Φωτογραφία: Τάκης Σπυρόπουλος

«Ο επίδοξος συγγραφέας είναι χαμένος ανάμεσα στα στερεότυπα και τον τυποποιημένο τρόπο έκφρασης που τον περιτριγυρίζουν και, ενίοτε, ”μιλούν” εκ μέρους του…», υποστηρίζει ο Αλέξης Σταμάτης. Φωτογραφία: Τάκης Σπυρόπουλος

Η δημιουργική γραφή, όπως την βλέπω εγώ, προσφέρει μια εξοικείωση με το μαγικό κόσμο της μυθοπλασίας, τραβώντας την «κουρτίνα των εργασιών» της» και παρέχοντας στον ενδιαφερόμενο μια ανοιχτή θέα στη συναρπαστική περιπέτεια της γραφής. Η προσπάθεια που γίνεται στα μαθήματα δημιουργικής γραφής είναι να εξερευνήσουμε τη λογοτεχνία όχι μόνο μέσα από μια σειρά γενικώς αποδεκτών κανόνων που αφορούν στην αφήγηση, αλλά, κυρίως από μέσα από το ίδιο της το μαγικό υλικό.

Κάθε επίδοξος συγγραφέας, κάθε επίδοξος δημιουργός, καθένας που θέλει να εκφραστεί δημόσια μέσω της τέχνης, από τη μια φέρει όλες της επιρροές από τα διαβάσματά του, τις εμπειρίες του και τη ζωή του, και από την άλλη, ταυτόχρονα, φέρει το δικό του αποκλειστικό δακτυλικό αποτύπωμα έκφρασης. Αυτό δεν είναι εύκολο να εκλυθεί, να βγει προς τα έξω. Τη μεγαλύτερη δυσκολία, συνήθως, έχει ο ίδιος ο επίδοξος συγγραφέας, χαμένος ανάμεσα στις επιρροές και τις ποικίλες «φωνές», τα στερεότυπα και τον τυποποιημένο τρόπο έκφρασης που τον περιτριγυρίζουν και, ενίοτε, «μιλούν» εκ μέρους του. Ένας πεπειραμένος δάσκαλος μπορεί να βοηθήσει τον συγγραφέα αυτόν να μιλήσει αληθινά, να μιλήσει δηλαδή μέσα από την αποκλειστικά δική του φωνή, αναγνωρίζοντας και ξεσκαρτάροντας τις επιρροές που τη συσκοτίζουν και απεμπολώντας τους διάφορους μιμητισμούς, την τυποποίηση και τα στερεότυπα.

«Το ενδιαφέρον σε ένα κείμενο δεν είναι τόσο αυτό που ”λέγεται” όσο αυτό που δεν λέγεται. Το ”κρυφό”, που σου ανοίγει τη χαραμάδα, τη δυνατότητα…»

Δεν υπάρχουν γενικώς αποδεκτοί κανόνες συγγραφής. Όχι ακριβώς, τουλάχιστον. Οι κανόνες, θα έλεγα μεγαλοποιώντας, είναι όσοι και οι συγγραφείς. Αυτό που υπάρχει είναι κάποια γενικά, κοινά, στοιχεία στην απαρχή της διαδικασίας της αφήγησης, που έχουν να κάνουν με την αφηγηματική δομή και με το γεγονός ότι η αφήγηση είναι μια πανάρχαια υπόθεση, εγγενής στον άνθρωπο. Αυτά είναι αναγκαίο να τα έχει κανείς υπόψη του. Εκείνο όμως που κάνει κακό είναι μια σειρά από «ρετσέτες», από «συνταγές», που οδηγούν σε μια τυποποίηση της γραφής, στερημένης από χυμούς και από το δακτυλικό αποτύπωμα του δημιουργού.

Ορισμένα πράγματα πρέπει να αποφεύγονται. Ένα, βασικό, είναι η μεγάλη «πληγή» βιβλίων που κατακλύζουν την ελληνική αγορά, στις σελίδες των οποίων όλα «λέγονται», δεν «δραματοποιούνται». Βιβλία προκάτ, όπου μαθαίνεις τα πάντα για κάθε ήρωα από την αρχή, με αποτέλεσμα να μην οξύνεται ούτε το πνεύμα ούτε η φαντασία σου ως αναγνώστη. Το ενδιαφέρον σε ένα κείμενο δεν είναι τόσο αυτό που «λέγεται», αλλά αυτό που δεν λέγεται. Το «κρυφό», που σου ανοίγει τη χαραμάδα, τη δυνατότητα. Μια άλλη «πληγή» είναι οι ατέλειωτες, ανούσιες, περιγραφές, που δεν προσθέτουν τίποτα στην πλοκή. Σελίδες επί σελίδων με «καλλιγραφίες», που δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά να «διακοσμούν» τα κείμενα.

«Ο πεπειραμένος δάσκαλος βοηθά έναν επίδοξο συγγραφέα να ξεσκαρτάρει τις επιρροές που συσκοτίζουν τη φωνή του».

Οι «συνταγές γραφής» μπορεί να κάνουν κακό σε έναν επίδοξο συγγραφέα. Τα τελευταία χρόνια έχουν βγει ένα σωρό «εγχειρίδια»: How to write, How to (not) write κλπ., τα οποία έχουν πάρει την «Ποιητική» του Αριστοτέλη ή τον Joseph Campell και τους έχουν εκλαϊκεύσει σε βαθμό κακουργήματος. Η συγγραφή δεν είναι συνταγή. Η αφήγηση έχει κάποιους εγγενείς, εσωτερικούς, πανάρχαιους νόμους, ή μάλλον «οδοδείκτες», αυτό όμως είναι μια άλλη, πολύ πιο σοβαρή υπόθεση, που για να μας είναι χρήσιμη δεν θέλει μια «μαθηματική», μια «σόφτγουερ» προσέγγιση.

Η διάθεσή μας να διαβάζουμε ιστορίες αντανακλά τη βαθιά μας ανάγκη να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο εκτυλίσσεται η ζωή, όχι απλώς ως μια πνευματική άσκηση, αλλά στα πλαίσια μιας ιδιαίτερα προσωπικής συναισθηματικής εμπειρίας. Η λογοτεχνία δεν είναι μια απόδραση από την πραγματικότητα, αλλά το ίδιο το όχημα στο οποίο επιβαίνουμε για να την εξερευνήσουμε. Προσθέτει στην πραγματικότητα, δεν την περιγράφει απλώς. Εμπλουτίζει τη ζωή μας, φωτίζει την καθημερινότητα μέσα από άλλο φως. Η λογοτεχνία είναι ο «άλλος τρόπος να δεις».

Κάποιος που συμμετέχει σε σεμινάρια δημιουργικής γραφής αποκομίζει αρκετά. Οπωσδήποτε γίνεται καλύτερος αναγνώστης και, εάν θέλει να γράψει, βγαίνει έχοντας στη φαρέτρα του κάποια χρήσιμα εργαλεία, αλλά και μια διαδρομή στο μαγικό κόσμο της γραφής, που τον εξοικειώνει με μια διαδικασία που θεωρείται μυθοποιημένη και παρεξηγημένη. Ερωτήματα του τύπου «Πώς αρχίζω;», «Γιατί να γράψω;», «Για ποιον γράφω;», αλλά και πολύ πιο σύνθετα ζητήματα τίθενται μέσα στην τάξη και μπαίνουν στην πραγματική τους διάσταση.

 

//Ο Αλέξης Σταμάτης είναι συγγραφέας. Θα διδάξει δημιουργική γραφή σε δυο σεμινάρια στο Κολλέγιο Αθηνών (Ψυχικού). Εγγραφές από 16/9. Πληροφορίες τηλ. 210 6748160, 210 6748153.

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top