Είμαστε όλοι Warhaholics

Οι «Σκιές» του 1979 αριθμούν 102 καμβάδες που αναπτύσσονται σε μήκος 130 μ. Πρώτη φορά παρουσιάζονται στην Ευρώπη.

Με την ευκαρία της πρώτης παρουσίασης στην Ευρώπη του έργου «Shadows» (1978-79) στο σύνολό του, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Πόλης του Παρισιού αφιερώνει μια σούπερ έκθεση στον Andy Warhol, η οποία θα διαρκέσει ως τις 7 Φεβρουαρίου του 2016.

Οι «Σκιές» είναι ένα εντυπωσιακό έργο το οποίο αριθμεί 102 καμβάδες που αναπτύσσονται σε μήκος 130 μ. Στην ερώτηση «Αν πρόκειται περί τέχνης», εκείνος απαντούσε «…Βάζαμε κι ακούγαμε ντίσκο στο vernissage, οπότε υποθέτω ότι είναι καλό ντεκόρ για μουσική ντίσκο”.

Ωστόσο, πέρα από την πλάκα (και τηρουμένων των αναλογιών), οι «Σκιές» είναι για τον Γουόρχολ ότι τα «Νούφαρα» για τον Μονέ. Είναι οι σκιές που τον κατατρύχουν μετά από εκείνη την απόπειρα δολοφονίας του όπου η Valérie Solanas του φυτεύει τρεις σφαίρες.

Είναι ένα έργο στο οποίο ο Άντι συνοψίζει όλες του τις εμμονές: τη σχέση του έργου με το χώρο, τη σχέση αφαίρεσης και παραστατικότητας, το ζήτημα της επανάληψης και του χρώματος. Και, κυρίως, το μέγα θέμα του θανάτου. Σύμφωνα με τον διευθυντή του MOCA «πρόκειται για καθρέφτες πένθους χωρίς τις αντανακλάσεις».

Οι selfies του Andy Warhol.

Ο Γουόρχολ είναι πλέον ένας μύθος. Ωστόσο, δεν καλοξέρουμε γιατί. Μόνο ότι τον λατρεύουνε οι γκέι. Ίσως επειδή το έργο του τηρεί μια διαλεκτική σχέση με τον Κούντερα και την «Αβάσταχτη Ελαφρότητα του Είναι». Όπου η επιτομή του κιτς είναι η απόκρυψη του σκατού.

Όταν η Τζούλια, η μητέρα του Άντι Γουόρχολ, βρήκε στέγη με το γιο της σ’ ένα ξενοδοχείο της Chelsea Avenue, εξακολούθησε να τυλίγεται με τη λουλουδάτη εσάρπα της· εκείνη της χωριάτας. Την είχε κουβαλήσει από τη Μίκοβα, το χωριό όπου γεννήθηκε στη Σλοβακία, κοντά στα πολωνικά σύνορα. Η Τζούλια είχε οκτώ αδέλφια. Πολλά απ’ αυτά πήγαν να κάνουν την τύχη τους στην Αμερική. Κι άλλοι απ’ το χωριό τους μιμήθηκαν. Ο Όντρεϊ Γουόρχολα παντρεύτηκε την Τζούλια το 1909. Απέκτησαν τρία παιδιά. Το δεύτερο ήταν ο Άντριου, ο οποίος γεννήθηκε στο Πίτσμπουργκ το 1928.

Η μητέρα του, Τζούλια Γουόρχολα, έκανε τα πάντα για να τον ευχαριστήσει. Ήθελε έναν προτζέκτορα; Έκανε υπερωρίες για να του τον αγοράσει. Έτσι, ο μικρός απέκτησε τη συνήθεια να βλέπει όλες τις επιθυμίες του να ικανοποιούνται.

Την ιστορία αυτή, ο ίδιος ο Άντι δεν την έβρισκε αρκούντως μεγαλοπρεπή· ανακάτευε ημερομηνίες και τόπους γέννησης, αφηγούμενος ενίοτε ότι ο πατέρας του ήταν γαλατάς. Στην πραγματικότητα, ο πατήρ ήταν ανήλικος και οι Γουόρχολα ζούσαν στην αρχή «στο πιο συφοριασμένο διαμέρισμα που έχω συναντήσει ποτέ στη ζωή μου» κατά τον Άντι. Τον λάτρευαν, όμως. «Deya Andek?» (Πού είναι ο Άντι;) ρώταγε η μητέρα όποτε δεν κρεμόταν απ’ τα φουστάνια της. Η ανησυχία της οφειλόταν στην κακή υγεία του μικρού. Η όψη του ήταν παράξενη, ωχρή, η απουσία μελανίνης στο δέρμα έδινε την εντύπωση ότι ήταν αλμπίνος. Έπεσε πολλές φορές βαριά άρρωστος, μένοντας για μήνες στο κρεβάτι. Η μητέρα του έκανε τα πάντα για να τον ευχαριστήσει. Ήθελε έναν προτζέκτορα; Έκανε υπερωρίες για να του τον αγοράσει. Έτσι, ο μικρός απέκτησε τη συνήθεια να βλέπει όλες τις επιθυμίες του να ικανοποιούνται.

Φροντίζει την εικόνα του, λες και πρόκειται για προϊόν για λανσάρισμα. Όπως κι ο Νταλί, προετοίμαζε κάθε του εμφάνιση με τρόπο που να τραβάει τα βλέμματα. Κάθε λεπτομέρεια αποκτούσε τεράστια σημασία. Photo: Nat Finkelstein

Μητέρα και γιος, βυθισμένοι σε μια παιχνιδιάρικη συνενοχή, στράφηκαν στη ζωγραφική. Αργότερα, χάρη στα χρήματα που ο πατέρας είχε βάλει στην άκρη προτού πεθάνει, ο Άντι παρακολούθησε μαθήματα σχεδίου στο Carnegie Institute of Technology. Την εποχή εκείνη, ακόμα και ο τρόπος που κόλλαγε τα γραμματόσημα φαινόταν πρωτότυπος. Ξεκίνησε διακοσμώντας τις βιτρίνες κάποιου μεγάλου καταστήματος. Ώσπου το 1949, το επαρχιωτόπουλο σκάει μούρη στη Νέα Υόρκη: Ένας Ραστινιάκ made in USA που δίψαγε για χρήμα και δόξα.

Γνώρισε πολύ γρήγορα την επιτυχία. Σύντομα έπηξε στα συμβόλαια. Θαύμαζαν το ευφάνταστο των σχεδίων του, η γραμμή του θύμιζε ενίοτε τον Κοκτώ. Τις πρώτες του δουλειές τις υπέγραψε για το «Glamour», μετά για τη «Vogue», το «Harper’s Bazaar»…

Γνώρισε πολύ γρήγορα την επιτυχία. Σε οκτώ μέρες, έπηξε στα συμβόλαια. Θαύμαζαν το ευφάνταστο των σχεδίων του, η γραμμή του θύμιζε ενίοτε τον Κοκτώ. Τις πρώτες του δουλειές τις υπέγραψε για το «Glamour», μετά για τη «Vogue», το «Harper’s Bazaar»… Έγινε ο πιο περιζήτητος illustrator των αξεσουάρ μόδας, o «Λεονάρντο ντα Βίντσι του υποδήματος», σχεδιάζοντας μια πειρατική μπότα για τον Έλβις Πρίσλεϊ, σκαρπίνια στολισμένα με καρδιές για τη Ζα-Ζα Γκαμπόρ, ένα παπούτσι με φυτικά μοτίβα για τον Τρούμαν Καπότε.

Έγινε ο πιο περιζήτητος illustrator των αξεσουάρ μόδας, o «Λεονάρντο ντα Βίντσι του υποδήματος», σχεδιάζοντας μια πειρατική μπότα για τον Έλβις Πρίσλεϊ, σκαρπίνια στολισμένα με καρδιές για τη Ζα-Ζα Γκαμπόρ, ένα παπούτσι με φυτικά μοτίβα για τον Τρούμαν Καπότε.

Η πολυαγαπημένη μητέρα ήρθε να τον βρει και μέναν σ’ ένα δυάρι, όπου γινόταν χαμός από σιαμέζικες γάτες. Αλλά ο Άντι άρχιζε να μετακομίζει σε διαμερίσματα όλο και πιο πολυτελή. Έχει ήδη μάθει να χειραγωγεί τέλεια τα νήματα της διαφήμισης. Φροντίζει την εικόνα του, λες και πρόκειται για προϊόν για λανσάρισμα. Όπως κι ο Νταλί, προετοίμαζε κάθε του εμφάνιση με τρόπο που να τραβάει τα βλέμματα. Κάθε λεπτομέρεια αποκτούσε τεράστια σημασία. Τα παπούτσια του ήταν η καλύτερη μάρκα, αλλά τα βούταγε στο νερό, τα πιτσίλαγε με μπογιές ή έβαζε κάποια γάτα να τα κατουρήσει. Κυκλοφορούσε μ’ ένα μαύρο δερμάτινο και χοντρά σκούρα γυαλιά. Βαφόταν με τρόπο που να τονίζει τη χλωμάδα του προσώπου του και πέρναγε με βερνίκι τα νύχια του, ώστε να γυαλίζουν.

Διαβάστε ακόμα: Δεκαετία του ’70 – Μια ασύδοτη εποχή!

Αργότερα, όταν το hippie style θά ‘ναι στις δόξες του, θα το παίξει βελούδινο σακάκι με γραβάτα. Αλλά το σημαντικό ήταν οι περούκες του. Γκρίζες, λευκές ή ασημένιες, μια χωρίστρα στο πλάι. Έφτιαξε έτσι μια μάσκα, εκείνη ενός αδιαπέραστου αινίγματος που κοιτάει τον κόσμο από απόσταση, κρύβοντας το πραγματικό πρόσωπο πίσω από ποστίς και γυαλιά ηλίου. «Νά ‘σαι πάντα στην τσίτα» έλεγε.

Επινοητικός φαρμακοτρίφτης, ο Άντι κλέβει απ’ τον Ράουσενμπεργκ την ιδέα ότι καθετί μπορεί να αναδειχθεί σε έργο τέχνης. Ανοίγει το ντουλάπι με τις συνταγές της μαμάς. Μια κίνηση που θα του δώσει την έμπνευση για τις περίφημες κονσέρβες της σούπας Campbell.

Το 1958, διάφοροι καλλιτέχνες εξεγέρθηκαν απέναντι στον αφηρημένο εξπρεσιονισμό. Η pop art γεννιόταν, εισάγοντας στη ζωγραφική στοιχεία που θα έλεγες ξεριζωμένα από την αστική ζωή, πράγματα πεταμένα. Επινοητικός φαρμακοτρίφτης, ο Άντι κλέβει απ’ τον Ράουσενμπεργκ την ιδέα ότι καθετί μπορεί να αναδειχθεί σε έργο τέχνης. Αντλεί ιδέες από τα κόμιξ και τα φωτορομάντζα. Ανοίγει το ντουλάπι με τις συνταγές της μαμάς. Μια κίνηση που θα του δώσει την έμπνευση για τις περίφημες κονσέρβες της σούπας Campbell. Την ιδέα θα μεταφέρει στον καμβά. Θα γίνει ένα από τα σύμβολα-φετίχ του έργου του.

Ο Άντι φέρνει στο προσκήνιο ένα ωμό αλμανάκ όπου σωρεύονται και συγκρούονται όλες οι όψεις των ΗΠΑ της δεκαετίας του ’60.

Οπλισμένος με την κυνική αποστασιοποίηση του δανδή, ο Γουόρχολ, ο οποίος ενδιαμέσως έχει αναδειχθεί σε Πάπα της ποπ αρτ, ευφυώς, πολλαπλασιάζει τις εικόνες του αμερικανικού τρόπου ζωής: κουτιά απορρυπαντικών, δολάρια, Coca-Cola. Ωθώντας τη λογική του Marcel Duchamp στα όριά της (;), ο Γουόρχολ θέλει να εξαφανίσει κάθε ίχνος δημιουργικής πράξης. «Θέλω να γίνω μηχανή», έλεγε. Καταφεύγει σε βιομηχανικά μέσα: το ατελιέ του –το Factory– μετατρέπεται σε εργοστάσιο κατασκευής σεριογραφιών. Και όταν οικειοποιείται τις περσόνες των σταρ (Λιζ Τέιλορ, Έλβις Πρίσλεϊ), χρησιμοποιεί τα πιο κοινότοπα κλισέ, σβήνοντας με τη γομολάστιχα κάθε προσωπικό στοιχείο.

Η ζωή του μοιάζει με αγώνα δρόμου δίχως τέλος όπου έλκεται από νέες αντανακλάσεις, τις προκαλεί, τις επιδιώκει. Η πείνα του για νέα φωτοστέφανα δόξας είναι ακόρεστη.

Και αρέσκεται να αναφέρεται άμεσα στο θάνατο: σειρές έργων κάνουν ένα είδος απογραφής αυτοκτονιών, τροχαίων, η Τζάκι Κένεντι να πενθεί, λίστες καταζητουμένων από την Αστυνομία. Η ηλεκτρική καρέκλα είναι επίσης παρούσα, σε χρυσό, σε μπλε, σε ροζ, σε αντίστιξη όλο ειρωνεία με τα καθησυχαστικά χρώματα της καραμελίτσας. Η ζωγραφική του, ως σύστημα παραγωγής πλέον, περιλαμβάνει ένα σωρό εναλλακτικές εικόνες. Το έργο του γίνεται ένας καθρέφτης που μας παραπέμπει σε εικόνες οικείες, όπως εκείνες μιας διαφήμισης, σχεδόν παλίμψηστα ιερατικές.

Ο Άντι προβάλλει έτσι μια καταδήλωση, φέρνει στο προσκήνιο ένα ωμό αλμανάκ όπου σωρεύονται και συγκρούονται όλες οι όψεις των ΗΠΑ της δεκαετίας του ’60. Ο ηδονοβλεψίας Γουόρχολ, ο οποίος ζήταγε απ’ τους φίλους του να γδυθούν για να τους φωτογραφίσει ή να τους φιλμάρει, μετατρέπεται έτσι σε ταμία, σε κατάσκοπο μιας κοινωνίας. Ωστόσο, αποκαθάρει τη βία, οικειώνει την κόλαση.

Ο Andy Warhol και η Candy Darling, Nέα Υόρκη, 1969. Photo: Cecil Beaton Studio

Στο Factory, η ατμόσφαιρα είναι παράξενη. Οι τοίχοι είναι ασορτί με την ασημιά περούκα ενός Γουόρχολ που έχει αναγορευθεί σε trendsetter και ορίζεται ως ο μέγα γητευτής της καταναλωτικής κοινωνίας. Το κλαμπ, το Factory, είναι συνάμα πολιτισμικό σταυροδρόμι και μέρος για ναρκωτικά και καμάκι. Ομοφυλόφιλοι συναναστρέφονται σταρλετίτσες που ονειρεύονται να αναδειχθούν σε γυναίκες της χρονιάς. Ο Άντι παίζει την κωμωδία; Έχει γίνει αναίσθητος; Ενδεχομένως να μην υπάρχει πια και πολύς χώρος πίσω από τη μάσκα στην οποία κρύβεται.

Ο Andy Warhol στο Factory, 1969. Photo: Norman Seeff

Οι αυτοπροσωπογραφίες του είναι φίσκα στα έντονα χρώματα, για καλύτερο μασκάρεμα. Ο ίδιος είναι θύμα του παιχνιδιού των αντανακλάσεων στο οποίο συμμετέχει. Η ζωή του μοιάζει με αγώνα δρόμου δίχως τέλος όπου έλκεται από νέες αντανακλάσεις, τις προκαλεί, τις επιδιώκει. Η πείνα του για νέα φωτοστέφανα δόξας είναι ακόρεστη. Όταν το 1968, μια φεμινίστρια τον πυροβολεί, εκείνος προτού πέσει σε κώμα, οικτίρει: «Τι κρίμα που δεν το έγραψε η κάμερα!».

Μια πεντάωρη εγχείρηση θα του σώσει τη ζωή, αλλά θα πρέπει να φοράει πλέον έναν κορσέ που θα τον βάφει με φανταχτερά χρώματα. Μπροστά στο φακό του Avedon, θα μισανοίξει τη δερμάτινη μπλούζα του, για να επιδείξει τις ουλές του. Ο μύθος δεν παύει να μεγαλώνει. Ξαναρχίζει να ζωγραφίζει, για να γίνει ο Van Dongen της jet-set society. Η κοινωνία της κατανάλωσης, την οποία εκμεταλλεύτηκε, αρχίζει να τον καταβροχθίζει.

Μετά την απόπειρα δολοφονίας του, μπροστά στο φακό του Avedon, θα μισανοίξει τη δερμάτινη μπλούζα του, για να επιδείξει τις ουλές του. (1969)

«Πρέπει να κάνεις το αριστούργημά σου», λένε ο φίλοι του. Μέσα, όμως, απ’ όλα εκείνα τα θραύσματα του σπασμένου καθρέφτη είχε πλέον λεηλατήσει ό,τι υπήρχε και δεν υπήρχε απ’ όσα η κοινωνία είχε να του προσφέρει σε επίπεδο κοινοτοπίας. Τι σου μένει, πέραν του να επαναληφθείς; Όμως, είναι αρκετά ευφυής, ώστε να καταλάβει ότι πελαγοδρομεί κι επαναλαμβάνεται. Το φιλί ζωής που θα πάρει από τον Michel Basquiat δεν θα είναι αρκετό. Θα πεθάνει στις 22 Φεβρουαρίου του 1987.

Ο Γουόρχολ είναι ένας ήσσων καλλιτέχνης. Η δουλειά του διαθέτει ιδεολογικό υπόβαθρο για μαλάκες. Πρόκειται για έναν παγκοσμιοποιημένο Φασιανό. Θα ήταν απολύτως αστείο να τον συγκρίνουμε με τον Duchamp. O Marcel Duschamp είναι Ευρωπαίος, ο Warhol Αμερικάνος. Ο αγαπημένος μας Άντι θα ήταν απολύτως ανίκανος να ζωγραφίσει το «Γλυπτό που κατεβαίνει τη σκάλα». Συν ότι για να βαφτίσεις «Κρήνη» έναν ουρητήρα απαιτείται υψηλή αίσθηση χιούμορ και κουλτούρα, την οποία ο προσφιλής μας Άντι δεν διέθετε. Και για να είμαι ελλειπτικός, επίγoνός του είναι ο Jeff Coons.

Η περίφημη καλτ και σέξι κίτρινη μπανάνα έκανε την εμφάνισή της στο εξώφυλλο του μεγαλειώδους άλμπουμ των Velvet Underground & Nico το 1967.

Διαβάστε ακόμα: Marcel Duchamp – Το μεγάλο ροκέ. 

TAGS :
andy warhol art cinema N.Y photography pop art

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook