Γιατί συγκινεί τόσο πολύ το «Αϊβαλί» του Soloúp;

«Όταν επισκέφθηκα το Αϊβαλί ήταν σαν να γνώριζα ένα κρυμμένο κομμάτι της Μυτιλήνης, αλλά ταυτόχρονα και κάποια κομμάτια από το παρελθόν μου. Από τους παππούδες μου», εκμυστηρεύεται ο Soloúp (Αντώνης Νικολόπουλος), δεξιά.

Η ιδέα για το graphic novel, διαβάζουμε, γεννήθηκε μετά από μια μονοήμερη φθινοπωρινή εκδρομή σας από τη Μυτιλήνη στο Αϊβαλί…
Ναι. Το Νοέμβριο του 2011. Βέβαια είχα βρεθεί ξανά στο Αϊβαλί λίγα χρόνια πριν, σε ένα μεγάλο ταξίδι στα μικρασιατικά παράλια. Τότε επισκέφθηκα για πρώτη φορά τους τόπους των παππούδων και των γιαγιάδων μου και τότε ήταν που ήρθα σε πραγματική σύγκρουση μέσα μου με τα στερεότυπα που κουβαλάμε. Όμως, στη μονοήμερη εκδρομή που περιγράφω στο graphic novel ήταν η στιγμή που όλη αυτή η σύγκρουση ξεχείλισε και άρχισε να παίρνει μορφή.

Πού έχει τις ρίζες της η αγάπη σας για τη Μυτιλήνη; «Επιστρέφω εδώ πάντα, με μια καλή δικαιολογία», γράφετε στις πρώτες σελίδες του βιβλίου. Και λίγο παρακάτω: «Αυτό που νιώθουμε για πατρίδα, αυτό που έψαχνα, στη Μυτιλήνη το βρήκα»…
Βρέθηκα στη Μυτιλήνη για πρώτη φορά όταν ήμουν έντεκα χρόνων σε οικογενειακές διακοπές. Από τότε αυτό το νησί μου γεννούσε μια παράξενη διάθεση και μου ξυπνούσε τις αισθήσεις. Μεγαλώνοντας, επέστρεφα συχνά εκεί με φίλους. Αργότερα έκανα κι ένα κομμάτι από τη στρατιωτική μου θητεία. Πιο μετά και όταν ωρίμασαν οι συνθήκες, επέλεξα να ξεκινήσω και να ολοκληρώσω το διδακτορικό μου στη Μυτιλήνη. Στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Το «Αϊβαλί» θα έλεγα πως ήταν το επιστέγασμα αυτής της σχέσης μου με το νησί.

«Βρέθηκα στη Μυτιλήνη για πρώτη φορά όταν ήμουν έντεκα χρόνων σε οικογενειακές διακοπές. Επιστρέφω εδώ πάντα, με μια καλή δικαιολογία. Το ‘’Αϊβαλί’’ ήταν το επιστέγασμα της σχέσης μου με το νησί».

Και τι ακριβώς σας δένει με το Αϊβαλί;
Προτού επισκεφθώ τις Κυδωνίες, είχα μια πολύ θολή εικόνα για την πόλη. Καταλάβαινα πως η Μυτιλήνη είχε από πάντα άμεση σχέση με τα αντικρινά της παράλια. Και επίσης διαισθανόμουν πως αυτό που μου αρέσει στο νησί δεν είναι ασύνδετο και με τη μικρασιατική καταγωγή μου. Όταν λοιπόν επισκέφθηκα το Αϊβαλί ήταν σαν να γνώριζα ένα κρυμμένο κομμάτι της Μυτιλήνης, αλλά ταυτόχρονα και κάποια κομμάτια από το παρελθόν μου. Από τους παππούδες μου.

Προτού μπείτε στο πλοίο για να περάσετε απέναντι, αγοράσατε από τη Μυτιλήνη το βιβλίο του Φώτη Κόντογλου «Το Αϊβαλί η πατρίδα μου»…
Πράγματι. Όπως σας είπα, όλα τούτα τα μπερδεμένα συναισθήματα τα είχα νιώσει για πρώτη φορά στο μεγάλο ταξίδι μου στα μικρασιατικά παράλια. Όμως, σε εκείνη τη μονοήμερη εκδρομή, έχοντας επιλέξει για συντροφιά το βιβλίο του Κόντογλου, όλα απέκτησαν μιαν άλλη διάσταση. Ο λόγος του, καθώς διάβαζα αποσπάσματα επιτόπου, στάθηκε η σταγόνα που ξεχείλισε την ψυχή μου από εικόνες και αισθήσεις.

«Σε εκείνη τη μονοήμερη εκδρομή μου με το πλοίο, έχοντας επιλέξει για συντροφιά το βιβλίο του Φώτη Κόντογλου ‘’Το Αϊβαλί η πατρίδα μου’’, όλα απέκτησαν μιαν άλλη διάσταση», θυμάται ο Soloúp.

Στις σελίδες του graphic novel συναντάμε κι άλλους συγγραφείς από το Αϊβαλί: τον Ηλία Βενέζη, την Αγάπη Βενέζη – Μολυβιάτη και τον Τούρκο Αχμέτ Γιορουλμάζ…
Είχα ήδη διαβάσει κάποια βιβλία από συγγραφείς της γενιάς του ’30. Με αφορμή όμως τα ταξίδια που σας περιγράφω, ανέτρεξα ξανά σε αυτά τα κείμενα. Με νέα διάθεση, με εντελώς διαφορετική ματιά και πλέον παρακινημένος από μια βαθύτατη προσωπική ανάγκη. Τότε ήταν που μου ήρθε η ιδέα της εμπλοκής επώνυμων μαρτύρων για το Αϊβαλί στο σενάριό μου. Κι έτσι καθόλου τυχαία, αν προσέξετε, και οι τέσσερις συγγραφείς που ανθολογούνται στο graphic novel επέλεξα να είναι Αϊβαλιώτες. Ο Φώτης Κόντογλου, ο Ηλίας και η Αγάπη Βενέζη, Αϊβαλιώτες πριν από την Καταστροφή. Ο τουρκοκρητικής καταγωγής Αχμέτ Γιορουλμάζ, μετά την ανταλλαγή.

«Στο Αϊβαλί», διαβάζουμε, «βρίσκονται τρεις γενιές νοσταλγών προσκυνητών»…
Μιλάω για τις τρεις γενιές μετά το σκληρό αυτόν πόλεμο και τους ανθρώπους που ξεριζώθηκαν από τα σπίτια τους. Στο βιβλίο μου, η πρώτη γενιά των προσφύγων εκπροσωπείται νομίζω επαρκώς από τον Κόντογλου, τον Βενέζη και τη Βενέζη-Μολυβιάτη. Στη δεύτερη γενιά προσφυγογενών ανήκει ο Γιορουλμάζ, του οποίου οι γονείς υπήρξαν ανταλλαγμένοι Τουρκοκρητικοί από τα Χανιά. Στη τρίτη, σημερινή γενιά, ανήκει ο αφηγητής του graphic novel, δηλαδή εγώ. Θα έλεγα, όμως, πως όλες οι αναφορές των γενεών στο graphic novel δείχνουν και οδηγούν προς μια τέταρτη γενιά. Τα παιδιά μας, αφού η αγωνία και τα ερωτήματα του βιβλίου για το τι θα συμβεί στη συνέχεια, στα χρόνια που έρχονται, έχουν ουσιαστικά την έγνοια τους σε αυτά.

«Προτού επισκεφθώ το Αϊβαλί, καταλάβαινα πως η Μυτιλήνη είχε από πάντα άμεση σχέση με τα αντικρινά της παράλια. Και διαισθανόμουν πως αυτό που μου αρέσει στο νησί δεν είναι ασύνδετο και με τη μικρασιατική καταγωγή μου», λέει ο Soloúp. Δεξιά, ο Φώτης Κόντογλου στις σελίδες του graphic novel.

Διαβάστε ακόμα: «Δεν έχει αξία το δεντρό άμα δεν έχει ρίζα».

«Γυρίζοντας στην Αθήνα», εκμυστηρεύεστε, «αυτή η εμπειρία με στοίχειωσε». Με ποιον τρόπο; Και πώς της δώσατε διέξοδο;
Εκτός από τα λογοτεχνικά κείμενα που σας ανέφερα, αλλά και την ειδική βιβλιογραφία, όταν άρχισε να ξεκαθαρίζει η σύνθεση του σεναρίου, χρειάστηκε να χωθώ ακόμα πιο βαθιά στην έρευνα. Να ανατρέξω σε πηγές, σε μαρτυρίες της εποχής, σε φωτογραφικά άλμπουμ, σε παλιές καρτποστάλ, σε ιστορικά αρχεία και βιβλιοθήκες, ώστε να βρω και τις κατάλληλες πληροφορίες και να εμψυχώσω τις εικόνες, αλλά και τις αισθήσεις του graphic novel. Για μήνες και χρόνια ήμουν ολοκληρωτικά δοσμένος σε αυτήν την έρευνα.

Ποιος νιώθατε, βαθύτερα μέσα σας, να είναι ο στόχος σας –το χρέος σας ίσως;– δουλεύοντας το βιβλίο;
Υπήρξε πρώτα απ’ όλα μια βαθύτατη ανάγκη να βάλω μια στοιχειώδη τάξη στο χάος του μυαλού γι’ αυτό το μαρτυρικό παρελθόν. Της Ιστορίας που διδασκόμαστε, την ιστορία που δεν μας δίδαξε κανείς, αλλά και τις αφηγήσεις των γιαγιάδων μου. Το βιβλίο λειτούργησε πρώτα απ’ όλα ως μια διαδρομή εσωτερικής αναζήτησης. Και τώρα που έφυγε από τα χέρια μου, νιώθω κατά κάποιο τρόπο λύτρωση. Με βοήθησε σε πολλά επίπεδα και νομίζω, αν κρίνω από τις αντιδράσεις και την αγάπη που επιφύλασσαν μέχρι σήμερα οι αναγνώστες στο βιβλίο, το «Αϊβαλί» λειτουργεί λυτρωτικά και για πολλούς άλλους ανθρώπους που έχουν παρόμοιες αγωνίες με τις δικές μου.

Ο Ηλίας Βενέζης με το πενάκι του Soloúp –από τη δεύτερη ιστορία του graphic novel, που έχει τίτλο «Ηλίας».

Πώς είναι δομημένο, ως ανάγνωσμα, ως ροή, το «Αϊβαλί»;
Υπάρχουν διάφορα επίπεδα ανάγνωσης στο «Αϊβαλί». Ακόμα και… μουσικό επίπεδο, κι ας απουσιάζουν οι ήχοι από ένα βιβλίο. Η βασική του δομή όμως είναι μια διαδρομή από το σήμερα στο χθες. Το πρώτο και το τελευταίο κεφάλαιο, έτσι, αναφέρονται στη σημερινή εποχή και στο συγκεκριμένο ταξιδάκι που σας περιέγραψα. Τα ενδιάμεσα τέσσερα κεφάλαια λειτουργούν ως flashback. Στις ειρηνικές ημέρες των Κυδωνιών, αλλά κυρίως τις μέρες του πολέμου και της Καταστροφής μέσα από την ανθολόγηση των κειμένων των τεσσάρων συγγραφέων.

Τον πρόλογο υπογράφει ο Bruce Clark, συγγραφέας του βιβλίου «Δυο φορές ξένος» (στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδ. Ποταμός). Γιατί του ζητήσατε να τον γράψει;
Η εργασία του Bruce Clark για την Καταστροφή, την ανταλλαγή των πληθυσμών σύμφωνα με τη συνθήκη της Λωζάνης και το πώς αυτό εκφράστηκε σε εθνικό και ιδεολογικό επίπεδο, ήταν από τις πρώτες σχετικές που διάβασα. Το εντυπωσιακό σε αυτήν είναι η σφαιρική της προσέγγιση. Έτσι, θα έλεγα πως η ματιά του Clark με κατεύθυνε σε μεγάλο βαθμό στον τρόπο που θα έπρεπε να κινηθώ κι εγώ στη δική μου έρευνα. Του έγραψα και του έστελνα την ιστορία καθώς την έφτιαχνα. Όταν ολοκληρώθηκε το graphic novel, ο Clark είχε παρακολουθήσει από κοντά την εξέλιξή του. Ήταν ουσιαστικά ο πρώτος αναγνώστης του κι έτσι το «Αϊβαλί» αξιώθηκε μια εισαγωγή ίσως από τον πιο αρμόδιο σχετικό ερευνητή.

Το «Αϊβαλί» τιμήθηκε με το Βραβείο Καλύτερου Κόμικ και το Βραβείο Καλύτερου Σεναρίου στα Ελληνικά Βραβεία Κόμικς που απονεμήθηκαν στις 24 Απριλίου 2015, στο πλαίσιο του Comicdom Con Athens 2015, στην Ελληνοαμερικανική Ένωση…
Πράγματι, το «Αϊβαλί» είχε αυτές τις δυο πολύ τιμητικές διακρίσεις. Αν κι έχω εκφράσει κατά καιρούς τις σκέψεις και τις επιφυλάξεις μου για τα βραβεία γενικότερα, οι αναγνώστες και οι φίλοι των ελληνικών κόμικς – κατά κάποιο τρόπο δηλαδή η καλλιτεχνική μου οικογένεια– μου επιφύλασσε αυτές τις δύο διακρίσεις και τους ευχαριστώ πολύ γι’ αυτό.

Ο μεγάλος ξεριζωμός δια χειρός Soloúp –από την τρίτη ιστορία του graphic novel, με τίτλο «Αγάπη-Ζεχρά».

Διαβάστε ακόμα: Αλέκος Παπαδάτος: «Στον πατέρα μου χρωστάω τα σκίτσα μου και τις αξίες μου».

Στις αρχές Ιουνίου διαβάσαμε με έκπληξη στον Τύπο για την αντιδικία σας με τους κληρονόμους του Φώτη Κόντογλου σχετικά με το «Αϊβαλί» –η οποία, ευτυχώς, έληξε αισίως μες στον Ιούλιο. Τι ακριβώς συνέβη;
Νομίζω πως η επίθεση που δέχτηκα ήταν αρκετά άδικη και δεν βασιζόταν σε πραγματικές αιτιάσεις. Οι κατάλληλες άδειες είχαν παρθεί από τους εκδοτικούς οίκους, το βιβλίο χρησιμοποιούσε με ιδιαίτερο σεβασμό το έργο των συγγραφέων. Η υπόθεση έφτασε στα δικαστήρια και ουσιαστικά απορρίφθηκαν τρεις φορές οι αιτιάσεις των κληρονόμων του Φώτη Κόντογλου για ασφαλιστικά μέτρα. Το κλίμα συμπαράστασης υπέρ του βιβλίου που διαμορφώθηκε από αναγνώστες, δημοσιογράφους, πανεπιστημιακούς και καλλιτέχνες ήταν πραγματικά συγκινητικό. Δεν θέλω όμως να επεκταθώ παραπάνω σε αυτήν την υπόθεση, πέρα από το ότι υπήρξε τελικά σε φιλικό κλίμα και μια εξωδικαστική συμφωνία με τους κληρονόμους. Τέλος καλό, όλα καλά.

«Μετά τα Χανιά, το ‘’Αϊβαλί’’ πηγαίνει στη Ραβέννα, στο διεθνές Φεστιβάλ ρεαλιστικών κόμικς ‘’Komikazen’’. Ακολουθούν εκθέσεις και παρουσιάσεις σε Λάρισα, Πάτρα, Γιάννενα, Αλεξανδρούπολη…»

Και τώρα, μετά την έκθεση στο μουσείο Μπενάκη και την έκθεση στη Λέσβο, στο Μουσείο Ελαιουργίας στην Αγία Παρασκευή, τι ακολουθεί;
Αφενός, περιμένουμε να δούμε τις δυο μεταφράσεις του graphic novel, στα γαλλικά και στα τουρκικά. Αφετέρου, από τις 11 Σεπτεμβρίου (μέχρι τις 8 Οκτωβρίου) η έκθεση για το «Αϊβαλί» φιλοξενείται στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου του Δήμου Χανίων (ΚΑΜ), στο ενετικό λιμάνι της πόλης. Στα Χανιά, επίσης, θα διοργανωθεί στις 26 Σεπτεμβρίου και μια επιστημονική ημερίδα με αφορμή το «Αϊβαλί» και για τα παντρέματα του συγκεκριμένου graphic novel με τα πεδία της Ιστορίας, της Λογοτεχνίας, της Ψυχολογίας και όχι μόνο. Τον Οκτώβριο το «Αϊβαλί» πηγαίνει στη Ραβένα, στο διεθνές Φεστιβάλ ρεαλιστικών κόμικς «ΚΟΜΙΚΑΖΕΝ». Και μετά ακολουθούν εκθέσεις και παρουσιάσεις σε Λάρισα, Πάτρα, Γιάννενα, Αλεξανδρούπολη… Προσκλήσεις έρχονται από παντού. Η αποδοχή και η αγάπη των αναγνωστών για το «Αϊβαλί» είναι πραγματικά συγκινητική και τους ευχαριστώ θερμά γι’ αυτό.

// Το graphic novel «Αϊβαλί» του Soloúp κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος. Ο Soloúp γελοιογραφεί στο «Ποντίκι», ενώ στο παρελθόν έχει συνεργαστεί με εφημερίδες και περιοδικά (Βήμα, Βαβέλ, Γαλέρα), έχει κυκλοφορήσει 13 άλμπουμ και τη διατριβή «Τα ελληνικά comics».

Δείτε εδώ μια συνοπτική παρουσίαση του graphic novel «Αϊβαλί» σε βίντεο:

Διαβάστε ακόμα: Top 5 Graphic Novels στο σινεμά.

TAGS :
soloup Αϊβαλί Μυτιλήνη σκίτσα

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook