Ο Στέλιος Κόης δεν θέλει ταυτότητα –και δεν πιστεύει στις τάσεις

Ο Στέλιος Κόης, μέσα από το φακό του Ερρίκου Ανδρέου. «Είχε πει κάποιος για το γραφείο μου (σ.σ.: «Κοis Associated Architects») ότι τα έργα μας είναι σαν να τα έχει φτιάξει διαφορετικός άνθρωπος. Είναι το μεγαλύτερο κομπλιμέντο που μου έχουν κάνει μέχρι στιγμής», λέει.

Πιστεύω ότι ένας αρχιτέκτονας δεν μπορεί να θεωρηθεί «ολοκληρωμένος αρχιτέκτονας» στην ηλικία των 35-40 χρονών. Η αρχιτεκτονική είναι μια επιστήμη με διάφορα στάδια, από τα οποία περνά κανείς γνωρίζοντάς τη με την πάροδο του χρόνου. Το πρώτο στάδιο είναι το μορφωτικό, για να ακολουθήσει εκείνο της αναζήτησης, που πολλές φορές είναι πιο σημαντικό και από το πρώτο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Tadao Ando, ο οποίος ως αυτοδίδακτος αρχιτέκτονας δεν είχε εκπαιδευτεί σε βασικές γνώσεις για την αρχιτεκτονική, στην οποία τελικά μυήθηκε μέσα από τα ταξίδια του.

Η αρχιτεκτονική είναι το πάντρεμα της αισθητικής με την εργονομία, αρχές που όμως διαφέρουν ανά άνθρωπο. Μου έχει ζητηθεί υπνοδωμάτιο με θέα την Ακρόπολη, και άλλο που έχει σαν βασική σχεδιαστική αρχή την εσωστρέφεια. Αντιστοίχως, δεν υπάρχει design που να αρέσει σε όλους. Ένας αρχιτέκτονας οφείλει να σμίγει τους δύο αυτούς άξονες σκεπτόμενος τον πελάτη, και όχι τον εαυτό του. Δυστυχώς, ένα μεγάλο ελάττωμα που έχουμε εμείς οι αρχιτέκτονες είναι ο εγωκεντρισμός μας. Το να μπορείς να βάλεις τον χώρο, τον τόπο, το κλίμα, τον ίδιο τον άνθρωπο πάνω από το εγώ σου, είναι το σημαντικότερο σε αυτή τη δουλειά.

«Η κατοικία είναι κάτι σε πολλούς Έλληνες αρέσει να επιδεικνύουν. Αντίθετα, το συγκεκριμένο σπίτι σχεδιάστηκε με σκοπό να μην είναι ορατό, κάτι που επιτυγχάνεται μέσα από ένα «παιχνίδι» αντανακλάσεων του νερού της υδάτινης στέγης».

Κατά την άποψή μου, η ύπαρξη σχεδιαστικής «ταυτότητας» πολλές φορές είναι ένα αρνητικό κομμάτι. Ίσως με τη λέξη ταυτότητα θέλω να τονίσω αυτό που πολύς κόσμος συγχέει με τη στιλιστική και μορφολογική τυπολογία που μαθηματικά οδηγεί στη μη δημιουργική επανάληψη. Υπάρχουν ωστόσο και επιτυχημένα σχεδιαστικά γραφεία που την απαρνούνται, όπως λόγου χάριν οι Herzog & De Meuron, οι οποίοι επικεντρώνονται στο εκάστοτε project και όχι στο να αφήσουν σε αυτό μια μορφολογική στιλιστική σφραγίδα, μια φιλοσοφία που προσωπικά ενστερνίζομαι. Θυμάμαι κάποτε είχε πει κάποιος για το γραφείο μου, ότι τα έργα μας είναι σαν να τα έχει φτιάξει διαφορετικός άνθρωπος. Είναι το μεγαλύτερο κομπλιμέντο που μου έχουν κάνει μέχρι στιγμής. Η ταυτότητά του γραφείου μου θέλω να είναι η απουσία αυτού που ο πολύς κόσμος έχει βαφτίσει ως ταυτότητα.

Δεν πιστεύω στις τάσεις –νομίζω ότι έχουν μια αύρα καταναλωτισμού. Ένα design που ισορροπεί απόλυτα ανάμεσα σε εργονομία και αισθητική, έχει διάρκεια στο χρόνο, και αυτό είναι κάτι που η ιστορία επαληθεύει ξανά και ξανά. Έχουν περάσει τόσες δεκαετίες από τότε που ο Pierre Jeanneret σχεδίαζε κομμάτια και αυτά φιλοξενούνταν στους χώρους του Le Corbusier, και όμως είναι αυτά που ακόμα και ήμερα έχουν τη μεγαλύτερη εμπορική επιτυχία. Αυτό αποδεικνύει ότι ναι μεν ο χρόνος έχει περάσει από πάνω τους, αλλά η αξία δεν έχει υποτιμηθεί. Νομίζω ότι αν ένα αντικείμενο βασίζεται σε σωστές αρχές σχεδιασμού, δεν έχει την ανάγκη να υπακούσει στις τάσεις.

Aπόψεις κατοικίας που ολοκληρώθηκε πρόσφατα. Photography by © Giorgos Sfakianakis

Όταν γνώρισα τον Στέλιο Παρλιάρο, αντιλήφτηκα ένα άνθρωπο ήπιων τόνων, αφοσιωμένο ολοκληρωτικά στη δουλειά του. Το ζαχαροπλαστείο που φτιάξαμε στην Κηφισιά, νομίζω ότι αντικατοπτρίζει τα χαρακτηριστικά του αυτά. Στην πορεία της ημέρας, αλλάζει μορφή. Είναι αλλιώς αν το επισκεφθεί κανείς πρωί η βράδυ, μία ηλιόλουστη μέρα ή μια βροχερή. Αυτή την αίσθηση προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε μέσα από τη χωροταξία και τα υλικά που επιλέξαμε, τα οποία θέλαμε να εκπέμπουν μυρωδιές και ήχους, συμβάλλοντας στη δημιουργία μιας ενορχηστρωμένης ατμόσφαιρας. Στόχος ήταν η δημιουργία ενός νέου χώρου που σύμφωνα με την οπτική μας θα ήταν η έκφραση των χαρακτηριστικών του Sweet Alchemy και του ιδιοκτήτη του, ανεξάρτητα από το αν δεν είναι μορφολογικά ταυτόσημο με τα άλλα του καταστήματα. Αντίστοιχα, κατά το σχεδιασμό της boutique Linea Piu στη Μύκονο (σ.σ. η boutique Linea Piu φιλοξενεί τις συλλογές του οίκου Chanel, και κομμάτια των οίκων Tom Ford, Blumarine και Christopher Kane) θέλαμε το κατάστημα να έχει μια ταυτότητα ελληνική και να συνδέεται συνειρμικά με τον τόπο και την αισθητική που τον διέπει, κάτι που θα ήταν αδύνατο αν είχαμε επιχείρησει να αντιγράψουμε την αισθητική των καταστημάτων που διαθέτει η γαλλική φίρμα ανά τον κόσμο.

Στόχος του όταν σχεδίαζε το κατάστημα της Linea Piu στη Μύκονο ήταν να παντρέψει την αισθητική του οίκου Chanel με τη μυκονιάτικη αύρα.

Ο σχεδιασμός ενός project έχει διάφορα στάδια. Ένα από τα πρώτα, είναι η αναζήτηση. «Τι είναι; Πώς πρέπει να γίνει; Τι είναι αυτό;». Για να ακολουθήσει αμέσως μετά η απόρριψη. «Δεν θα το κάνω έτσι, θα το κάνω με αυτόν τον τρόπο για τον τάδε λόγο» κ.ο.κ.. Το τελευταίο στάδιο είναι η αμφιβολία. «Αυτό το πράγμα θα αρέσει; Ολοκληρώθηκε τώρα, αλλά θα ανταποκριθεί ο κόσμος;». Δημιουργώντας ένα αρχιτεκτόνημα, έχει σημασία αν ο κόσμος θα το αγκαλιάσει – αν αυτά που έχεις βιώσει εσύ, τα αντιλαμβάνονται οι άλλοι. Έχοντάς το φτιάξει με μεράκι και «ψυχή», αναρωτιέσαι πώς θα του συμπεριφερθεί ο κόσμος όταν το αφήσεις μόνο του πια. Οπότε, ένα βραβείο είναι η ευγενική επιβεβαίωση για την αποδοχή που είχε το έργο αυτό. Βλέποντας ότι μέσα στα 10 βραβεία που έχει απονείμει το περιοδικό Travel + Leisure (σ. σ.: τον Φεβρουάριο του 2013 το ζαχαροπλαστείο «Γλυκές Αλχημείες» του Στέλιου Παρλιάρου που σχεδίασε το γραφείο του Στέλιου Κόη απέσπασε το παγκόσμιο βραβείο Best Retail Space) υπάρχουν διακεκριμένα αρχιτεκτονικά γραφεία διεθνούς βεληνεκούς (όπως αρχιτέκτονες βραβευμένοι με το βραβείο Πρίτζκερ, που θεωρείται το Νόμπελ της αρχιτεκτονικής) κ.ά., ανάμεσα στους οποίους είσαι και εσύ, από την υποτιμημένη Ελλάδα, λες «κάτι γίνεται». Κάποιοι έχουν δει αυτό για το οποίο εσύ αγωνιούσες, και το έχουν αναγνωρίσει.

«Όταν γνώρισα τον Στέλιο Παρλιάρο, αντιλήφθηκα έναν άνθρωπο ήπιων τόνων, αφοσιωμένο ολοκληρωτικά στη δουλειά του. Το ζαχαροπλαστείο που φτιάξαμε νομίζω ότι αντικατοπτρίζει τα χαρακτηριστικά του αυτά», λέει ο Στέλιος Κόης για το κατάστημα «Γλυκές Αλχημείες» που σχεδίασε στην Κηφισιά και για το οποίο τιμήθηκε με το 1ο βραβείο στον παγκόσμιο διαγωνισμό Best Retail Space του αμερικανιού περιοδικού Travel + Leisure.

«Ψυχή» έχει κάτι που φτιάχνεται από κάποιον που βάζει το μεράκι του και δεν το κάνει διεκπεραιωτικά για να βγάλει χρήματα. Καταλαβαίνω και τα δύο –αλλά δεν είναι ίδια πράγματα. Αν κάτι έχει φτιαχτεί με «ψυχή», κάνει αμέσως τη διαφορά από αυτό που έχει στόχο τις πωλήσεις. Η οικονομική κρίση έχει δημιουργήσει πολλά πράγματα που έχουν «ψυχή», αλλά και πράγματα που είναι basic και έχουν σχεδιαστεί για να πουλήσουν. Δυστυχώς, η ανάγκη κάνει ακόμη και τους ανθρώπους σε ορισμένες περιπτώσεις να μπαίνουν σε καλούπια για να πουλήσουν, υποκύπτοντας στις επιταγές του marketing. Όμως η έμπνευση δεν πρέπει να μπαίνει σε καλούπια, καθώς έτσι οδηγούμαστε στην επανάληψη και χάνεται ο δρόμος για την πρόοδο. Για να πάμε μπροστά χρειαζόμαστε νέες ιδέες, νέες αντιλήψεις και φρέσκα πράγματα. Παλαιότερα, είχα διαβάσει μια συνέντευξη της Bjork, όπου έλεγε ότι όταν είχε δώσει τα πρώτα της demo, της είχαν πει ότι σε κανέναν δεν θα αρέσει η μουσική της, επειδή δεν θα τους θυμίζει κάτι άλλο. Πηγαίνοντας κόντρα σε αυτό, χάραξε τη δική της πορεία υποστηρίζοντας αυτό που έκανε, κάτι που της έχει χαρίσει σήμερα την επιτυχία.

Αυτό που με γοητεύει περισσότερο στη δουλειά μου είναι η επαφή με ανθρώπους διαφορετικής κουλτούρας, αντιλήψεων, αισθητικών, και τα «ταξίδια» που κάνω μαζί τους. Μέσα από αυτούς πολλές φορές μαθαίνω –και ως σχεδιαστής/αρχιτέκτονας, αλλά και ως άνθρωπος. Τους οφείλω πολλά. Μπορεί να μην το ξέρουν οι ίδιοι, αλλά πραγματικά πολλοί από αυτούς με έχουν κάνει και καλύτερο άνθρωπο. Υπάρχουν πράγματα στο χαρακτήρα πελατών που με έχουν γοητεύσει σε τέτοιο βαθμό που να θέλω να τους μοιάσω.

Ένα από τα projects που «τρέχει» αυτή τη στιγμή είναι η αναπαλαίωση μιας κατοικίας στη Βενετία, η οποία βρίσκεται επί του Grand Canal.

Δεν με δυσκολεύουν τόσο τα έργα, όσο μερικοί πελάτες οι οποίοι επιλέγουν το γραφείο μας χωρίς να γνωρίζουν τι κάνουμε, όντας μη διατεθειμένοι να ακολουθήσουν το «ταξίδι» που απαιτεί ένα project. Φιλοσοφία μας δεν είναι να μας αναθέσει κάποιος ένα έργο και μια μέρα να του το παραδώσουμε ολοκληρωμένο. Χρειάζεται μια συνεχής επαφή με τον πελάτη, μέσα από την οποία στόχος είναι να καταλάβουμε τα θέλω και τις συνήθειές του, ανεξάρτητα με την τυπολογία του χώρου. Τα πιο δύσκολα projects είναι εκείνα στα οποία προσπαθώ να πείσω τον πελάτη να μας ακολουθήσει σε αυτή τη διαδικασία. Πολλές φορές, κάποιοι μου λένε «κάνε ό,τι θέλεις εσύ», ή «εσένα τι θα σου άρεσε;», κάτι που ναι μεν δείχνει την εμπιστοσύνη τους στο γραφείο μου, όμως δεν δίνει τη γενική κατεύθυνση του έργου, ώστε εν τέλει να εκφράζει εκείνον που θα ζήσει σε αυτό.

«Μας ζητήθηκε από την Athens Voice να σχεδιάσουμε ένα υποθετικό συντριβάνι για την Αθήνα. Επιλέξαμε την πλατεία Κοτζιά, γύρω από τον αρχαιολογικό χώρο της οποίας σχεδιάσαμε μια δεξαμενή νερού, που τα πρωινά μπορεί να ανυψώνεται, δημιουργώντας μέσω της υπερχείλισης ένα άυλο μουσείο, μια υδάτινη κουρτίνα νερού που περιβάλλει τα αρχαία ευρήματα. Το βράδυ η δεξαμενή βρίσκεται στο επίπεδο του εδάφους, αποκτώντας το ρόλο του συντριβανιού».

Η αισθητική ανομοιογένεια των κτιρίων της Αθήνας είναι κάτι που πολύς κόσμος σχολιάζει αρνητικά. Όμως μια πόλη είναι οι κάτοικοί της, η ιστορία της, και η Αθήνα είναι ακριβώς όπως ο κόσμος που ζει σε αυτή. Δεν είναι ψεύτικη. Μπορεί κοιτώντας το δέντρο να εντοπίζεται κάτι άσχημο, όμως το δάσος είναι όμορφο και αληθινό. Δεν μοιάζει με πόλεις όπως το Qatar και το Dubai, όπου έχουν φωνάξει τη Zaha Hadid, τον Foster, τον Frank Gehry κ.ά., και τους έχουν αναθέσει το σχεδιασμό κτιριακών κατασκευών που φαινομενικά είναι δομημένες κατά τη δυτική αισθητική –τουλάχιστον εξωτερικά– και στο εσωτερικό τους επικρατεί μια αισθητική που παραπέμπει στο μπαρόκ. Η λογική αυτή δεν σταματάει στα κτίρια άλλα επεκτείνεται και στη διαχείριση της πολεοδομίας, καθώς το πλήθος των διάσημων αρχιτεκτόνων που έχουν οικοδομήσει στο Dubai έχουν ως βασικό τους γνώμονα τη βραχυπρόθεσμη εντύπωση που θα προκαλεί το κτίριό τους και τη φαινομενική καινοτομία, και όχι τη δημιουργία ενός υγιούς και πλήρους πολεοδομικού ιστού.

Πρόταση κατασκευής πολυχώρου στο εξωτερικό, που εξασφαλίζει τη στατικότητά του μέσω ενός πρωτοποριακά σχεδιασμένου κελύφους.

Αυτό που μου αρέσει στην Αθήνα είναι πως είναι ένα σώμα σε δύο ψυχές. Μια πόλη που έχει δύο ζωές. Περπατάς το πρωί στην Κολοκοτρώνη και όλα τα μικρά καταστήματα δημιουργούν μια ατμόσφαιρα παζαριού που θυμίζει Μαρόκο. Το βράδυ οι πάγκοι δίνουν τη θέση τους σε παρέες που απολαμβάνουν τα ποτά τους, σε γυναίκες που περπατούν με τακούνια, σε μηχανές.. Ξαφνικά, είσαι στο Soho.

Δεν νομίζω ότι στο άμεσο μέλλον θα δούμε ένα εντελώς νέο σχεδιαστικό ή αρχιτεκτονικό κίνημα. Οι επόμενες δεκαετίες επιφυλάσσουν υβριδικές ενώσεις επιστημών, τα αποτελέσματα των οποίων ναι μεν θα μοιάζουν με κάτι νέο, όμως δεν θα αποτελούν εκ του μηδενός δημιουργίες κινημάτων, όπως ήταν για παράδειγμα το Bauhaus. Από την άλλη, ποτέ δεν μπορείς να είσαι σίγουρος.

Aπόψεις από την έκθεση «Ιδανικές ‘’μορφές’’ κι αγαπημένες…» (Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, έως 30/03), τον Εικαστικό Σχεδιασμό Λογοτύπησης και την Καλλιτεχνική Επιμέλεια της οποίας συνυπογράφει ο Στέλιος Κόης. «Ανέκαθεν μου άρεσε το έργο του Καβάφη, οπότε ενθουσιάστηκα με την ιδέα μιας αρχαιολογικής έκθεσης γλυπτών και αντικειμένων που επηρέασαν το έργο του. Ήταν ένα διαφορετικό και πολύ ενδιαφέρον ταξίδι για μένα», σχολιάζει. Photography by © Giorgos Sfakianakis

TAGS :
αναπαλαίωση αρχιτέκτονας έκθεση

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook