1

Αμαλία Τσεκούρα (Σουζάνα), Άρης Τρουπάκης (κόμης Αλμαβίβα), Δημήτρης Ήμελλος (Φίγκαρο).

Αμαλία Τσεκούρα:
Ο «Γάμος του Φίγκαρο» ανήκει στη γνωστή τριλογία του Μπομαρσέ. Με τον «Κουρέα της Σεβίλης» ξεκινήσαμε τη δουλειά μας για τον «Φίγκαρο», καθώς η μελέτη μας άρχισε με το πρώτο έργο. Και αυτό γιατί παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το πώς εξελίσσονται τα πράγματα από το ένα έργο στο άλλο και πώς αλλάζουν οι άνθρωποι, οι σχέσεις και οι καταστάσεις.

Δημήτρης Ήμελλος:
Ο Μπομαρσέ είναι μια καλή αφετηρία, γιατί ανέτρεπε τα δεδομένα, έβαζε το δάχτυλο στην πληγή, αποκάλυπτε το παρασκήνιο που λειτουργούσε πίσω από την κυρίαρχη τάξη της εποχής, όπως και τη δηθενιά στη συμπεριφορά των ανθρώπων. Ο Φίγκαρο, ο ήρωας που διατρέχει τα δύο έργα του Μπομαρσέ είναι ένας βιοπαλαιστής που ξεκίνησε από το μηδέν, ένα παιδί χωρίς οικογένεια που μεγάλωσε με Τσιγγάνους, και προσπάθησε να αποκτήσει ηθικές αρχές, αλλά διαπιστώνει πως όλες οι καταστάσεις τον ωθούν στο αντίθετο, στον καιροσκοπισμό. Η ίδια η φτιαξιά των πραγμάτων, δηλαδή, αντί να βγάζει τους ανθρώπους από το βούρκο, τους σπρώχνει πιο μέσα, και αυτούς που, λόγω καταγωγής, είναι προορισμένοι για τα μεγάλα, κάνουν τα μεγάλα, είτε είναι ικανοί είτε όχι.
Κι όμως, ακόμη και μέσα σε αυτό τον απίστευτο κοινωνικό ντετερμινισμό, αναπτύσσονται στον άνθρωπο τέτοιου είδους αντιστάσεις, τις οποίες συνήθως ο εφησυχασμός δεν επιτρέπει την ανάπτυξή τους. Ας πούμε, η παρατήρηση, ο αυτοσχεδιασμός, το να είσαι έτοιμος ανά πάσα στιγμή να ξεφύγεις από τον κίνδυνο. Μια στάση ζωής που αν δεν βλέπεις μόνο τις δυσκολίες της, αυτό προσφέρει μια ανάταση, γιατί σε φέρνει πολύ κοντά με την κάθε μέρα. Δεν υπάρχει η αντίληψη του «έχω αυτά, να κοιτάξω να μην τα χάσω».

Διαβάστε ακόμα: Οι Marsheaux – Tο ελληνικό electro-pop συγκρότημα με τη διεθνή επιτυχία.

5

Δημήτρης Ήμελλος: «Ο Φίγκαρο είναι ένας βιοπαλαιστής που προσπάθησε να αποκτήσει ηθικές αρχές».

Αμαλία Τσεκούρα:
Ο «Γάμος» παρουσιάζεται για πρώτη φορά το 1784, στη Γαλλία, και μοιάζει να αποτελεί προανάκρουσμα της μεγάλης των Γάλλων επανάσταση. Όπως οτιδήποτε εμφανίστηκε αυτήν την περίοδο. Δεν νομίζω ότι υπήρξε κάτι εκείνη την εποχή που δεν φώναζε «επανάσταση». Εξάλλου, η επανάσταση υπήρχε τότε παντού: όχι μόνο στην καθημερινότητα των ανθρώπων, αλλά και σε θεσμικό επίπεδο. Ο Μπομαρσέ χρησιμοποίησε δραματουργικά τα «καπρίτσια» της αριστοκρατίας, αλλά και άλλων τάξεων, προς ίδιον όφελος. Υπήρξε ένας εκπληκτικός οπορτουνιστής, αδίστακτος σε όλα τα επίπεδα, και αναλόγως της στιγμής λειτουργούσε διαφορετικά. Ήταν σαν τον Φίγκαρο – ο Μπομαρσέ ήταν «φιγκαρικός» στη ζωή του. Φίγκαρο και Μπομαρσέ διαθέτουν δυνατό το ένστικτο της επιβίωσης.

Δημήτρης Ήμελλος:
Στη συνθήκη που έχει στηρίξει το «Γάμο του Φίγκαρο» ο Μπομαρσέ, τη μέρα του γάμου, μία και μόνη μέρα, παίζονται όλα. Ενώ οι ήρωες έχουν προνοήσει για τα σχέδιά τους, είναι τέτοιες οι συνθήκες που κάθε στιγμή καλούνται να αυτοσχεδιάζουν, προκειμένου να καταφέρουν να επιβιώσουν. Ο αυτοσχεδιασμός κρατάει τον άνθρωπο ζωντανό. Ο «Γάμος του Φίγκαρο» έχει στοιχεία τραγωδίας, αλλά και στοιχεία φάρσας. Ο συνδυασμός της φάρσας με την τραγωδία λειτουργεί ευεργετικά προς την κατεύθυνση του να νιώσεις δέος και ταυτόχρονα σου παρέχει την ευκαιρία να κοιταχτείς στον καθρέφτη και να γελάσεις με τον εαυτό σου.
Σημασία έχει το πώς γελάς και το πώς κλαις. Δεν είναι ίδια όλα τα δάκρυα. Το ίδιο συμβαίνει και με τα γέλια. Όσο το γέλιο περιέχει το δάκρυ και τούμπαλιν τόσο πιο βαθύ και ουσιαστικό είναι το έργο. Για να το πω σχηματικά, δεν υπάρχει γάμος χωρίς κλάμα και κηδεία χωρίς γέλιο. Αυτά βρίσκονται μέσα στη ζωή, και ο Μπομαρσέ φαίνεται πόσο καλός παρατηρητής της ζωής υπήρξε. Δεν κάνει ένα απλό σκαρίφημα, ένα σκίτσο – δημιουργεί ολοκληρωμένους χαρακτήρες.

“Μια φράση του πρώτου μου δασκάλου, του Βασίλη Διαμαντόπουλου, μου θυμίζει αυτό το θεατρικό: «Κι όμως στην Κατοχή ήμαστε ευτυχισμένοι». Τότε δεν μπορούσα να αντιληφθώ τι εννοούσε”.

Αμαλία Τσεκούρα:
Το πρόσωπο του Φίγκαρο μοιάζει να είναι σύγχρονο και πολύ ελληνικό. Υπάρχουν στιγμές στο έργο που σε κάνουν να αναρωτιέσαι πώς συμβαίνει να αισθάνεσαι τόσο κοντά σε έναν ανθρωπότυπο που δημιουργήθηκε το 18ο αι. Η κωμωδία αυτή είναι φτιαγμένη πάνω στους τύπους της comedia dell’arte –ο υπηρέτης, η υπηρέτρια, ο κόμης, ο γιατρός–, αλλά οι ήρωες δεν μένουν καρικατούρες, είναι ολοκληρωμένοι χαρακτήρες που εξελίσσονται, είναι χαρακτήρες που εμπεριέχουν ταυτόχρονα το μεγαλείο και τη μικρότητα. Είναι μαζί μεγαλειώδεις και ποταποί. Με μια λέξη: ανθρώπινοι.
Αυτή, άλλωστε, δεν είναι η πραγματικότητα; Δεν είμαστε ούτε ιδανικά καλοί, ούτε ιδεατά αποτρόπαιοι. Και είναι ωραίο το να βλέπεις αυτούς τους τόσο ρεαλιστικούς ανθρώπινους τύπους στο θέατρο. Σε αυτό το σημείο έγκειται η επαναστατικότητα του Μπομαρσέ: απενοχοποίησε το να είσαι άνθρωπος και να κρύβεις μέσα σου τόσο τον άγιο όσο και το δαίμονα.

Δημήτρης Ήμελλος:
Ο ακρογωνιαίος λίθος της δραματουργίας του Μπομαρσέ είναι το παράδοξο. Θεωρεί ότι η ίδια η ζωή είναι παράδοξη, αντιφατική, μη προβλέψιμη. Στην πραγματική ζωή του ο Μπομαρσέ εμφανίζεται ως άνθρωπος που τα έχει κάνει όλα, έχει περάσει απ’ όλα, έχει πληγώσει κι έχει πληγωθεί, έχει σώσει κι έχει καταστρέψει και καταλήγει στο συμπέρασμα πως είναι μαγικό το γεγονός πως η ζωή είναι παράδοξη.
Το έργο του δεν αποτελεί απλώς έναν προάγγελο της Γαλλικής Επανάστασης, αλλά μια αληθινή προφητεία για το τι θα επακολουθούσε μετά την επικράτηση της κοινωνικής αλλαγής: αν ο άνθρωπος δεν σκύψει στη ζωή και δεν την αγαπήσει και δεν την εκτιμήσει και δεν συμπορευτεί με τους συνανθρώπους του, δεν θα βρει την ευτυχία. Δεν θα βρει την ευτυχία επειδή μια εξουσιαστική τάξη, η αριστοκρατική, παραχώρησε τη θέση της σε άλλη εξουσιαστική τάξη, την αστική.

Διαβάστε ακόμα: 4 νέα βιβλία για να έχετε άποψη για την οικονομία και τον κόσμο.

6

Προετοιμασίες για ένα γάμο!

Αμαλία Τσεκούρα:
Ο «Γάμος του Φίγκαρο» τελικά δεν είναι μια κωμωδία για τρανταχτά γέλια, αφού από την πρώτη στιγμή που κάποιος διαβάζει το έργο, αντιλαμβάνεται την τραγικότητα των προσώπων. Όπως λέει ο Στάθης Λιβαθινός, αν ρωτήσεις τους ήρωες του «Φίγκαρο» αν ζουν μια κωμωδία ή μια τραγωδία, θα σου απαντήσουν: μια τραγωδία. Γι’ αυτό υπόσχεται (ο Λιβαθινός) πως θα κάνει τους θεατές να γελάσουν μέχρι δακρύων. Δεν μπορεί να αφήσει το δάκρυ έξω από τον «Φίγκαρο». Θα ήταν αφελές αν το έκανε. Ο «Φίγκαρο» είναι όσο κωμωδία είναι η ζωή μας και όσο τραγωδία είναι η ζωή μας.
Η δράση του θεατρικού ξεκινά και τελειώνει μέσα σε μία ημέρα, την ημέρα του γάμου, και στο τέλος μένεις με ένα πικρό χαμόγελο και μια απορία σχετικά με την επομένη. Ούτως ή άλλως, η κωμωδία βρίσκεται πολύ κοντά στην τραγωδία. Δεν ξέρω αν η ανθρώπινη συνθήκη είναι συνυφασμένη με το τραγικό στοιχείο. Αυτό που σίγουρα γνωρίζω είναι ότι ο αγώνας του ανθρώπου συνήθως προσλαμβάνει τραγικά χαρακτηριστικά. Ένας άνθρωπος που παλεύει να επιβιώσει και έρχεται αντιμέτωπος ή με το θηρίο της φύσης, ή με το θηρίο του ισχυρού, ή με το θηρίο του αντίθετου φύλου περνά από τη δοκιμασία του τραγικού.
Αυτή είναι η ζωή όλων των ηρώων του «Φίγκαρο» – παλεύουν όλοι με τα θηρία. Κανείς δεν ησυχάζει έστω για μια στιγμή. Με έναν τρόπο αυτή είναι η ζωή μας. Μόνοι μας παλεύουμε. Τώρα αν κάποιοι παλεύουν δίπλα μας με κοινό στόχο, αυτό δεν σημαίνει πως σταματάμε να κάνουμε λόγο για ατομικότητα, ανασύροντας τη λέξη «συλλογικότητα». Ακόμη και οι κοινωνικοί αγώνες που στόχο έχουν τη ρήξη, την ανατροπή, την επανάσταση έχουν, κατά πρώτον, να κάνουν με την ατομικότητα. Η επανάσταση είναι αρχικά ατομική υπόθεση.

“Ταυτίζομαι με την καθημερινή πάλη, με την ελπίδα, με την όρεξη για συνέχεια. Σήμερα, στην Ελλάδα βρισκόμαστε σε ένα τέτοιο σημείο, στο σημείο της αναθεώρησης μετά την αναρώτηση. Γι’ αυτό, άλλωστε, υπάρχει όλη αυτή η όρεξη για αλλαγή”.

Δημήτρης Ήμελλος:
Μια φράση του πρώτου μου δασκάλου, του Βασίλη Διαμαντόπουλου, μου θυμίζει αυτό το θεατρικό: «Κι όμως στην Κατοχή ήμαστε ευτυχισμένοι». Τότε δεν μπορούσα να αντιληφθώ τι εννοούσε. Έπρεπε να κυλήσει ο χρόνος για να αντιληφθώ πως μέσα στη δύσκολη κατοχική κατάσταση που ζούσαν –μια κατάσταση που διεπόταν από τη λογική του σήμερα ζω, αύριο δεν ζω– αισθάνονταν μια παράξενη ευτυχία. Όπως στο σεισμό, όπου όταν κάποιος γλιτώσει, νιώθει ευτυχισμένος επειδή έζησε κάτι σημαντικό.
Η μέρα που εξελίσσεται ο «Γάμος του Φίγκαρο» είναι μια ευτυχισμένη μέρα, διότι είναι μια μέρα που παίζονται όλα. Η ευτυχία κρατά όλο κι όλο μόνο ένα δευτερόλεπτο και δεν την καταλαβαίνεις τη στιγμή που τη ζεις. Είναι μια στιγμή, τόσο λογιάζεται στην ψυχή του ανθρώπου. Δεν είναι μια κατάσταση, αλλά μια λειτουργία. Δεν γίνεται να βαλτώνει. Η ευτυχία διακυβεύεται κάθε δευτερόλεπτο, δεν υπάρχει σε μορφή κατάστασης. Ακόμη και σε όλη τη ζωή σου να είσαι ευτυχισμένος, η ευτυχία κρατάει μέσα σου μόνο ένα δευτερόλεπτο. Έτσι, το κυνήγι της ευτυχίας μοιάζει με ψυχοφθόρα διαδικασία, αλλά ξέρεις κάτι που δεν είναι ψυχοφθόρο στη ζωή; Ζω ίσον φθείρομαι, δηλαδή επηρεάζομαι, δηλαδή αλλάζω.

3

Άρης Τρουπάκης (κόμης Αλμαβίβα), Αντιγόνη Φρυδά (κόμισσα), Δημήτρης Ήμελλος (Φίγκαρο), Αμαλία Τσεκούρα (Σουζάνα).

Το να αντιμετωπίζω τη στιγμή με το «εδώ και τώρα» δημιουργεί ευτυχία, η οποία, ως έννοια, βρίσκεται πολύ κοντά σε λέξεις, όπως «εξέλιξη», «προοπτική», «ροή». Να σου δώσω ένα παράδειγμα: βλέπω παιδιά από τη Γάζα και παρατηρώ ότι τα μάτια τους βγάζουν φλόγες· αυτά τα παιδιά είναι έτοιμα τόσο να σε σκοτώσουν όσο και να σε αγαπήσουν. Ενώ αν επισκεφτείς έναν παιδικό σταθμό στον τόπο μας, θα συναντήσεις παιδιά που πάσχουν από κατάθλιψη. Άρα η ευτυχία δεν βρίσκεται στο τι έχεις λύσει, αλλά στο τι δεν έχεις λύσει και είσαι σε διαδικασία, σε λειτουργία γι’ αυτό. Και όσο περισσότερο αυτοσχεδιάζει ο άνθρωπος και δεν καταφεύγει σε προμελετημένες κινήσεις τόσο πιο κοντά στην ευτυχία βρίσκεται.
Οι επαναλαμβανόμενες καθημερινές πράξεις και ο φατικός λόγος δημιουργούν δυστυχία. Παρατηρώ αυτούς που μιλάνε κατ’ επάγγελμα, ας πούμε τους πολιτικούς, και αναρωτιέμαι κατά πόσο αυτοί οι άνθρωποι έχουν προκαθορίσει τον αποκλεισμό της μετατόπισής τους σε διαφορετικές θέσεις. Αν είχαν αυτό το ενδεχόμενο στο μυαλό τους πως μπορούν να αλλάξουν γνώμη, άποψη για τις μέχρι τότε βεβαιότητές τους, αυτό θα τους έκανε ευτυχισμένους. Ο μέσος όρος, βέβαια, έχει διδαχτεί να νομίζει πως θέλει μια ζωή γεμάτη από βεβαιότητες. Μαθαίνεις, λοιπόν, να ικανοποιείσαι με μια ψευδαίσθηση ασφάλειας. Αν συνηθίζεις να κάθεσαι, να απολαμβάνεις και να οχυρώνεσαι, αυτό θεωρείς ευτυχία. Όμως, στην πραγματικότητα αυτή η κατάσταση είναι η άρνηση της ζωής.

Αμαλία Τσεκούρα:
Ο Φίγκαρο θα έλεγα πως περνά μια βαθιά κρίση ταυτότητας, όταν αισθάνεται προδομένος από τη Σουζάνα, την οποία νιώθει ως ισχυρή σύμμαχο. Όλες οι υπόλοιπες συμμαχίες του αλλάζουν, εξελίσσονται, διαφοροποιούνται. Όταν, ωστόσο, αισθάνεται προδομένος από τη σύμμαχο-σύντροφό του, καταρρέει και αναθεωρεί. Αυτή είναι μια πραγματικά πολύ δυνατή στιγμή στο έργο, με την οποία ταυτίζομαι σήμερα. Ταυτίζομαι με την καθημερινή πάλη, με την ελπίδα, με την όρεξη για συνέχεια, παρά τα εμπόδια της δικής μας πραγματικότητας.
Σήμερα, στην Ελλάδα βρισκόμαστε σε ένα τέτοιο σημείο, στο σημείο της αναθεώρησης μετά την αναρώτηση. Γι’ αυτό, άλλωστε, υπάρχει όλη αυτή η όρεξη για αλλαγή. Περπατάω στο δρόμο και αντιλαμβάνομαι πως κάτι έχει αλλάξει. Διαισθάνεσαι πως αυτός που περπατά δίπλα σου διακατέχεται από το αίσθημα του θάρρους, ενός δειλού θάρρους, που όμως υπάρχει. Δεν ξέρω πόσο θα διαρκέσει αυτό, δεν έχει σημασία. Αυτήν τη στιγμή είμαστε έτοιμοι να κάνουμε πολλά. Υπάρχει όρεξη για δουλειά, να πάμε παρακάτω, να κάνουμε τα πράγματα αλλιώς. Και επιτέλους, έπειτα από καιρό, γελάμε αντιμετωπίζοντας το «σήμερα».

 

//Ο Στάθης Λιβαθινός και η ομάδα του παρουσιάζουν στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (αίθουσα «Νίκος Σκαλκώτας») το νέο τους εγχείρημα με ένα εμβληματικό έργο του κλασικού γαλλικού ρεπερτορίου: το «Γάμο του Φίγκαρο» του Πιερ Μπομαρσέ. Από Τετάρτη έως Κυριακή.

Σκηνοθεσία: Στάθης Λιβαθινός, Μετάφραση: Έλσα Ανδριανού, Δραματουργική επεξεργασία: Έλσα Ανδριανού & Στάθης Λιβαθινός, Σκηνικά – κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου, Μουσική: Χαράλαμπος Γωγιός, Διεύθυνση παραγωγής: Γιολάντα Μαρκοπούλου & Ελίνα Φέσσα.

Παίζουν: Άρης Τρουπάκης, Αντιγόνη Φρυδά, Δημήτρης Ήμελλος, Αμαλία Τσεκούρα, Μαρία Σαββίδου κ.ά.

 

Διαβάστε ακόμα: Δημήτρης Τάρλοου – «Αν είναι, ας καταστραφούμε! Έχω παραδώσει τα όπλα…» 

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top