Credit: Greg Hirson/Flickr

Ένεκα της σιωπής των πηγών, ας αρκεστούμε στην αντιεπιστημονική θεωρία της Δημιουργίας, η οποία υποστηρίζει ότι η τηγανητή πατάτα έρχεται από τα καζάνια του Ουρανού και πως οι άγγελοι την έδωσαν στα παιδιά και στους στρατιώτες. Credit: Greg Hirson/Flickr

Μπορεί οι γνώμες για την πολιτεία του πρώτου κυβερνήτη της νεότερης Ελλάδας να διίστανται, ένα όμως είναι σίγουρο: του οφείλουμε αμέριστη ευγνωμοσύνη για την εισαγωγή στη χώρα του μέγιστου νεοελληνικού αγαθού, της πατάτας. Διηγούνται μάλιστα το εξής ανέκδοτο: «Άμα τη αφίξει εις Ναύπλιον φορτίου γεωμήλων, όπερ είχε παραγγείλει, παρεκάλεσε τους γεωκτήμονας και γεωργούς να παραλάβωσι δωρεάν ποσόν τι εξ αυτού, αλλ’ εκείνοι δυσπιστούντες προς την αξίαν και τα οφέλη του αγνώστου προϊόντος ώκνησαν και αδιαφόρησαν. Τότε ο Καποδίστριας διέταξε να αποβιβασθεί το φορτίον εις την ξηράν και έταξε δήθεν φρουρούς περί αυτό προς ασφαλή φύλαξίν του. Οι περιφρονήσαντες τότε τα δωρεάν παρεχόμενα αυτοίς γεώμηλα, μόλις τα είδον φρουρούμενα, έσπευσαν να τα υπεξαιρέσωσι δια νυκτός» (περιοδικό «Εστία», Χαρ. Άνινος, 1888). Έκτοτε, ο μεν χαρακτήρας του λαού παραμένει στάσιμος, εκείνος των κυβερνητών κολάσιμος και της πατάτας διάσημος.

Πουρέδες εμείς, πληβεία η πατάτα. «Έτοιμο ψωμί» την έλεγε ο Παρμαντιέ, ο οποίος τη διέδωσε στη Γαλλία έναν αιώνα και κάτι σιτοδείες νωρίτερα. Το αντικείμενο έχει φάτσα πρώτης ύλης. Μυρίζει προσπάθεια και στέρηση. Ας ξεφλουδίσουμε το προϊόν. Τίποτα το τρελά ρομαντικό. Μας μιλάει για άλευρο και πατατάλευρο. Λέξεις αυτής της ποιότητας. Καταλαβαίνεις αμέσως ότι η χοντρούλα δεν άνοιξε δρόμο μεταξύ των ορεκτικών, αλλά μεταξύ των στουμπωτικών. Από τους καιρούς εκείνους όπου, στα μέρη μας, η λόρδα ήταν υποκοριστικό της σιτοδείας κι όχι της όρεξης.

Κοιτάξτε τη. Μα όχι, κοιτάξτε τη, σας παρακαλώ! Τι σας φέρνει στο νου; Αυτό που υπογραμμίζει την έντονη προσωπικότητα του γεώμηλου είναι ακριβώς ότι τίποτα, μα τίποτα, δεν θυμίζει τόσο το τίποτα. Εκ πρώτης όψεως. Διότι, εξετάζοντάς τη προσεκτικότερα… Ε, λοιπόν, πώς να το πω; Αυτός ο τρόπος που έχει ο κόνδυλος να σας ατενίζει με τους μικρούς του οφθαλμούς… Αυτό το λεπτό και μεταξένιο δέρμα… Αυτή η σάρκα, η σφιχτή και χλωρή, η τόσο υγρή κάτω απ’ το αγροτικό της ρουχαλάκι… Αυτές οι καμπύλες και τα πιασίματα, η χαρά της να ξανθαίνει και να ροδίζει… Ο τρόπος που έχει να σκιρτά τσιρτσιρίζοντας στο τηγάνι ή να βουτά, κωμική κι ατσούμπαλη, στον τέντζερη με ένα πλουφ! Κι ύστερα, όταν αποκοιμιέται στον ατμό ή ναρκώνεται μες στο λευκό κρασί. Ταπεινόφρων η πατάτα. Λιώνει μόλις τη ζουπήξεις λιγουλάκι. Κι άμα τη δεις πουρέ, αδυνατείς να πιστέψεις ότι κάποτε γνώρισε το ογκρατέν. Οι κατσαρόλες λατρεύουν να τις σοτάρουν. Μας μοιάζουν. Όπως κι αυτά τα εμβρυακά ανθρωποειδή στους πίνακες του Φράνσις Μπέικον.

Ένα από τα χαρίσματά της είναι η ευκολία της να συνάπτει, χωρίς προίκα αυτή, πλούσιους γάμους. Όπως η pasta, επωφελείται κάθε συμμαχίας και σε κάνει να ξεχνάς την ταπεινή της καταγωγή.

Μια και το ’φερε η κουβέντα ας κάνουμε ένα πείραμα: δυο σπίρτα στα πλάγια και δυο ακόμα φυτεμένα από κάτω. Τι έχουμε: Κάτι που μοιάζει με άνθρωπο κι επίσης με μερικούς γνωστούς. Μια μικρή κούκλα βουντού. Διότι η πατάτα έχει και μια καταχθόνια πλευρά. Κατάγεται από τα στρυχνώδη ή σολανοειδή, μια οικογένεια αρκετά επίφοβη, τους Ατρείδες των λαχανικών, όπου ξεχωρίζουμε την μπελαντόνα, το μαυρόχορτο, το μανδραγόρα. Για να πειστούμε, αρκεί ν’ αφήσουμε τις πατάτες μας σε μια γωνιά, σκιερή και υγρή. Μια ωραία πρωία θα τις δούμε καταπράσινες να συσπούν τα πλοκάμια τους. Αφήσατε μια νεκρή φύση, για να βρεθείτε στο φεστιβάλ του Avoriaz. Κι όμως, δεν πρόκειται για aliens. Απιθωμένες εκεί, θυμίζουν μαγκάλι κάρβουνα. Η Τιτίκα των «Αθλίων» με το σιγκούνι της. Η Σταχτοπούτα κάτω απ’ την τέφρα της άπονης ζωής. Τα παιδιά ξετρελαίνονται. Τα γουρούνια επίσης. Ένα ζαρζαβατικό που το λατρεύουν τα παιδιά και τα γουρούνια δεν μπορεί να ’ναι τόσο κακό.

Potato Purée @ L'Atelier de Joel Robuchon. Credit: Loretta Hui/Flickr

O περίφημος πουρές του Joel Robuchon. Credit: Loretta Hui/Flickr

Όταν οι νέες ήπειροι μοιράστηκαν από τον Πάπα μεταξύ των Χριστιανών, η Ρώμη αποφάσισε ότι ασήμι και χρυσός θα πήγαιναν στους Ίβηρες και η πατάτα στα βελγικά ανέκδοτα. Το πεπρωμένο του κονδύλου είναι ήδη δήλο: πρέπει να μην είσαι καθόλου σνομπ, ή να είσαι υπερβολικά, για να καταλάβεις ότι πρόκειται για βασιλικό έδεσμα, και πως η επιτυχία ενός πιάτου σαν τις πατάτες σουφλέ ή το ντοφινουά σημαδεύει τον εκλεκτό μάγειρα. Παράδειγμα που όλες οι γαστρονομικές αυθεντίες θα επιβεβαιώσουν: ο πουρές του Joel Robuchon ένα μόλις κιλό πατάτες μέσα σε μια ποσότητα βουτύρου 500 γρ.

Ένα από τα χαρίσματα της πατάτας είναι η ευκολία της να συνάπτει, χωρίς προίκα αυτή, πλούσιους γάμους. Όταν δεν τα καταφέρνει με τη νοστιμιά της, χρησιμοποιεί τη στρατηγική της ουδετερότητας. Όπως η pasta, επωφελείται κάθε συμμαχίας και σε κάνει να ξεχνάς την ταπεινή της καταγωγή.

Αυτός ο τρόπος που έχει να σας ατενίζει με τους μικρούς της οφθαλμούς… Αυτό το λεπτό και μεταξένιο δέρμα… Αυτή η σάρκα, η σφιχτή και χλωρή, η τόσο υγρή κάτω απ’ το αγροτικό της ρουχαλάκι…

Υπάρχουν περισσότερες συνταγές με πατάτες απ’ ό,τι μέρες μέσα στο χρόνο. Η πατάτα έσωσε την Ευρώπη. Αλλά αυτή η αχάριστη την περιφρόνησε μόλις γέμισε την κοιλιά της. Να, όμως, που μια συνταγή έσωσε την πατάτα. Κάποια μέρα, η Τηγανιά, σήκωσε το δικό της μπαϊράκι. Αγνοούμε το πότε συνέβη το ευτυχές γεγονός. Αν κάποιος μπορούσε να βοηθήσει επί του θέματος, θα βοηθούσε. Να σου κατέβει η ιδέα να εξορύξεις ένα μακρουλό παρελληλεπίπεδο μέσα από ένα πράγμα που θυμίζει καρούμπαλο, μου μοιάζει ως μια προαγωγή της σκέψης πολλαπλώς αξιολογότερη από εκείνη που οδηγεί από την κροκάλη στο βέλος και από τον αποκρουσμένο λίθο στο λειασμένο. Προς το παρόν, ας αρκεστούμε, ένεκα της σιωπής των πηγών, στην αντιεπιστημονική θεωρία της Δημιουργίας, η οποία υποστηρίζει ότι η τηγανητή πατάτα έρχεται από τα καζάνια του Ουρανού και πως οι άγγελοι την έδωσαν στα παιδιά και στους στρατιώτες.

Όπως και να έχει, το αντικείμενο είναι μυθικό. Και σαν να μην έφτανε αυτό, έχουμε και την έφοδο της αγγλοσαξονικής κουλτούρας. Πάρτε, για παράδειγμα, τα τσιπς. Γιατί στον έναν λέμε «έκανες πατάτα» και στον άλλον, «Goodbye, Mr. Chips»;

Επιπλέον, το γεώμηλο, εκτός από φαγώσιμο, είναι και υλικό. Φτιάχνουμε απ’ αυτό φάρμακα, άμυλο και οινόπνευμα, βότκα και νιφάδες πουρέ, που έχουν σχεδόν την ίδια γεύση με τις νιφάδες του χιονιού. Η φλούδα του είναι το φθηνότερο μέσο για την ύγρανση των πούρων. Και παλιά, ήταν ό,τι έπρεπε για στυπόχαρτο στα δημοτικά σχολεία. Τσουβαλιάζεται, σακουλιάζεται, συσκευάζεται, γίνεται στη στιγμή και γιαχνί. Όλες αυτές οι μεταμορφώσεις τη φέρνουν κοντά στους Έλληνες, αλλά την κάνουν και κοινότοπη. Το κοινό αγνοεί τα πάντα για τις ποικιλίες της (υπάρχουν 50 στην Ελλάδα και 102 στην Ευρώπη κι οι περισσότερες έχουν ονόματα νεαρών κοριτσιών). Χώρια τα δεινά που τραβάει στις ταβέρνες: την τσουρουφλίζουν στις φριτέζες, την ποτίζουν γράσο αντί για λάδι, την καρβουνιάζουν. «Υποσκάπτουν αργά, αλλά σταθερά, τη γεύση και την υγεία μας», αποφαίνονται οι ρέκτες, με το σοβαρό και θλιμμένο ύφος οικολόγου που μόλις έσωσε μια συγγενή μορφολογικά μεσογειακή φώκια.

Και μια και μιλάμε για υγεία: «Το γεώμηλο, χάρη στους υδατάνθρακες, δίνει ενέργεια για τέσσερις ώρες», λέει ένας γιατρός. Το πιστεύω απόλυτα. Αρκεί να με δείτε μετά από ένα κιλό πατάτες. «Τρώτε 300 γρ. πατάτες τέσσερις με πέντε φορές την εβδομάδα», επιμένει ένας διατολόγος. Δεν προσθέτει: «Έτσι του δίνετε και καταλαβαίνει». Το διατυπώνει διαφορετικά: «Η κατανάλωση τροφών με όσο το δυνατόν λιγότερες θερμίδες είναι μια κακή διατροφή, η οποία στερεί από τον οργανισμό όσα ακριβώς του προσφέρει η πατάτα». Με δυο λόγια, μην γκρινιάζετε για τις σαλάτες και τους ιλίγγους σας, για τα γιαούρτια και τις αδιαθεσίες σας. Η πατάτα είναι ό,τι καλύτερο για να γιατρευτείτε από τη δίαιτά σας.

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top