Στιγμιότυπο από την τελευταία συναυλία της σειράς στον Άγιο Νικόλαο της Πορταριάς

Είχαμε αναφερθεί από τις στήλες του Andro στην πρωτοβουλία της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Chamber Music Hellas, η οποία οργανώνει μουσικές εκδηλώσεις κάθε καλοκαίρι στη Θεσσαλία. Εν τω μεταξύ, με αφορμή τη φιλοξενία μιας συναυλίας της Chamber Music Hellas στο Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη με πρωτοβουλία του Γενικού Προξένου κ. Κωνσταντίνου Κούτρα, στην πρωτοβουλία αυτή προστέθηκε η υποστήριξη του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος και του Προέδρου του κυρίου Ανδρέα Δρακόπουλου προσωπικά.

Οι φετινές εκδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν στα τέλη Ιουνίου σε διάφορες περιοχές της Θεσσαλίας. Οι μουσικές εκδηλώσεις έχουν την υπογραφή του καλλιτεχνικού διευθυντή της Chambel Music Hellas, διακεκριμένου Αμερικανού συνθέτη και καθηγητή σύνθεσης στο New School University του Μανχάταν Lowell Liebermann, ο οποίος δε χάνει την ευκαιρία, το έκανε και απευθυνόμενος στους αναγνώστες του Andro, να τονίζει τη χαρά του από την επαφή του με τη χώρα μας, το κοινό αλλά και τους μουσικούς με τους οποίους έρχεται σε επαφή, τα τελευταία χρόνια. Είναι φανερό ότι λατρεύει την ελληνική φύση, έχει πια εντρυφήσει στις ομορφιές της Θεσσαλίας, έχει αποκτήσει πλέον «ειδικές» γνώσεις στο ελληνικό φαγητό, ενώ η εμβάθυνσή του στον «ελληνικό τρόπο» φτάνει μέχρι του σημείου να αναγνωρίζει τις, σχεδόν απαγορευμένες από τον νεοϋορκέζικο τρόπο ζωής, αρετές του μεσημεριανού ύπνου!

Ο συνθέτης Χρήστος Χατζής με τον πιανίστα William Hobbs.

Λάτρης της Ελλάδας και ο έτερος μόνιμος μουσικός του Φεστιβάλ, πιανίστας αλλά και αρχιμουσικός William Hobbs. Εκτός από τις μουσικές του σπουδές σε διακεκριμένα πανεπιστήμια, ο Hobbes έχει σπουδάσει μεταξύ άλλων κλασσική φιλολογία, αγαπάει ιδιαίτερα τον Όμηρο, ενώ έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για το, αιώνιο στις κλασσικές σπουδές, θέμα της προφοράς της αρχαίας ελληνικής γλώσσας ανά τους αιώνες, τις σχέσεις της με την αρχαία ελληνική μουσική, καθώς και τις πιθανές «επιβιώσεις» κάποιων στοιχείων της αρχαίας προσωδίας σε σύγχρονα τοπικά ιδιώματα.

Οι συναυλίες ξεκίνησαν από το Ωδείο και το Λαογραφικό Μουσείο της Λάρισας, συνεχίστηκαν στο Κουρσούμ Τζαμί των Τρικάλων και συνεχίστηκαν στη θέα της “La Veranda” του Ξενία της Πορταριάς του Πηλίου.

Στη μουσική παρέα προστέθηκαν φέτος τρία ζευγάρια πολύ αξιόλογων μουσικών. Η φλαουτίστα Tara Helen O’ Connor, με το βιολονίστα σύζυγό της Daniel Phillips. Η επίσης βιολονίστα Ida Kavafian με τον βιολιστή σύζυγό της, διδάσκοντα μεταξύ άλλων στο Juillard School of Music, Stephen Tenenbom και το ζεύγος Kathy Meng (βιολί) και Keith Robinson στο βιολοντσέλο (ένα ενετικό Tononi του 1725!) Ενεργοί για δεκαετίες ως μουσικοί αλλά και παιδαγωγοί, οι σχετικά νεοφερμένοι μουσικοί άρχισαν και αυτοί να συμμερίζονται την αγάπη των προηγουμένων για την Ελλάδα. Οι συναυλίες ξεκίνησαν από το Ωδείο και το Λαογραφικό Μουσείο της Λάρισας, συνεχίστηκαν στο Κουρσούμ Τζαμί των Τρικάλων και συνεχίστηκαν στη θέα της “La Veranda” του Ξενία της Πορταριάς του Πηλίου.

Αγία Μαρίνα Κισσού

Η επόμενη συναυλία έλαβε χώρα στην Αγία Μαρίνα Κισσού στο ομώνυμο γραφικό χωριό του Πηλίου, σε υψόμετρο 650 μ. περίπου. Το μικρό σήμερα χωριό, στο οποίο φτάσαμε μέσα από μια μαγευτική κατάφυτη διαδρομή, πρωταγωνιστούσε στο εμπόριο (διέθετε μέχρι και Eμπορική Σχολή!), αλλά και τις πνευματικές εξελίξεις της περιοχής την προεπαναστατική περίοδο. Από την περιοχή, όπως μαρτυρεί και το μνημείο στην είσοδο του χώρου της εκκλησίας, είχε περάσει και ο Ρήγας Φεραίος.

Χαρακτηριστική για πολλούς από τους ναούς του Πηλίου, η εκκλησία της Αγίας Μαρίνας είναι γνωστή για το ξυλόγλυπτο (από ξύλο φλαμουριάς) τέμπλο.

Χαρακτηριστική για πολλούς από τους ναούς του Πηλίου, η εκκλησία της Αγίας Μαρίνας είναι γνωστή για το ξυλόγλυπτο (από ξύλο φλαμουριάς) τέμπλο, το οποίο κατά την παράδοση χρειάστηκε 60 χρόνια να ολοκληρωθεί, ξεκινώντας από το 1720, ενώ το 1793 προστέθηκαν και φύλλα χρυσού. Στην εικονογραφία του τέμπλου γίνονται αναφορές και στην αρχαία μυθολογία.

Για τη συναυλία στον ιδιαίτερο αυτό χώρο επελέγη και ένα ιδιαίτερο έργο, το οποίο προέρχεται κατά σύμπτωση μάλιστα από την εποχή της κατασκευής του τέμπλου. Η εκδοχή για κουαρτέτο από τους «Εφτά Τελευταίους Λόγους του Σωτήρα Μας στο Σταυρό» του Joseph Haydn («Die sieben letzten Worte unseres Erlösers am Kreuze», Hob. XX/1:B). Το κουαρτέτο μαζί με την αρχική ορχηστρική εκδοχή καθώς και την πιανιστική δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά το 1787, με το συνθέτη να δημιουργεί λίγο αργότερα, το 1796, και το ομώνυμο ορατόριο. Αξίζει να αναφερθεί ότι ο σπουδαίος Ιταλός αρχιμουσικός Riccardo Muti, ο εμφανίστηκε στο Ηρώδειο την εβδομάδα που μας πέρασε, έχει στο ενεργητικό του τρεις (!) ηχογραφήσεις του έργου, με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Βιέννης, από το Φεστιβάλ του Salzburg το 1982, τη Φιλαρμονική του Βερολίνου (studio) και με την Ορχήστρα της Σκάλα (διαθέσιμη σε βίντεο)!

Το έργο με σχετική λιτότητα εκφραστικών μέσων, άλλωστε της κλασσικής περιόδου, επιτυγχάνει να διαφοροποιήσει και να αποδώσει την ένταση, τον πόνο, της ανείπωτη θλίψη αλλά και τα δραματικά στοιχεία του θείου δράματος. Η συγκινητική ατμόσφαιρα των αριστουργηματικών αργών μερών κυριαρχούν μέχρι το τελευταίο lento («Πατέρα, σε σένα παραδίδω το πνεύμα μου») Στο τελευταίο μέρος η συγκρατημένη κατά κάποιο τρόπο ή εσωτερικευμένη στα οχτώ συνεχόμενα αργά μέση ένταση απελευθερώνεται, καθώς το δράμα κορυφώνεται. Το γρήγορο μέρος (Presto), δανειζόμενο στοιχεία χαρακτηριστικά από την εποχή του μπαρόκ, αποδίδει με ένταση («con tutta la forza») τον σεισμό (Terremoto) που κατά τη χριστιανική παράδοση συνέβη στα Ιεροσόλυμα της στιγμή που ο Ιησούς παρέδωσε το πνεύμα.

Η ένταση της ερμηνείας από τους τέσσερις εξαίρετους μουσικούς, που κράτησε καθηλωμένους τους θεατές, ακόμα και τους λιγότερο εξοικειωμένους, καθ΄ όλη της διάρκεια της βραδιάς, δημιούργησε μια μυσταγωγική ατμόσφαιρα στο ναό, κάτι που επέτεινε και ο χαμηλός φωτισμός, ενώ από την μικρή πλαϊνή πόρτα που είχε αφεθεί ανοιχτή, η μουσική και η ατμόσφαιρα ασκούσε μια ακατανίκητη έλξη σε επισκέπτες του χώρου που έμπαιναν αρχικά για να δουν τι συμβαίνει και τελικά έμεναν μέχρι το τέλος για να χειροκροτήσουν αλλά και να συγχαρούν προσωπικά τους μουσικούς και τους διοργανωτές!

Ωδείο Βόλου

Σε διαφορετικό, πιο κοσμοπολίτικο, κλίμα η, μία από τις κεντρικές, συναυλία την επόμενη μέρα στο Δημοτικό Ωδείο του Βόλου, που συνέπεσε με την Παγκόσμια Ημέρας Μουσικής, με τις επιλογές του προγράμματος να δείχνουν προσαρμοσμένες στο κοινό της πόλης. Στην κεντρική αίθουσα του Ωδείου δημιουργήθηκε το αδιαχώρητο και παρά τις κάποιες θέσεις που προστέθηκαν, όπου ήταν δυνατόν την τελευταία στιγμή, πολλοί αναγκάστηκαν να παρακολουθήσουν τη συναυλία όρθιοι, ακόμοι και έξω από την αίθουσα.

H συναυλία στο Δημοτικό Ωδείο του Βόλου με τις επιλογές του προγράμματος να δείχνουν προσαρμοσμένες στο κοινό της πόλης.

Η έμφαση δόθηκε σε σύγχρονα έργα και τιμώμενο πρόσωπο τον, παρόντα στην αίθουσα, διακεκριμένο Βολιώτη, αλλά κάτοικο Καναδά, όπου είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, συνθέτη Χρήστο Χατζή. Παρουσιάστηκε το έργο του για πιάνο Through a Glas Darkly (2005).

Το γραμμένο αρχικά για την πιανίστα Jennifer Lim το 2005 έργο δίνει την εντύπωση ενός μουσικού παλίμψηστου που χρησιμοποιεί διάφορα εκφραστικά μέσα και στοιχεία από πολλά μουσικά ιδιώματα (μεταξύ άλλων δωδεκαφθογγικά, μινιμαλιστικά μια και η αναφορά στον τίτλο αναφέρεται εμπρόθετα όχι μόνο στο γυαλί, αλλά και στο συνθέτη Philip Glas) για να εκφράσει τις διάφορες διαθέσεις μια εσωτερικής ψυχικής διαδρομής κάθε άλλο παρά γραμμικής, ενός ψυχικού δράματος με βιογραφικές αναφορές, όπως αναφέρει ο συνθέτης.

Ο πιανίστας Williams Hobbes, παίζοντας χωρίς παρτιτούρα έλαμψε στο συγκεκριμένο κομμάτι, περιηγήθηκε στις διάφορες διαθέσεις και εναλλαγές του με τρόπο χωρίς να δίνεται η εντύπωση του κατακερματισμού, αντίθετα μάλλον με συνοχή, φάνηκε να έχει «εσωτερικεύσει» και κατανοήσει βαθιά το έργο, όπως ενθουσιασμένος διαπίστωνε αργότερα και ο κατεξοχήν αρμόδιος να κρίνει το τελευταίο σημείο, ο ίδιο ο Χρήστος Χατζής. Με αστείρευτη ενέργεια και ένταση στα σημεία που αυτό απαιτούνταν ο Hobbs καταχειροκροτήθηκε στο τέλος από το κοινό μαζί με το συνθέτη που εμφανώς ευτυχής ανέβηκε στη σκηνή για να συγχαρεί το σολίστα.

Ένταση είναι ίσως η λέξη που κατεξοχήν αποδίδει το κύριο χαρακτηριστικό και των δύο άλλων έργων που παρουσιάστηκαν παράλληλα στην αρχή και το τέλος της συναυλίας. Το Κοντσέρτο για Βιολί, Πιάνο και Κουαρτέτο εγχόρδων (Op. 21, 1891) του Ernst Chausson (1855-1899) ήταν αυτό που, όπως μας είπε οδήγησε τον Liebermann να συνθέσει ένα αντίστοιχο έργο το 1989 την εποχή της αποφοίτησής του από τη Juilliard School of Music, το Chamber Concerto N. 1 (Op. 28)

Και ενώ η συνοχή και το σφρίγος της ερμηνείας κράτησε καθηλωμένο το κοινό στο σύνολο του έργου του Chausson εκείνη που ξεχώρισε ιδιαίτερα ήταν η σολίστ Ida Kavafian, η οποία έκανε τα τεχνικά εξόχως απαιτητικά μέρη να φαίνονται αυτονόητα κι συγκίνησε στο εκφραστικό μελαγχολικό τμήμα, όπου το βιολί παίρνει το πρώτο ρόλο με συνοδεία μόνο του πιάνου, ενώ το τέλος ήταν καταιγιστικό, σε ένα έργο με το οποίο η Kavafian εμφανώς έχει μια ιδιαίτερη σχέση, αφού το ερμήνευσε για πρώτη φορά την εποχή της δικής της αποφοίτησης, επίσης από τη Juilliard. Το ίδιο είχε συμβεί και πριν το διάλειμμα και στα πιο μοντερνιστικά μονοπάτια στο έργο του Liebermann, με την Kavafian και πάλι να διακρίνεται, και τον ίδιο το συνθέτη στο πιάνο.

Η έμφαση δόθηκε σε σύγχρονα έργα και τιμώμενο πρόσωπο τον, παρόντα στην αίθουσα, διακεκριμένο Βολιώτη, αλλά κάτοικο Καναδά, όπου είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, συνθέτη Χρήστο Χατζή.

Με όλους τους μουσικούς επί σκηνής είχε παρουσιαστεί πριν το διάλειμμα Πέμπτο Βρανδεμβούργο Κοντσέρτο του Μπαχ (N. 5, BWV. 1050, 1721) με τη σολίστα Tara O’ Conor να διακρίνεται ιδιαίτερα στο φλάουτο, ενώ στο ατμοσφαιρικό αργό μέρος αποδόθηκε με την κυριολεκτική θα λέγαμε σημασία της λέξης Affetuoso, αφού στο βιολί τη συνόδευε ο σύζυγός της Daniel Phillips.

Η ατμόσφαιρα του λατρευτικού χώρου στον Άγιο Νικόλαο Πορταριάς ανέδειξε ιδιαίτερα τη μαγεία της μουσικής του Johann Sebastian Bach.

Η O’ Connor επανήλθε το επόμενο πρωί στο Ωδείο για να συναντήσει τους μαθητές του και ιδιαίτερα αυτούς του φλάουτου, μια και παράλληλα με τις συναυλίες, σκοπός της Chamber Music Hellas είναι να φέρει σε επαφή τους διακεκριμένους μουσικούς αλλά και παιδαγωγούς από τις ΗΠΑ με τους νεαρούς μουσικούς της Θεσσαλίας. Αντίστοιχα masterclasses και συναντήσεις των μουσικών με παιδιά και εφήβους αλλά και με τους παιδαγωγούς τους έλαβαν χώρα εκτός από το Βόλο και στο Ωδείο της Λάρισας.

Μάλιστα ο Stephen Tenebom, ο οποίος διακρίθηκε σε όλες τις συναυλίες, όχι μόνο στα σολιστικά μέρη αλλά ως, ας μας επιτραπεί η έκφραση, η «ήρεμη δύναμη» των συναυλιών, δεν αποποιούνταν σχεδόν ποτέ το ρόλο του παιδαγωγού, (διδάσκει μεταξύ άλλων στα μουσικά πανεπιστήμια Juillard και Bard) και δεν έχανε την ευκαιρία να μιλάει για τα με ενθουσιασμό για τα έργα, ιδιαίτερα αυτό του Haydn, και ακόμα και στην πισίνα του ξενοδοχείου να προσπαθεί να διαπιστώσει την επίδραση της μουσικής στα λιγότερα εξοικειωμένα με τη μουσική νεαρά μέλη του γκρουπ των Αμερικανών!

Άγιος Νικόλαος Πορταριάς

Η τελευταία συναυλία για φέτος, στον Άγιο Νικόλαο της Πορταριάς, είχε μεταξύ άλλων το χαρακτήρα αποχαιρετισμού και προς την τοπική κοινότητα αλλά και τους επαγγελματίες του τουρισμού της περιοχής που είχαν φιλοξενήσει τις προηγούμενες μέρες τόσο τους μουσικούς και τους συντελεστές όσο και τους επισκέπτες από τις ΗΠΑ. Το πρόγραμμα ξεκίνησε με την Σερενάτα για Φλάουτο, Βιολί, Τσέλο, Πιάνο και Αρμόνιο (Op. 10) του Charles Marie Widor (1844-1937). Ακολούθησε το σύντομο έργο του Έλληνα συνθέτη Δημήτρη Γούζιου: «Η μάχη του Μαραθώνα» για Τσέλο και Πιάνο με τον Keith Robinson να διακρίνεται και πάλι στο Βιολοντσέλο και το κοινό να ελκύεται από την ταχεία ροή του έργου και τις εναλλαγές.

Η ατμόσφαιρα του λατρευτικού χώρου ανέδειξε ιδιαίτερα τη μαγεία της μουσικής του Johann Sebastian Bach, στην ορχηστρική Σουίτα σε Σι ελάσσονα (N. 2 BWV. 1067, 1739) στην κορυφαία στιγμή της βραδιάς με τη συνεκτική ερμηνεία των μουσικών να επιτείνει τη μυσταγωγία, ιδιαίτερα στο αργό μέρος, και την O’ Connor να διακρίνεται, όπως και στο Ωδείο του Βόλου στο έργο του Μπαχ, και πάλι στο φλάουτο.

Στην αριστερή άκρη διακρίνεται ο Βάσος Παπαγαπητός, στην δεξιά άκρη η Μαρία Χριστίνα Μπακλαβά, οι οποίοι πλαισιώνονται στη μέση από τους μουσικούς και τα μέλη του γκρουπ των αμερικάνων τουριστών.

Μετά το διάλειμμα η επιλογή των έργων φάνηκε να θέλει να ελαφρύνει την ατμόσφαιρα και να δώσει έναν ευχάριστο τόνο στον αποχαιρετισμό. Αρχικά με την μελωδική και έντονη Τσιγγάνικη Μουσική (1876) του Hermann Mohr (1819-1890) και στη συνέχεια με τη Χιουμοριστική Σερενάτα αλά Εσπανιόλ για τρία βιολιά και πιάνο, με το κοινό να αντιλαμβάνεται τα παιχνιδίσματα του έργου και να γελά καθ’ όλη τη διάρκειά του και την βιολονίστα Ida Kavafian να ξεσπά σε γέλια μετά το τέλος του έργου, που με δυσκολία συγκρατούσε, καταχειροκροτούμενη για τα επιπλέον ευτράπελα φωνητικά «εφέ» που της είχαν ανατεθεί!

Το Φεστιβάλ της Θεσσαλίας φιλοδοξεί να καταστεί μόνιμος θεσμός στην περιοχή.

Στο ίδιο πνεύμα, τελευταίο το, συνήθως θεωρούμενο ως «παιδικό», αριστουργηματικό και ευφυές «Καρναβάλι των Ζώων» (1886) του Camille Saint-Saëns (1835-1921), με αφηγητή στα αγγλικά μόνο από την ξεναγό του γκρουπ. Εδώ, αν και η ιδιαιτερότητα του κειμένου αυτού είναι δύσκολο να αποδοθεί, θα ήταν καλύτερα να είχε επιδιωχθεί μια ελληνική εκδοχή με έμφαση στα θεατρικά στοιχεία του έργου, ίσως από κάποιο νεαρό μουσικό από το Ωδείο, ώστε να περάσει στους ακροατές και ιδιαίτερα στα ουκ ολίγα παιδιά ανάμεσά τους, ο χαρακτήρας του έργου.

Σε κάθε περίπτωση η δημοφιλής και γνωστή μελωδία του τέλους παρέσυρε το κοινό σε χειροκροτήματα, με τους μουσικούς να αποχαιρετούν προσωπικά το κοινό, την φωτογραφία όλων των συντελεστών, με τον ενθουσιασμό διάχυτο στην αίθουσα και τον εφημέριο του Ναού του Αγίου Νικολάου, ενθουσιασμένο από τους ιδιαίτερα υψηλού επιπέδου μουσικούς που επισκέφτηκαν την ενορία του και την ατμόσφαιρα της συναυλίας, να συγχαίρει τους συντελεστές, μιλώντας για «αύρα Βιέννης», και να χαρίζει σε όλους μια εικόνα του Αγίου Νικολάου για να θυμούνται την επίσκεψη στην Πορταριά.

Ιδιαίτερα ευτυχείς για τη δεύτερη συνεχόμενη διοργάνωση του Φεστιβάλ της Θεσσαλίας, το οποίο φιλοδοξεί να καταστεί μόνιμος θεσμός στην περιοχή δημιουργώντας γέφυρες πολιτισμού μεταξύ της Ελλάδας και των ΗΠΑ, η ψυχή της οργάνωσης των εκδηλώσεων η εκπρόσωπος της Chamber Music Hellas στην Ελλάδα, κυρία Μαρία Χριστίνα Μπακλαβά και ο Πρόεδρος της Chamber Music Hellas, Βάσος Παπαγαπητός ανανέωσαν το μουσικό ραντεβού της Θεσσαλίας για το επόμενο καλοκαίρι, με το μέλλον των εκδηλώσεων να μας επιφυλάσσει και ευχάριστες εκπλήξεις.

 

Διαβάστε ακόμα: To ατέλειωτο μουσικό καλοκαίρι της Νέας Υόρκης.

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top