Στο κέντρο της Αθήνας υπάρχει ένα ρετιρέ με τη σημαντικότερη συλλογή κλασικής μουσικής

Ο Στάθης Αρφάνης ποζάρει στο φακό του Andro μπροστά από μερικούς από τους 100.000 δίσκους κλασικής μουσικής που έχει στο σπίτι του.

Σε ένα από τα ωραιότερα ρετιρέ της Αθήνας ο κ. Στάθης Αρφάνης έχει συγκεντρώσει τη σημαντικότερη συλλογή δίσκων κλασικής μουσικής και αντικειμένων που σχετίζεται με τους μεγάλους συνθέτες, μαέστρους, κι ερμηνευτές. Οτιδήποτε σε ηχογραφημένο υλικό, περισσότεροι από 100.000 δίσκοι γραμμοφώνου και βινυλίου, δίσκοι 45 στροφών, μπομπίνες, κασέτες, cd, βίντεο. Επιστολές και αυτόγραφα σπουδαίων συνθετών, όπως του Βάγκνερ, του Μπερλιόζ, του Ντεμπισύ, του Γκέρσουιν, του Μιγιώ, του Σιμπέλιους, αλλά και κομμάτι τρίχας του Μπετόβεν.

Μέρος της συλλογής έχει ήδη παραδοθεί στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, ένα άλλο που αφορά στη δεκαετία του ’30 στο Μπενάκη, ενώ το μεγαλύτερο μέρος θα καταλήξει στο Ωδείο Αθηνών.

Ανάμεσα στα αποκτήματά του βρίσκεται και ένα κομμάτι τρίχας του Μπετόβεν.

– Από πότε ξεκινήσατε να συλλέγετε δίσκους;
Από το 1956 σε ηλικία 10 ετών άρχισα να μαζεύω διάφορα. Στην αρχή, δίσκους γραμμοφώνου που μου χάρισαν κάποιοι θείοι.

– Κατ’ αρχάς, εξηγείστε μου πώς εκδηλώσατε ενδιαφέρον για την κλασική μουσική τόσο νωρίς;
Σιγά-σιγά, ακούγοντας ραδιόφωνο. Μουσική μάθαμε από το Τρίτο πρόγραμμα, δεν υπήρχε τότε ούτε πικάπ ούτε τίποτα, μόνο γραμμόφωνο. Αυτός ήταν άλλωστε ο σκοπός του, η κλασική μουσική και αυτός θα έπρεπε να εξακολουθεί να είναι, όπως είναι σε όλες τις χώρες του κόσμου. Τότε ήταν η Σπανούδη που είχε τα «μουσικά θέματα» και ανέλυε έργα.

– Όλοι στην οικογένεια ακούγανε κλασική μουσική;
Η γιαγιά έπαιζε, όπως όλες οι κοπέλες της εποχής της, πιάνο και η μαμά έπαιζε βιολί. Μάλιστα, θα έπαιρνε δίπλωμα σολίστ, αλλά έκανε εμένα και τον αδελφό μου και έπαψε να ασχολείται με τη μουσική. Από εκείνην έμαθα πιθανόν να ακούω. Μικρότερος έπαιζα πιάνο, τώρα παίζω πολύ ωραίο πικάπ.

– Τι ακούμε αυτή τη στιγμή που μιλάμε;
Την 9η συμφωνία Μπετόβεν με Γιούρι Σιμόνοφ. Πάρα πολύ καλό, όχι βέβαια μέσα στο κύκλωμα των διασημοτήτων.

– Γιατί παίζει το λάπτοπ σας ; Ψηφιοποιείτε τους δίσκους;
Μέσω του λάπτοπ, ελέγχω οτιδήποτε παίζει. Οι δίσκοι ξεπερνάνε τους 100.000 και πρέπει κάποιος να τους ψηφιοποιήσει συστηματικά. Κάτι που χρειάζεται μεγάλη υπομονή. Έχω ψηφιακά πάρα πολλά, 650 όπερες με κάποιον σημαντικό Έλληνα καλλιτέχνη, είτε τραγουδιστή είτε διευθυντή είτε οτιδήποτε. Τα περισσότερα τα έχω γράψει από το ραδιόφωνο όταν ήμουν παιδί με ένα μαγνητόφωνο Philips με μπομπίνες και με κασετόφωνα. Έχω 350 κασέτες ελληνικού ενδιαφέροντος. Η αγάπη άρχισε με τη συμφωνική μουσική και, όπως ξέρετε, δεν περνάει ποτέ, είναι μια ανίατη αρρώστια. Έχω αποφασίσει ότι θα τα δώσω όλα στο Ωδείο Αθηνών, γιατί πιστεύω ότι η χρησιμότητά τους δεν είναι εδώ. Παρ’ όλο που είναι εδώ όλα συγκεντρωμένα, όποιος χρειάζεται κάτι και μου το ζητήσει, γιατί εγώ είμαι πάντα ανοιχτός σε αυτά, του το δίνω. Αν κάποιος χρειάζεται να ακούσει κάτι για μια εργασία ή κάτι, τους βοηθάω πάντα. Αυτός είναι ο στόχος μου και νομίζω ότι η χρησιμότητα μιας συλλογής είναι αυτή. Να γίνεται γνωστή σε όσο περισσότερους ενδιαφέρονται.

Αριστερά: Τηλεγράφημα του Σεργκέι Προκοφιεφ. Δεξιά: Ο πολύ σημαντικός διευθυντής ορχήστρας Έρνεστ Ανσερμε.

– Ποιος είναι ο αρχαιότερος δίσκος σας;
Υπάρχει ένας δίσκος γραμμοφώνου του Γιάννη Αποστόλου. Ήταν ο πρώτος τενόρος του «Ελληνικού Μελοδράματος» του Λαβράγκα. Υπάρχουν 4-5 δίσκοι που τους ηχογράφησε το 1903 ή 1904 λίγο προτού πεθάνει. Όλοι του οι δίσκοι είναι τρομερά σπάνιοι. Ένας από αυτούς, δεν είναι καν στις λίστες του Γερμανού φιλόμουσου και συλλέκτη Μπάουερ, ο οποίος υποτίθεται έχει καταγράψει όλους τους δίσκους 78 στροφών από το 1880 μέχρι το 1910. Αυτόν το δίσκο τον έχω. Αλλά δεν μπορείς ποτέ να καταγράψεις τα πάντα. Έχω 3-4-5 δισκογραφίες Ελλήνων καλλιτεχνών, του Μητρόπουλου κυρίως, που ήταν η μεγάλη μου αδυναμία. Όταν εξέδωσα τη δισκογραφία Μητρόπουλου πρώτη φορά, είχα βρει και είχα συμπεριλάβει μέσα 250 κομμάτια που τα διευθύνει. Στη δεύτερη δισκογραφία που εξέδωσα, τα 250 κομμάτια έγιναν 460. Η τρίτη έκδοση που έχω ολοκληρώσει, αλλά δεν νομίζω να κυκλοφορήσει, είναι 670. Κάθε φορά που γινόταν μία καταγραφή την επόμενη ημέρα ήταν ξεπερασμένη, γιατί βγαίνουν καινούργια πράγματα και συνεχώς θα βγαίνουν.

– Πότε κυκλοφόρησαν οι πρώτοι ελληνικοί δίσκοι γραμμοφώνου;
Πρώτα κυκλοφόρησαν από την Columbia και μετά από την Pathé. Υπάρχουν δίσκοι της Odeon από το 1905 και της His Mastrer’s Voice από το 1921. Εκείνη την εποχή, οι αγγλικές, οι γαλλικές και οι γερμανικές εταιρείες γύριζαν όλη την Ευρώπη, έβρισκαν τους καλύτερους τραγουδιστές και στα είδη που τους ενδιέφεραν, μαζί και τα ρεμπέτικα και η δημοτική μουσική, και έκαναν ηχογραφήσεις. Έφερναν τα μηχανήματα εδώ σε κάποιο ξενοδοχείο, εγκαθιστούσαν τα μηχανήματα, έστηναν ένα υποτυπώδες στούντιο, πήγαιναν οι τραγουδιστές και έκαναν τους δίσκους. Το γραμμόφωνο χωρίζεται σε δύο εποχές. Η μία είναι η αρχική που είναι το χωνί. Αυτά που λέγονται ακουστικοί δίσκοι. Οι ηλεκτρικοί δίσκοι που γίνονται πια με μικρόφωνο αρχίζουν στην Ελλάδα από το 1927 και μετά. Στην Αμερική, άρχισαν από το 1924-25. Οι λεγόμενοι ορθοφωνητικοί δίσκοι. Ο Επιτροπάκης, για να ηχογραφήσει τα ελληνικά τραγούδια με τον Χατζηαποστόλου μαέστρο, πήγαν το 1934 στη Γερμανία να ηχογραφήσουν.

Ο συνθέτης Πιέτρο Μασκάνι.

– Πρώτος ελληνικός δίσκος βινυλίου;
Ελληνικοί δίσκοι βινυλίου δεν έβγαιναν τόσο παλιά. Οι περισσότεροι που έχω είναι ξένοι. Έχω και ελληνικούς. Μου αρέσουν 150 με 200 μαέστροι: Πιερ Μοντέ, Σαρλ Μυνχ, Έρνεστ Ανσερμέ, Ότο Κλέμπερερ, Βίλχεμ Φουρτβένγκλερ, Βίλεμ Μέλγκεμπεργκ, Έριχ Κλάϊμπερ, Μπρούνο Βάλτερ, Γκέοργκ Τσελ και άλλους. Μπορώ να έχω τα άπαντα όλων; Αυτό ήταν το ζήτημα πάντα. Έτσι δημιουργήθηκε αυτός ο κυκεώνας.

– Εσείς πώς κάνατε την επιλογή τι θα αγοράζατε;
Κάθε είδος μουσικής που μου αρέσει, κυρίως συμφωνική μουσική. Καθώς μου αρέσει ο Μητρόπουλος, θέλω να έχω ό,τι έχει κάνει. Αν υπάρχει κάτι που το έχει διευθύνει και υπάρχει ηχογραφημένο. Αν έχει διευθύνει 7 φορές την 3η του Μπετόβεν, θέλω να τις έχω και τις 7 φορές. Κάθε μία είναι άλλο πράγμα. Ποτέ οι μουσικοί δεν παίζουν ακριβώς το ίδιο έργο σήμερα και αύριο, ακόμα και με την ίδια ορχήστρα.

Αριστερά: Αυτοπορτρέτο του Ερνέστο Καρούζο, 1904. Δεξιά: Η Αμερικανίδα σοπράνο Ρόζα Πονσέλλε.

– Αν έπρεπε να κρατήσετε 10 δίσκους γιατί έπρεπε να τους εγκαταλείψετε επειγόντως, ποιοι θα ήταν αυτοί;
Μητρόπουλο δεν θα έδινα ποτέ. Τοσκανίνι δεν φεύγει με τίποτα από δω μέσα! Αν μου έβαζε κάποιος το δίλημμα να πάρω 10 δίσκους και να φύγω, θα σκότωνα αυτόν που θα μου έβαζε αυτό το δίλημμα. Θα προσπαθούσα να τον σκοτώσω. Δεν μπορώ να ξεχωρίσω, δεν ξεχωρίζονται αυτά. Αλλά υπάρχει τέτοια ποικιλία σπουδαίων πραγμάτων.

– Τα σπανιότερα βινύλια που έχετε;
Η σπανιότητα και η αξία τους αντίστοιχα εξαρτάται από το ενδιαφέρον που υπάρχει να βρεθούν και να αγοραστούν. Είναι νόμος προσφοράς και ζήτησης. Υπάρχουν καλλιτέχνες που για πολλούς λόγους που δεν είναι της παρούσης να τους αναλύσουμε, ακόμα και κυκλωμάτων στα οποία δεν ανήκαν ενώ ήταν πάρα πολύ σπουδαίοι, έκαναν πάρα πολύ λίγους δίσκους. Ένας από αυτούς είναι ένας Αμερικανός βιολιστής, ο Άλμπερτ Σπόλντινγκ, ο οποίος είναι της οικογένειας Spalding που είχε τις ρακέτες. Δισεκατομμυριούχοι γονείς που τον έστειλαν να σπουδάσει στην Ιταλία, στην Ακαδημία της Αγίας Καικιλίας. Όταν πήγαν στην Ιταλία να δουν πώς πάει το παιδί τους στις σπουδές του, ο διευθυντής τους είπε ότι ήθελε να τους δει, γιατί μόνον ένας μαθητής είχε προηγηθεί των ίδιων ικανοτήτων στην Ακαδημία και ήταν ο Μότσαρτ. Αυτός έχει κάνει καμιά εικοσαριά δίσκους με μια εταιρεία δεύτερης, να μην πω τρίτης κατηγορίας με άγνωστους καλλιτέχνες, τη Remington. Οι δίσκοι αυτοί ήταν πάρα πολύ κακής ποιότητας και τους πουλούσαν στα καλάθια για μερικά σεντς. Το 90% είναι κακοπαιγμένοι, κατεστραμμένοι, και ελάχιστα αντίτυπα έχουν διασωθεί. Τους βλέπω στο ebay για $ 150 και 200. Εδώ ήρθαν ελάχιστοι, γιατί έτσι κι αλλιώς από την Αμερική πάντα ερχόντουσαν πάρα πολύ λίγοι, λόγω δασμών.

– Οπότε τα σπανιότερα αποκτήματα σας είναι του Σπόλντινγκ;
Από τα σπανιότερα. Μετά ο Ενέσκο, διάσημος βιολιστής και συνθέτης και καθηγητής, έχει ηχογραφήσει τις σουίτες του Μπαχ για σόλο βιολί. Είναι 3 δίσκοι, τους είδα μια φορά να πουλιούνται στο Ίντερνετ για 15 χιλιάδες δολάρια. Μόνο κάποιος με ψώνιο σαν το δικό μου και πολλά χρήματα θα μπορούσε να τα δώσει. Δυστυχώς, εγώ τέτοια ποσά δεν είχα ποτέ μου, αλλά αν είχα θα τα έδινα.

Αριστερά: Η Μαρία Κάλλας. Δεξιά: Αφίσα του Κόβεν Γκάρντεν της όπερας «La Sonnambula» με τη Μαρία Μαλιμπράν.

– Από Κάλλας τι έχετε;
Τα πάντα, αλλά μεγάλης σπανιότητας θα έλεγα έναν από τους 3 δίσκους που έκανε στην Ιταλία το 1948. Τη μεγάλη άρια από τους Πουριτανούς σε δίσκο γραμμοφώνου.

– Έχετε άλλα είδη μουσικής; Έχετε Χατζιδάκι ή Θεοδωράκη;
Έχω ηχογραφήσεις σε μαγνητοταινία όλη την Αρκαδία, να τα παίζει στο πιάνο και να τα τραγουδάει ο ίδιος ο Θεοδωράκης. Έχω και σπάνιες ηχογραφήσεις του Χατζηδάκι με Κική Μορφονιού και Μαρίνα Κρίλοβιτς, ζωντανές συναυλίες. Κι έχω τον Χατζιδάκι να διευθύνει τον Γκιόργκι Σάντορ που ήταν ένας πιανίστας που αγαπούσα. Παίζει το 3ο κονσέρτο του Μπάρτοκ, το έχω ηχογραφημένο από το ραδιόφωνο. Έχω πολλά πράγματα από το ραδιόφωνο, το οποίο δεν δίνει. Θεωρούν ότι είναι ιδιοκτησία τους. Εγώ δεν θεωρώ ότι είναι ιδιοκτησία μου παρά μόνο όσο είμαι ζωντανός. Αλλά, συγχρόνως, είναι διαθέσιμα σε οποιονδήποτε ενδιαφέρεται.

Ο Ιγκόρ Στραβίνσκι.

– Έχετε και σπάνιες φωτογραφίες.
Και προγράμματα και αφίσες. Από ανθρώπους που είχαν σχέση όπως η οικογένεια Βλαχοπούλου, καλλιτέχνες των αρχών του 20ου αι. καθώς η κόρη Ζωίτσα Βλαχοπούλου, η οποία είχε δασκάλα την Ντα Ιντάλγκο, όπως η Κάλλας, υπήρξε φίλη μου. Όσους γνώρισα με παρακαλούσαν να τα πάρω, για να τα σώσω. Η γυναίκα του Επιτροπάκη, η Ζωίτσα Βλαχοπούλου, η Μιρέιγ Φλερύ, ο Τίτος Ξηρέλης, όλοι αυτοί συμμετείχαν στο «Μελόδραμα» σε διάφορες εποχές και με παρακαλούσαν «Σταθάκι, πάρ’ τα αυτά, γιατί μόλις πεθάνουμε θα πάνε στα σκουπίδια». Και ό,τι δεν πρόλαβα, πράγματι εκεί πήγαν. Δεν ήθελα να τα πάρω, γιατί ήξερα ότι αυτοί οι άνθρωποι, που έχουν ζήσει μια ζωή μέσα σε αυτά τα πράγματα, αυτά είναι και η ζωή τους επ’ άπειρον μέχρι να κλείσουν τα μάτια τους. Φωτοτύπησα ό,τι μπορούσα, πήρα όσα τα είχαν διπλά. Ο γιος της Ρεβέκκας μου έδωσε δεκάδες φωτογραφίες, τα υπόλοιπα τα μάζεψα κυριολεκτικά από τα σκουπίδια. Ό, τι άφησα εγώ εξαφανίστηκε.

Ο Μητρόπουλος το 1921, την περίοδο που έκανε τη «Βεατρική» με την Παξινού.

– Ποια είναι τα πιο δυσεύρετα;
Χιλιάδες προγράμματα από παραστάσεις του «Μελοδράματος» σε Αθήνα, Πάτρα, Καβάλα, Βέροια, αφίσες, κριτικές. Η όπερα ήταν λαϊκό θέαμα, ιδίως στην Ιταλία, γι’ αυτό και όλοι οι επαγγελματίες χασάπηδες, μανάβηδες, τραγουδούσαν άριες. Φαντάζομαι ότι έτσι ήταν και στην Ελλάδα, ιδίως στα Ιόνια και στη Σύρο. Η οπερέτα είχε τρομερή άνοδο στην Ελλάδα. Ο Σακελλαρίδης ήταν εφάμιλλος του Λέχαρ και του Κάλμαν, δεν μπορεί να το αμφισβητήσει κανείς. Τεραστίου διαμετρήματος συνθέτης, το ίδιο και ο Χατζηαποστόλου. Όλα αυτά υπάρχουν εδώ μέσα.

– Έχετε επαφές με ξένους συλλέκτες;
Όχι πια. Παλιότερα είχα με ανθρώπους που πουλούσαν και αγόραζαν.

– Χρειάστηκε να πουλήσετε;
Όχι, ούτε πούλησα ποτέ μου ούτε θα πουλήσω ποτέ μου.

– Ακόμα αγοράζετε;
Άμα βρω κάτι. Δηλαδή οι «πράκτορες» μου που με ενημερώνουν.

Ο Γάλλος συνθέτης Κλωντ Ντεμπυσσύ.

– Δεν αγοράζετε πια τρέχουσα παραγωγή;
Δεν μ’ αρέσει η τρέχουσα παραγωγή. Υπάρχει μια συνεχής απομείωση της ποιότητας.

– Πότε σταματήσατε να αγοράζετε;
Τη δεκαετία του ’70, καθώς από κει και πέρα μου ήταν αδιάφορα. Παρακολουθώ βέβαια, γιατί δεν θέλω να λέω ότι κάτι δεν μου αρέσει αν δεν το έχω ακούσει.

– Πιστεύετε ότι θα συνεχίσει άλλος το έργο σας με την ίδια αγάπη και φροντίδα;
Όχι. Με τη δική μου τρέλα δεν υπάρχει άλλος. Κι ευτυχώς για τους ανθρώπους.

Τηλεγράφημα του Τζουζέπε Βέρντι.

Διαβάστε ακόμα: Διονύσης Γραμμένος – «Αν δεν είχα γεννηθεί στην Κέρκυρα δεν ξέρω αν θα είχα ασχοληθεί με τη μουσική»

TAGS :
βινύλια κλασική μουσική Στάθης Αρφάνης συλλογή

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook