότερα ποιήματα από τους δύο μεταφραστές. Μεταξύ των βιβλίων του, εξάλλου, περιλαμβάνονται οι Έρωτες (ελεγείες με πρωταγωνίστρια την αγαπημένη του Κορίννα), η Ερωτική τέχνη (συμβουλές, μυστικά και τεχνάσματα για καλύτερα αποτελέσματα στον έρωτα), τα Ερωτικά αντιφάρμακα (τρόποι και τεχνικές για να απαλλαγείς από το ερωτικό πάθος) και φυσικά οι Μεταμορφώσεις (μύθοι των Ελλήνων και των Ρωμαίων με ερωτικό σε μεγάλο βαθμό περιεχόμενο).

Ας κλείσουμε με ένα ακόμη δείγμα γραφής από τους Έρωτες, όπου αναγνωρίζεται όλη η χάρη και η ελαφρότητα, το χιούμορ και ο λυρισμός, η ευαισθησία και η τόλμη που διακρίνουν όχι μόνο τον Οβίδιο αλλά όλη σχεδόν την ερωτική ποίηση των Ρωμαίων ποιητών. Ας μην ξεχνάμε εξάλλου ότι η ROMA, όταν την αναποδογυρίσεις και την κοιτάξεις από την άλλη πλευρά, διαβάζεται ως AMOR.

Δεν έχω δύναμη καμιά να ελέγξω τον εαυτό μου˙
σαν βάρκα παρασύρομαι που το νερό σαρώνει.
Δεν προκαλεί το πάθος μου μια ομορφιά μονάχα –
Υπάρχουν λόγοι εκατό για να ‘μια πάντα ερωτευμένος.
Αν έχει μια τα μάτια της από ντροπή σκυμμένα,
φλέγομαι κι είναι παγίδα αυτή η συστολή για με.
Αν είναι κάποια τολμηρή, δικό της μ’ έχει κάνει, γιατί δεν είναι άβγαλτη
και δίνει ελπίδα ευκίνητη πως είναι στο κρεβάτι… 

Διαβάστε ακόμα: Η Παρτούζα του Νίκου Φωκά, ένα ερωτικό ποίημα, ένα μεγαλειώδες όργιο. 

TAGS :
Αρχαία Ρώμη Ποίηση

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook