Θοδωρής Γεωργακόπουλος: «Το δικό μου δεν μοιάζει με τα άλλα»

«Το βιβλίο που με στιγμάτισε περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο και μου άλλαξε τη ζωή για πάντα δεν μοιάζει με κανένα από τα βιβλία που διάλεξαν οι υπόλοιποι».

Είμαι λίγο μπερδεμένος με το θέμα αυτής της στήλης.

Το βιβλίο που με στιγμάτισε περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο και μου άλλαξε τη ζωή για πάντα δεν μοιάζει με κανένα από τα βιβλία που διάλεξαν οι υπόλοιποι.

Υποπτεύομαι ότι κάτι δεν καταλαβαίνω σωστά.

«Η Κοτούλα» (άγνωστου συγγραφέα) ήταν ένα βιβλίο μικρό, σύντομο, με μεγάλες πολύχρωμες εικόνες και λίγες λέξεις που δεν διεκδικούσαν δάφνες ποιότητας. Δεν θυμάμαι το περιεχόμενό του καθόλου, η πλοκή του πρέπει να ήταν αδιάφορη –υποθέτω αφορούσε σε μια κοτούλα–, η γλώσσα υποτυπώδης, άτεχνη. Οι μουντζούρες που θυμάμαι να ζωγραφίζω στα περιθώρια ήταν το δίχως άλλο μια πρώτη απόπειρα για επιμέλεια. Αλλά ανεξάρτητα από τις αδυναμίες της, «Η Κοτούλα» παραμένει το σημαντικότερο βιβλίο που έχω διαβάσει ποτέ: Το πρώτο. Μ’ αυτό έμαθα να διαβάζω τις λέξεις στην ηλικία των τεσσάρων.

Κανένα βιβλίο δεν είχε μεγαλύτερη επίδραση στη ζωή μου από αυτό. Όλα τα υπόλοιπα ήταν υποδεέστερης σημασίας.

Αν, τώρα, πρέπει να μπω στο πνεύμα των υπολοίπων –καθώς έχω επίγνωση πως η παραπάνω τοποθέτηση μπορεί α) να εκληφθεί ως εξυπνάδα ή β) να ακυρώσει το πνεύμα της στήλης για παντοτινά– και να επιλέξω ένα άλλο βιβλίο που «μου άλλαξε τη ζωή», και πάλι δεν θα καταφέρω να ξεφύγω από την παιδική ηλικία. Το «άλλαξε τη ζωή» είναι μεγάλη κουβέντα. Πιστεύω ότι μόνο σε μονοψήφιες ηλικίες μπορεί ένα αντικείμενο να σου αλλάξει τη ζωή. Ή, μάλλον, για να το πω καλύτερα (γιατί «αντικείμενο» είναι και ένα περίστροφο, και ένα περίστροφο μπορεί να σου αλλάξει τη ζωή σε οποιαδήποτε ηλικία) μόνο στην παιδική ηλικία μπορεί ένα προϊόν πολιτισμού να σου αλλάξει τη ζωή.

Γιατί δεν έχεις ζήσει και πολλή. Είναι πολύ πιο εύκολο.

Στα 14 μπορεί να διάβασες το Κομμουνιστικό Μανιφέστο και να σου αναπροσάρμοσε λίγο τον τρόπο που σκεφτόσουν θέματα κοινωνικής δικαιοσύνης και οικονομίας, αλλά δεν σου «άλλαξε τη ζωή», ή, έστω, στην άλλαξε πολύ λιγότερο από τη Βασιλική από το Γ4 όταν σου επέτρεψε να τη χουφτώσεις.

Όταν είσαι παιδάκι μικρό, όμως, ο Μπάτμαν στο σινεμά μπορεί να σου αλλάξει τη ζωή, ένα τραγούδι μπορεί να σου αλλάξει τη ζωή, ένα μπαλόνι μπορεί να σου αλλάξει τη ζωή, τα LEGO μπορούν να σου αλλάξουν τη ζωή, και βέβαια ένα βιβλίο μπορεί να σου αλλάξει τη ζωή, γιατί η ζωή είναι κάτι πολύ μικρότερο όταν είσαι παιδί, πιο απλοϊκό και άγουρο. Αλλάζει με το παραμικρό.

«Με τα σκίτσα του Ζαν Ζακ Σαμπέ, σε μια φανταστική μετάφραση του Νίκου Δαμιανίδη».

Από τα βιβλία που μου άλλαζαν τη ζωή όταν ήμουν εγώ παιδάκι, αυτό που μου την άλλαξε περισσότερο ήταν «Ο Μικρός Νικόλας» του Ρενέ Γκοσινί, με τα σκίτσα του Ζαν Ζακ Σαμπέ, σε μια φανταστική μετάφραση του Νίκου Δαμιανίδη, από τις εκδόσεις Τεκμήριο. Είναι κοινότοπη επιλογή, είμαι σίγουρος. Ένα σωρό παιδάκια διάβαζαν το Μικρό Νικόλα τότε, όπως διαπίστωσα πολύ αργότερα. Ετούτη η σειρά μικρών βιβλίων με τις σύντομες ιστορίες που περιέγραφαν τις περιπέτειες ενός μικρού μαθητή στη Γαλλία ενός ασαφούς παρελθόντος είχε δύο χαρακτηριστικά σημαντικά για εμένα:

Πρώτον, το ξερό χιούμορ της απλής καταγραφής της καθημερινότητας. Αυτό ήταν μια αποκάλυψη, σαν κάποιος να ξεφλούδισε την πραγματικότητα γύρω μου και να μου έδειξε μια στιβάδα χιούμορ που προϋπήρχε παντού τριγύρω, αλλά που εγώ μέχρι τότε δεν την έβλεπα. Ακόμα και ως παιδάκι μπορούσα να αναγνωρίσω στην ιστορία με το ροζ βάζο του σαλονιού μια αλληλουχία καταστάσεων ρεαλιστική και οικεία και ξαφνικά καταλάβαινα για πρώτη φορά πόσο αστεία στ’ αλήθεια μπορεί να είναι η ζωή. Είναι μεγάλο μάθημα αυτό. Επίσης, είναι το πρώτο βήμα στη μακρά πορεία προς τον κυνισμό.

Το δεύτερο χαρακτηριστικό ήταν ο μικρός Νικόλας ο ίδιος. Το πράγμα που μου έκανε πάντα εντύπωση σ’ αυτά τα βιβλία ήταν ο θίασος των παιδιών που πρωταγωνιστούσαν: Υπάρχει ένας που είναι χοντρός, ένας που είναι πολύ δυνατός, ένας που έχει μακριά πόδια, ένας που έχει πλούσιο μπαμπά, το φυτό της τάξης, ο βλάκας της τάξης, η παρέα έχει απ’ όλα. Κάποια στιγμή εμφανίζεται ακόμα κι ένα κορίτσι. Αυτό που παίρνει αρκετή ώρα να παρατηρήσει κανείς, είναι το μέλος της παρέας που δεν έχει κανένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό: Ο μικρός Νικόλας. Ο πρωταγωνιστής και αφηγητής των βιβλίων είναι ένα παιδάκι μέτριο, ούτε ο πιο σκανδαλιάρης, ούτε ο πιο φρόνιμος, είναι ο μέσος όρος, που συμμετέχει στις περιπέτειες των συμμαθητών του, θα έλεγε κανείς, κυρίως για να παρατηρεί.

Αυτό ήταν πάρα πολύ σημαντικό για εμένα, κι ας μην το καταλάβαινα τότε. Για παιδάκια που δεν (θέλουν να) ξεχωρίζουν, που είναι ήσυχα, που παρακολουθούν συχνότερα και πρωτοστατούν σπανιότερα, οι ιστορίες του μικρού Νικόλα ήταν οικείες κι αναγνωρίσιμες ως αφήγηση της πραγματικής ζωής: Από ένα βήμα παραπίσω. Όλες οι εικόνες και οι καταστάσεις και οι συμπεριφορές των χαρακτήρων στο σχολείο και στο σπίτι όπως περιγράφονταν μέσα από το βλέμμα του σχεδόν αόρατου πρωταγωνιστή ήταν ρεαλιστικές και εύπεπτες και οικείες επειδή ήξερα το βλέμμα: Ήταν σαν το δικό μου.

Η σειρά εκείνη, τα πέντε βιβλία που διάβασα περισσότερες φορές από οποιαδήποτε άλλα (του Ιουλίου Βερν, της Κριστίνε Νέστλιγκερ, της Ήνιντ Μπλάιτον) μου υπέδειξε έμμεσα τον τρόπο να παρατηρώ τη ζωή μου στο δικό μου το σχολείο και στο σπίτι και, ασυναίσθητα, να την ταξινομώ σε αφηγήσεις, σε κεφάλαια, και να βρίσκω μέσα σ’ αυτά –όσο πεζά και βαρετά κι αν μοιάζουν την ώρα που τα ζεις, ακόμα κι ως παιδάκι–, το χιούμορ.

Αυτά είναι βασικά μαθήματα, θεμελιώδη. Η αλφαβήτα. Πού να τα μάθεις ως έφηβος ή ως ενήλικας, γεμάτος τρίχες και ορμόνες, με τα μυαλά φουσκωμένα από ιδέες και επιδιώξεις; Η ζωή, από ένα σημείο και μετά, σταματάει να αλλάζει όταν διαβάζεις λέξεις.

//Ο Θοδωρής Γεωργακόπουλος είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Έχει γράψει το «Φεβρουάριο», γράφει στο site του και σε εφημερίδες, κι είναι συνιδρυτής της Nest Media. 

TAGS :
δημοσιογράφος παιδικό βιβλίο συγγραφέας

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook