Θοδωρής Αθερίδης:«Η πονηριά είναι αφροδισιακή, λειτουργεί όπως ο διάβολος»

Σκηνή από τις πρόβες τις οποίες ο Αθερίδης προτιμά ανοιχτές στο κοινό.

Κάποια στιγμή, κατά τη διάρκεια της συζήτησής μας, με απορρόφησε τόσο που τον ρώτησα: «Είσαι αληθινός ή έμαθες απ’ έξω ένα καταπληκτικό απόσπασμα από βιβλίο προτού βρεθούμε;».

Φυσικά και όχι… Ο αληθινός και γήινος Θοδωρής Αθερίδης μιλά για το χιούμορ που τον σώζει από το δράμα χωρίς να γελάει και χαμογελάει όταν μιλάει για τα πιο δύσκολα και περίπλοκα, όπως ο δικός του και δικός μας Θεός, στον οποίο πιστεύει χωρίς αμφισβήτηση. Και αν ακούγεται απόλυτος, είναι τόσο γοητευτικός –και μαστόρικος- συνομιλητής που μαλακώνει κάθε πεποίθηση.

Ο κόσμος τον αγάπησε πολύ στο «Σ’ αγαπώ – Μ’ αγαπάς» και εκείνος κατάφερε ταχυδακτυλουργικά να κατέβει από εκείνο το βάθρο και να μας κάνει να τον αγαπάμε και να τον εκτιμάμε για κάθε δουλειά του, έκτοτε. Φέτος, επέλεξε το «Art» (έργο της Γιασμίνα Ρεζά), για να ανοίξει τις ψυχές τριών ανδρών και να τους αποδομήσει πάνω από έναν κατάλευκο πανάκριβο πίνακα. Ίσως όπως ο ίδιος αποδομεί τον εαυτό του ξανά και ξανά – κατά τη γνώμη μου και χωρίς να τον γνωρίζω προσωπικά περισσότερο. Και ίσως πατώντας πια σε σταθερές και βεβαιότητες αλλά και αενάως αναζητώντας ακόμη βαθύτερες και πολύπλευρες αλήθειες.

-Έχεις αυτοπεποίθηση;

Έχω βαθιά αυτοπεποίθηση, όχι επιφανειακή. Βαθιά όσον αφορά τα κίνητρά μου με την έννοια ότι δεν κρύβουν κάποια σκοπιμότητα. Έτσι, κάθε φορά που κάνω αυτή τη δουλειά, προσπαθώ να βρω τη χαρά και την αγάπη του πράγματος που κάνω και αυτό, με έναν τρόπο με καθαγιάζει. Με βοηθάει να αισθάνομαι καλά καθ’ όλη τη διαδικασία και συνεπώς να έχω αυτοπεποίθηση. Δεν ξεχνάω ποτέ ότι είναι ευλογία που βρέθηκα σε αυτόν τον χώρο και που με πέρασαν όταν έδωσα εξετάσεις στη δραματική σχολή. Αν δεν με περνούσαν τότε, δεν θα ξαναέδινα ποτέ.

-Γιατί δεν θα επέμενες αφού υποθέτω το ήθελες τόσο;

Δεν θα επέμενα –κακώς βέβαια- γιατί θα σκεφτόμουν ότι δεν κάνω για αυτή τη δουλειά αφού με κρίνουν άνθρωποι που ξέρουν. Επαναλαμβάνω πως θεωρώ ευλογία ότι μου δόθηκε κάτι που μου άλλαξε τη ζωή προς το καλύτερο. Για αυτό δεν ξεχνάω ποτέ αυτά τα πρώτα κίνητρα. Για αυτό ψάχνω τη χαρά και το μήνυμα ενός έργου, ψάχνω μέχρι τέλους να βρω τι καλύτερο μπορούμε να κάνουμε, όσοι ασχολούμαστε με μία παράσταση, για να επικοινωνήσουμε με τον κόσμο. Και γι’ αυτό τον λόγο έχω ανοιχτές και τις πρόβες μου – κατ΄ αρχάς παίζεις διαφορετικά όταν απευθύνεσαι σε κάποιον, έστω και σε ένα υποτυπώδες κοινό. Τον πρώτο χρόνο σπουδών μου στη Θεσσαλονίκη κάναμε Commedia dell’ arte με τον Kάρλο Μπόζο οποίος μας έβγαζε στην παραλία για πρόβα, με στημένη σκηνή, για να παρακολουθεί τις αντιδράσεις του κόσμου. Πρέπει να σου πω ότι ο Μπρεχτ, όταν έγραφε τα έργα του, δούλευε με παραστάσεις κάνα δυο μήνες μπροστά σε φοιτητές στο Βερολίνο, και μετά ξαναπέρναγε το κείμενο και το διόρθωνε. Το κάνω κι εγώ στον βαθμό που μπορώ. Ο κόσμος για μένα είναι εργαλείο. Το θέατρο είναι μία συνθήκη: υπάρχουν κάποιοι που τους αρέσει να παίζουν θέατρο και υπάρχουν κάποιοι άλλοι που τους αρέσει να βλέπουν. Όταν κάνεις πρόβες, χωρίς τους δεύτερους, ζεις τη μισή συνθήκη.

-Αυτό σημαίνει ότι σέβεσαι και εξαρτάσαι από τον θεατή. Ποιος είναι αυτός ο θεατής για σένα: εκείνος που ξέρει ή εκείνος που νιώθει;

Υπάρχουν άνθρωποι που μπορεί να έχουν δει άπειρες παραστάσεις και να έχουν γνωστικό κριτήριο και υπάρχουν εκείνοι που μπορεί να πηγαίνουν για πρώτη φορά στο θέατρο και να είναι καλύτεροι θεατές.

-Ποιος είναι, λοιπόν, αυτός ο «καλύτερος» θεατής;

Καλός θεατής είναι εκείνος που αφήνεται να διαβάσει ελεύθερα αυτό που ακούει. Κι εγώ έχω υπάρξει κακός θεατής και ασφαλώς μπορεί και πάλι να υπάρξω κακός. Θέλω να πω ότι δεν πρόκειται για μια μόνιμη κατάσταση -ένας καλός θεατής δεν είναι μόνιμα καλός θεατής, σήμερα είναι, αύριο μπορεί να μην είναι. Είναι όπως με τα βιβλία. Όταν το μυαλό σου είναι καθαρό και ελεύθερο, απορροφάς αυτό που διαβάζεις ενώ άλλοτε δεν μπορείς να συγκεντρωθείς καθόλου. Γιατί λοιπόν να αδικήσουμε τον αναγνώστη – κατ’ επέκταση, τον θεατή; Ανάλογα με την ψυχική σου κατάσταση, ενδέχεται να χάνεις την αγνότητα που εκπέμπει κάτι.

-Άρα, πόσο καθοριστική είναι η δική σου συμμετοχή ως σκηνοθέτη για να καταφέρεις και τον «κλειστό» θεατή;

Έχω την αίσθηση ότι όταν κάνεις αυτή τη δουλειά δεν πρέπει να έχεις ούτε σκοπιμότητες, ούτε πονηριές. Η πονηριά είναι αφροδισιακή, αισθησιακή – λειτουργεί όπως ο διάβολος. Αν έχεις για παράδειγμα ένα πάρα πολύ όμορφο κορίτσι και το βάζεις να δείχνει τα πόδια του σε ένα έργο, που πιθανότατα αυτό δεν είναι αναγκαίο, τότε δεν δρας αγνά.

-Καλείσαι να γοητεύσεις πάντως…

Ασφαλώς, όχι όμως με αυτόν τον τρόπο. Ούτως ή άλλως, το θέατρο έχει σάρκα και οστά, έχει «θερμοκρασία σώματος» – είναι κάτι τόσο ζωντανό, που σε αγγίζει στα βασικά σου ένστικτα, ενώπιος ενωπίω. Αν προσπαθώ να σαγηνεύσω, χάνω εγώ τον στόχο και τη σχέση με τον θεατή.

-Ήρθε η ωριμότητα να τα κάνει όλα τόσο αδιαπραγμάτευτα;

Νομίζω ότι με τα χρόνια έχτισα τον αξιακό μου κώδικα. Παλαιότερα, ας πούμε με ενδιέφερε η αποτελεσματικότητα, τώρα δεν καταδέχομαι να έχω αποτελεσματικότητα με χτυπήματα κάτω από τη ζώνη. Δεν μου αρέσει μια φαντεζί σκηνοθεσία, ανώτερη των ερμηνειών των ηθοποιών. Δεν μ ‘αρέσει να έρθει ένας θεατής και να πει: «τι ωραία σκηνοθεσία». Καλή είναι η σκηνοθεσία που δεν φαίνεται καθόλου.

-Όταν σκηνοθετούν εσένα, κρίνεις τον τρόπο; Μάλλον, αντέχεις να μην τον κρίνεις;

Αν έχω αποφασίσει να δουλέψω με κάποιον, θα τον υπηρετήσω. Πρέπει να τιμούμε την ιεραρχία σε αυτά τα πράγματα και η αποτίμηση να γίνει στο τέλος. Θα υπάρξουν άνθρωποι που αν η σκηνοθεσία είναι κακή, θα πουν εμένα κακό ηθοποιό και όχι τον σκηνοθέτη. Δεν πειράζει. Εγώ παρατηρώ με αγάπη τους ηθοποιούς και δεν μου αρέσει καθόλου όταν αντιλαμβάνομαι πως ο σκηνοθέτης τους υπερβαίνει. Αν δεν φαίνεται η σκηνοθεσία και δεν μου αρέσει ο ηθοποιός, τότε μπορεί να φταίει ο ηθοποιός. Με άλλα λόγια, ωραία σκηνοθεσία είναι όταν παίζουν καλά οι ηθοποιοί!

-Πόσο «άλλοι κόσμοι» είναι ο κινηματογράφος και η μικρή οθόνη;

Πολύ μακριά. Πίσω από την κάμερα καλός σκηνοθέτης είναι εκείνος που παραδίδεται στον ηθοποιό γιατί, εκεί, η αλήθεια των ματιών δεν κρύβεται. Η αλήθεια στο σινεμά είναι διαφορετική από ό,τι είναι στο θέατρο. Στο θέατρο μπορείς να την επιτύχεις ψεύτικα – υπάρχουν τεχνικές για να κάνεις ακόμη και το σώμα να εκπέμπει σήμα αλήθειας, ενώ μέσα σου να ισχύει κάτι άλλο. Στον κινηματογράφο, η κάμερα «κλέβει» το μάτι – το βλέμμα που δεν μπορεί να κρυφτεί. Στο θέατρο πρωταγωνιστεί το σώμα που αν έχει βρει τη γλώσσα του ήρωα, τη γλώσσα των αισθημάτων και της ταραχής του, μπορεί να επικοινωνήσει. Άλλωστε, όταν νιώθεις ότι σε κοροϊδεύουν, δεν λες «παίζεις θέατρο;».

 -Η δική σου αλήθεια;

Δεν πιστεύω ότι είμαστε όλοι για όλα. Σου είπα στην αρχή ότι ήταν ευλογία για μένα το ότι με περάσανε στη δραματική σχολή, δύο χρόνια αφού είχα το «The Life of Brian» («Ενας Προφήτης μα τι… Προφήτης») που με συγκλόνισε. Όταν είδα τη σκηνή που τραγουδούν το  «Αlways look on the bright side of life» έγινε η αλλαγή της ζωής μου, σχεδόν κατάλαβα για ποιον λόγο υπάρχω. Να σου πω ένα ακόμη παράδειγμα: όταν πήγα πρόπερσι για πρώτη φορά στο Άγιο Όρος δεν ένιωσα την κατάνυξη και τη γαλήνη που νιώθουν όλοι παρότι είμαι πιστός. Ένιωσα ότι οι άνθρωποι αυτοί είναι σαν ορφανοί, μου φάνηκε τιμωρία που δεν υπήρχε το θηλυκό στοιχείο, όχι για ερωτικούς λόγους φυσικά, αλλά για την άλλη πλευρά. Μου φάνηκε εξορία να μην υπάρχει μια γριούλα να φτιάξει μια σπανακόπιτα ή να στρώσει το κρεβάτι. Όταν επέστρεψα και το είπα στον πνευματικό μου, μου είπε «δεν είσαι εσύ για εκεί». Επίσης, είμαι ένας φιλήδονος άνθρωπος με την έννοια ότι οι απολαύσεις γενικά είναι το αδύναμο σημείο μου.

-Έχεις πνευματικό όμως… Εκτός από τη στήριξή του, πώς αντιμετωπίζεις τα δύσκολα;

Κατ΄ αρχάς να ξεκαθαρίσουμε ότι εγώ είμαι κοσμικός – δεν εγώ φυσική έφεση προς τον μοναχισμό για παράδειγμα. Όσο για τα δύσκολα… εμένα η ψυχή μου δεν αντέχει τη δραματοποίηση. Υπήρχαν άνθρωποι γύρω μου, που όταν δραματοποιούσαν τα πράγματα, ένιωθαν πιο οικεία. Εγώ όταν τα δραματοποιώ, κοντεύω να πεθάνω, μπορεί να μαραζώσω. Πρέπει να υποστώ το δράμα για να το απομυθοποιήσω, να το αποκωδικοποιήσω, να του δώσω άλλη ρότα. Όταν είμαι δυστυχισμένος, κάνω πλάκα για να αντέξω.

Θοδωρής Αθερίδης, Γιώργος Πυρπασόπουλος, Άλκις Κούρκουλος: Στις πρόβες του «Art».

-Πόσο καλό είναι να μπορείς να διακωμωδείς… Με δυσκολεύει τόσο…

Η διακωμώδηση, ο σαρκασμός, το χιούμορ είναι εργαλεία που προϋπάρχουν στη φύση του ανθρώπου για άμυνα και προστασία. Επίσης, έχουν το θετικό πρόσημο ότι είναι αναρχικά με την καλύτερη έννοια που μπορεί να δοθεί. Η γείωση και το αστείο, από τη φύση τους, δεν αναγνωρίζουν καμίας μορφής ιεράρχηση στα πράγματα. Αναγνωρίζουν ένα περιβάλλον χάους στο οποίο τα πάντα συμβαίνουν και όταν αναγνωρίζεις ότι εντάσσεσαι σε αυτό, αναγκαστικά μαλακώνεις. Αποβάλλεις τον πολύ εγωισμό και εγωκεντρισμό – καταλαβαίνεις ότι είσαι ένας κόκκος άμμου και ότι όλη η ζωή δεν κινείται γύρω από εσένα. Για αρχή, είναι ένα καλό βήμα. Από εκεί και πέρα, θα ψάξεις να βρεις την άκρη της κλωστής, που λέει και ο Γκάτσος, σύμφωνα με το τι θέλει η ψυχή σου, τι επίγνωση έχεις για τον εαυτό σου, πώς είσαι κατασκευασμένος, τις φυσικές σου κλίσεις, τάσεις, ροπές και σύμφωνα με το πόσο τίμιος είσαι με τον εαυτό σου.

-Στην τύχη δεν πιστεύεις καθόλου;

Στον Θεό πιστεύω. Εκείνος βοηθάει τον άνθρωπο. Πιστεύω ότι αν ο άνθρωπος δεν είχε τον Θεό, θα τρελαινόταν. Αυτό που μας συγκροτεί, ακόμα και το κακό, έχει την πρόνοιά του. Γιατί ο άνθρωπος γεννιέται μόνος, πεθαίνει μόνος – ακόμα και όταν είναι με τον άνθρωπο που αγαπάει, πάλι μόνος είναι. Πάντα.

-Τον βρήκες στην πορεία της ζωής σου τον Θεό;

Τον έχω από παιδάκι – ο μπαμπάς μου ήταν κομμουνιστής και όταν είχα πάει στο κατηχητικό μου είπε να μην ξαναπάω. Είναι μία αναφορά ο Θεός που πρέπει κάποιος να την έχει, τουλάχιστον μέχρι να μεγαλώσει, όταν θα μπορεί να είναι υπεύθυνος για τον εαυτό του και για τα όσα σκέφτεται. Για να μην πιστεύει μόνο ό,τι είναι απτό. Γιατί η αγάπη δεν είναι απτή, όπως και τόσα άλλα συναισθήματα.

Ιnfο:

«ART» της Γιασμίνα Ρεζά
Μικρό Παλλάς, Αμερικής 2, τηλ. 210 32 10025, από τις 5/10.
Σκηνοθεσία: Θοδωρής Αθερίδης.
Παίζουν: Θοδωρής Αθερίδης, Αλκις Κούρκουλος, Γιώργος Πυρπασόπουλος.

Διαβάστε ακόμα: Στέλιος Μάινας: «Στη ζωή, εσύ το φτιάχνεις το ταξίδι»

TAGS :
θέατρο Θέατρο Παλλάς Θοδωρης Αθερίδης

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook