Ούρος Λάγιοβιτς: «Η συμφωνική μουσική που ακούμε είναι μια πρόσοψη»

Ο Ούρος Λάγιοβιτς υπήρξε μαθητής του Χανς Σβαρόφσκυ, αλλά και καθηγητής του καλλιτεχνικού διευθυντή της ΚΟΑ Στέφανου Τσιαλής (Φωτογραφία: Uros Abram)

Αυτήν την Παρασκευή ο Ούρος Λάγιοβιτς, ένας από τους πιο διακεκριμένους καθηγητές διεύθυνσης ορχήστρας στη Βιέννη, θα διευθύνει την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών (ΚΟΑ) σε ένα πρόγραμμα με την Καταιγίδα του Τσαϊκόφσκι, το 2ο Κοντσέρτο για πιάνο του Σοστακόβιτς (με σολίστ την  Θεοδοσία Ντόκου), και μέρη από το μπαλέτο Ρωμαίος και Ιουλιέτα του Προκόφιεβ.

Ο ίδιος υπήρξε μαθητής του Χανς Σβαρόφσκι. Όταν παρακολούθησε το πρώτο μάθημα μαζί του, το επίπεδο του μαθήματος τού φάνηκε τόσο υψηλό που σκέφτηκε να γυρίσει σπίτι του. Τελικά, όμως, ο Σλοβένος αρχιμουσικός ολοκλήρωσε τις σπουδές του, και για 25 χρόνια, από το 1989 ως το 2012, ανέλαβε να διδάξει ο ίδιος στη θέση του δασκάλου του. Δίδαξε 273 μαθητές από 52 χώρες, μεταξύ των οποίων τον καλλιτεχνικό διευθυντή της ΚΟΑ Στέφανος Τσιαλή, αλλά και τον Κύριλ Πετρένκο, τον νέο μόνιμο αρχιμουσικό της Φιλαρμονικής του Βερολίνου.  Σε ένα διάλειμμα από τις δοκιμές, μοιράζεται μαζί μερικά από τα μυστικά της τέχνης του.

Διευθύνοντας την Ορχήστρα του Εθνικού Θεάτρου της Σλοβενία το 2012.

Πώς θα μπορούσατε να συνοψίσετε τη φιλοσοφία της σχολής του Σβαρόφσκι;
Στηρίζεται στην ακριβή γνώση του κομματιού. Κάθε συνθέτης πρέπει να κάνει ένα μακρύ δρόμο από την ιδέα μέχρι την πραγματοποίησή της. Και η πραγματοποίηση αυτής της ιδέας είναι η παρτιτούρα, το μουσικό κείμενο. Εμείς λοιπόν πρέπει να κάνουμε την ίδια διαδρομή, αλλά αντίστροφα. Από την παρτιτούρα στην ιδέα. Και μπορούμε να το κάνουμε με τη γνώση: αντίστιξη, αρμονία, ιστορία, κοινωνιολογία,  ψυχολογία. Να προσπαθήσουμε να πλησιάσουμε όσο το δυνατόν εγγύτερα στην ιδέα του συνθέτη. Και οφείλουμε να μην κάνουμε απολύτως τίποτα που να μην είναι γραμμένο στην παρτιτούρα. Αυτή είναι η μεγάλη διαφορά ανάμεσα στη ρομαντική και στη σύγχρονη αντίληψη.

Δεν πηγαίνετε λοιπόν «ανάμεσα στις νότες»;
Μα ναι… Αλλά πρώτα πρέπει να γνωρίζουμε τις ίδιες τις νότες! Έτσι μπορούμε να προχωρήσουμε παρακάτω, στο τι ήθελε να πει, να εκφράσει ο συνθέτης. Και όλη αυτή η γνώση είναι που μας βοηθά να διαβάσουμε ανάμεσα στις νότες. Με εξονυχιστική ανάλυση. Κάνω πάντα τον παραλληλισμό μεταξύ αρχιτεκτονικής και μουσικής. Στην αρχιτεκτονική βλέπεις μια πρόσοψη. Από πίσω, όμως, υπάρχει μια κατασκευή που τη στηρίζει. Το ίδιο και στη μουσική. Αυτό που ακούμε είναι μια πρόσοψη. Ο ακροατής δνε χρειάζεται να γνωρίζει τι κρύβεται από πίσω κατασκευαστικά. Ο αρχιμουσικός όμως οφείλει να το γνωρίζει, αλλιώς η μουσική θα είναι λάθος. Υπάρχουν πολλοί συνάδελφοι που δεν έχουν γνώσεις, γιατί δεν ενδιαφέρονται τόσο για τη μουσική, όσο για την καριέρα τους. Ο δάσκαλός μου έλεγε ότι υπάρχουν πολλοί «mainstream» αρχιμουσικοί που ενδιαφέρονται για δύο μόνο πράγματα: την πάνω γραμμή της μελωδίας και τον τραπεζικό λογαριασμό τους. Τα υπόλοιπα δεν τους νοιάζουν. Μαθαίνουν ακούγοντας ηχογραφήσεις, αντί να μελετούν την παρτιτούρα. Έτσι όμως γίνεσαι ένας «επίγονος». Γιατί δεν ξέρεις γιατί συμβαίνει το καθετί.

«Όταν δίδασκα στη Βιέννη εξηγούσα στους μαθητές όλα τα λάθη μου. Και έλεγα, “παρακαλώ, μην επαναλάβετε τα λάθη μου· θα έχετε τόσες πολλές ευκαιρίες να κάνετε τα δικά σας”». (Φωτογραφία: Uros Abram)

Εγώ απαγορεύω στους μαθητές μου να ακούνε ηχογραφήσεις προτού μελετήσουν ένα κομμάτι. Πρέπει πρώτα να διαβάσεις μόνος σου την παρτιτούρα.  Πρέπει να έχεις πρώτα δική σου άποψη, και μετά να ακούσεις έναν άλλο. Συχνά οι μουσικοί, ιδίως οι τραγουδιστές, ακούνε ο ένας τον άλλο και στο τέλος κάνουν μια σύνθεση με λίγο από όλα. Εγγυώμαι ότι δεν σκέφτονται: μιμούνται, και μιμούνται όλους τους άλλους ταυτόχρονα. Όμως, καλύτερα να κάνεις λάθη και αυτά να είναι αποτέλεσμα μιας δικής σου συνειδητής επιλογής που νομίζεις ότι είναι η σωστή, παρά να κάνεις κάτι σωστά χωρίς να ξέρεις γιατί. Ο καθένας πρέπει να ψάχνει το δρόμο του. Όταν δίδασκα στη Βιέννη εξηγούσα στους μαθητές όλα τα λάθη μου. Και έλεγα, «παρακαλώ, μην επαναλάβετε τα λάθη μου· θα έχετε τόσες πολλές ευκαιρίες να κάνετε τα δικά σας!».

Το μυστικό είναι στη χειρονομία.
Αυτός που δεν είναι τεχνικά καλός, πρέπει να εξηγεί πολύ. Εμείς όμως δουλεύουμε με το χέρι. Όποιος είναι τεχνικά καλός δεν χρειάζεται να εξηγεί. Έχω την παρτιτούρα. Όταν τη μελετήσω, έχω κάνει τη μισή δουλειά. Το υπόλοιπο μισό, είναι να τη προβάλω στους μουσικούς. Σηκώνοντας το χέρι, πρέπει να δώσω ακριβώς την πληροφορία για το ρυθμό, τη δυναμική, το χαρακτήρα του κομματιού.  Και όλα αυτά ένα «χρόνο» πιο νωρίς· πρέπει να δείξω όλα όσα πρόκειται να συμβούν στον επόμενο «χρόνο». Ο Ρίχαρντ Στράους έλεγε αστειευόμενος ότι είναι πολύ αργά να φωνάξεις «πρόσεχε» σε κάποιον που τον έχει ήδη πατήσει το τραμ. Και αν κάτι δεν γίνει σωστά, πρέπει διευθύνοντας αυτό που πρόκειται να συμβεί, με την ίδια χειρονομία να είσαι έτοιμος να διορθώσεις το λάθος που έγινε. Οπότε πρέπει αυτή η κίνηση να λειτουργεί σε δύο χρονικές κατευθύνσεις: στο μέλλον, και στο τώρα.

Διαβάστε ακόμα – Δ. Κιουσόπουλος: Η μελοποίηση του χασμουρητού (!) και άλλες μινιμαλιστικές καινοτομίες, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών.

TAGS :
κλασσική μουσική Μέγαρο Μουσικής μουσικό όργανο

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook