Το ανελέητο σύμπαν των σύγχρονων γκαλερί

Από την έκθεση του Michelangelo Pistoletto στη Galleria Continua του San Gimignano. Photo credit: masdearte.com.

Η μεγάλου κύρους Galleria Continua, η οποία εκθέτει στην Ιταλία, την Κίνα και τη Γαλλία σύγχρονους καλλιτέχνες διεθνώς αναγνωρισμένους, όπως οι Pistoletto, Ai Weiwei, Kader Attia και Anish Kapoor, δεν αρέσκεται να ακολουθεί την πεπατημένη. Δεν της έφτανε που μετέτρεψε ένα εγοστάσιο χαρτοποιίας σε εκθεσιακό χώρο. Φρόντισε πριν από τρία χρόνια να εγκαινιάσει κι ένα Σαλόνι στο πολύ μοδάτο 19ο διαμέρισμα του Παρισιού, όπου έλαβε χώρα ένας διάλογος ανάμεσα στον καλλιτέχνη Ilya Kabakov και τον φιλόσοφο Boris Groys, στο όνομα της ανάγκης για άλλες καλλιτεχνικές προτάσεις και δρώμενα.

Όσο για τον Emmanuel Perrotin, με παρουσία τόσο στο Παρίσι όσο και στο Χονγκ Κονγκ, πριν από δυο χρόνια έβαλε πόδι και στο Μανχάταν. Ο γκαλερίστας δεν κρύβει την αναγκαιότητα να ανανεώνεσαι διαρκώς, ώστε να προσφέρεις στους καλλιτέχνες σου (Murakami, Maurizio Cattelan…) όσο γίνεται πιο δημιουργικό περιβάλλον.

Ωστόσο, αν κάποιοι επενδύουν, άλλοι ρίχνουν λευκή πετσέτα. Το 2013, η περιώνυμη γκαλερί Jérôme de Noirmont, εγκατεστημένη στο χρυσό τρίγωνο, avenue Matignon, ανήγγειλε την πρόθεσή της να κατεβάσει ρολά. Στον κόσμο της σύγχρονης τέχνης, το νέο έσκασε σαν βόμβα. Την ώρα μάλιστα που η αίθουσα τέχνης γνώριζε απίστευτες πιένες στα media, με μια έκθεση αφιερωμένη στη σκηνοθέτη και σχεδιάστρια Marjane Satrapi.

Το γεγονός λέει πολλά για τα ψυχολογικά σκαμπανεβάσματα αυτών των επαγγελματιών, σε αναζήτηση νέων οικονομικών μοντέλων. «Στην πραγματικότητα, η παγκοσμιοποίηση της αγοράς τέχνης δημιούργησε ένα διπολικό κόσμο. Υπάρχουν οι γκαλερί που υιοθετούν μια διεθνή στρατηγική και ελκύουν έτσι τους καλύτερους καλλιτέχνες και τους καλύτερους πελάτες. Και οι υπόλοιπες που τη βρίσκουν μπαστούνι. Η εξέλιξη είναι συγκρίσιμη μ’ αυτό που γίνεται στις δημοπρασίες», σχολιάζει ο Guillaume Cerutti, CEO των Sotheby’s στη Γαλλία.

Οι Emmanuelle και Jérôme de Noirmont, με παρουσία στο χώρο εδώ και μια 20ετία, το επιβεβαιώνουν: μεταξύ, από τη μία, των πρωτοεμφανιζόμενων μικρών γκαλερί, φυτώρια νέων δημιουργών και, των άλλων, βαρέων βαρών με διεθνές εκτόπισμα, όπως η Gagosian (12 γκαλερί σε 7 χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα), η David Zwirner (παρούσα στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη), η White Cube (Λονδίνο, Σάο Πάολο, Χονγκ Κονγκ), ή η Thaddeus Ropac (Σάλτσμπουργκ, Παρίσι και Pantin με 2.000 τ.μ.), οι δομές ενδιάμεσου μεγέθους ψάχνονται και συχνά τα βγάζουν δύσκολα.

Από την έκθεση της Matali Crasset στη Galerie Thaddaeus Ropac, στο Pantin. Photo credit: design-milk.com.

«Το επάγγελμα έχει αλλάξει άρδην, εξηγούν οι γκαλερίστες της λεωφόρου Ματινιόν. Θα πρέπει να περάσεις σε ανώτερο level για να συνεχίσεις να υπηρετείς με προοπτικές τους καλλιτέχνες σ’ αυτόν τον ανελέητο ανταγωνισμό. Μια ανάπτυξη τόσο σημαντική προϋποθέτει κολοσσιαίες επενδύσεις σε χρήμα, σε χρόνο και σε ενέργεια, με τεράστια ανάληψη κινδύνου και ευθύνης».

Έτσι, οι πολυεθνικές των δημοπρασιών δοκιμάζονται χοντρά. Προσπαθούν να στηρίξουν τη φήμη τους στη συνεργασία ειδικών και να πολλαπλασιάσουν τις εκθέσεις ποιότητας. Αλλά και να προκαλέσουν το ενδιαφέρον των media, χάρη σε μια καλά ενορχηστρωμένη επικοινωνία γύρω από κάποια ρεκόρ (την ώρα που οι ακριβές δημοπρασίες δεν αντιπροσωπεύουν παρά το ένα χιλιοστό των διεθνών πωλήσεων έργων τέχνης). Χώρια ότι το 20% των εργασιών τους, παράδειγμα οι Christie’s και Sotheby’s, είναι πωλήσεις σε ιδιώτες. Όπερ σημαίνει ότι η μεγάλη διανομή κανιβαλίζει τους μικρούς.

Για να επιπλεύσουν, οι γκαλερί είναι υποχρεωμένες να συμμετάσχουν σε διαρκώς αυξανόμενο αριθμό από foires, όπερ μεταφράζεται σε κόστη εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ. Συνέπεια: Το 1990, είχαμε καμιά εικοσαριά διεθνείς εκθέσεις σύγχρονης τέχνης ανά το κόσμο. Σήμερα, έχουμε μία τη μέρα…

Ακόμα κι αν λαμβάνεις μέρος μόνο σε 4, άντε 5, από αυτά τα σαλόνια, πώς θα χρηματοδοτήσεις τις ανάγκες της γκαλερί σου; Πώς θα τα χώσεις στα έξοδα παραγωγής των έργων; Πώς θα αγοράσεις έργα για να υποστηρίξεις τους καλλιτέχνες;

«Η γκαλερί μου είναι μια μικρομεσαία επιχείρηση στην οποία απασχολούνται 12 άτομα. Τα πάγια έξοδά μου είναι €130.000 το μήνα. Και πρέπει να πουλήσω έργα! Στα έξοδα αυτά, προστίθενται εκείνα των foires, εντούτοις απαραίτητα: αποτελούν το 30% του κύκλου εργασιών μου, ο οποίος ανέρχεται στα €10 εκατ.» γκρινιάζει ο Daniel Templon, ένας από τους μεγαλύτερους Γάλλους γκαλερίστες

Διαβάστε ακόμα: Ο πριαπικός Πάμπλο Πικάσο και η τέχνη του στον… έρωτα.

Από την έκθεση του Jesus Rafael Soto στην Galerie Perrotin, στο Παρίσι. Photo credit: perrotin.com

Κόστος; Πάνω από €50.000 για ευάερα stands και τη σκηνογραφία τους. Βάλε και €30.000 για τα μεταφορικά των έργων σε μακρινούς προορισμούς, όπως το Χονγκ Κονγκ. Και τρέχουν: Art Basel, Tefaf στο Maastricht, Art Brussels, Fiac, Art Paris, Art Dubai, Μπιενάλε της Βενετίας και της Κωνσταντινούπολης, Documenta του Kassel…

Mε τούτα και με κείνα, έχουν εμφανιστεί γκαλερίστες που ασπάζονται το νομαδισμό. Επενδύουν σ’ ένα χώρο εδώ, σ’ έναν εκεί, το χρόνο μιας έκθεσης λίγων μηνών, ανάμεσα σε δυο foires. Ήταν αναπόφευκτο να συμβεί, αφού οι συλλέκτες δεν πάνε πια στις γκαλερί, παρότι αυτές είναι οι κατάλληλοι χώροι για να παρουσιαστεί η δουλειά ενός καλλιτέχνη και να γίνει κατανοητή.

Το παράδοξο είναι πως χωρίς δικό σου χώρο είναι δύσκολο να γίνεις δεκτός σε μια διεθνή έκθεση. Η περίφημη foire Tefaf του Μάαστριχτ ή η Μπιενάλε των παλαιοπωλών αφαιρούν αυτές τις περιπτώσεις από τις λίστες τους, ενώ η Fiac τακτοποιεί το ζήτημα μόνο αν έχεις πολή γερή φήμη. Η εφήμερη γκαλερί είναι λοιπόν μια στρατηγική που προορίζεται μόνο για ήδη γνωστούς επαγγελματίες.

Οι υπόλοιποι πρέπει να βρουν άλλες λύσεις για να γοητεύσουν τους εν δυνάμει αγοραστές, όπως η οργάνωση κοινών εγκαινίων, η εντατική χρήση του Ίντερνετ ή η διοργάνωση παιδαγωγικών δράσεων.

Για να αναδείξεις ή να προωθήσεις έναν καλλιτέχνη, πρέπει να καλλιεργήσεις σχέσεις με τους κριτικούς τέχνης, τους εφόρους των εκθέσεων, τα μουσεία και τους ανθρώπους που διαχειρίζονται κρατικά ή περιφερειακά κονδύλια για την αγορά σύγχρονης τέχνης, ώστε οι προστατευόμενοί σου να γίνουν γνωστοί ή να πωληθούν τα έργα τους και, στη συνέχεια, να ασχοληθούν μαζί τους οι συλλέκτες με επιρροή και να εκτοξευτούν οι τιμές. Μετά κάνεις το ίδιο με τους επαγγελματίες και τα μουσεία του εξωτερικού.

Από την έκθεση του John McCracken στη γκαλερί David Zwirner στη Νέα Υόρκη. Photo credit: aestheticamagazine.com.

Αλλά, ακόμα κι όταν ο καλλιτέχνης καθιερωθεί, η δουλειά δεν έχει τελειώσει: πρέπει να παρακολουθείς πόσο «πιάνει» στην αγορά και, εν ανάγκη, να τον στηρίξεις επαναγοράζοντας έργα του, όπως έκανε η Gagosian με τον Damien Hirst…

Κι όλα αυτά, σε ένα περιβάλλον σε Ευρώπη και Αμερική όπου κυριαρχεί μια πολυεπίπεδη κρίση, πολιτική, οικονομική, πολιτική συν τη φορομπηχτική πολιτική. Όλα αυτά έχουν οδηγήσει σε μια γενικευμένη μείωση του κύκλου εργασιών, της τάξης του 10 με 15%, όποια κι αν είναι η foire.

Το κουφό είναι ότι η τέχνη ποτέ δεν είχε προσελκύσει τόσους πολλούς. Σύμφωνα με τον Thierry Ehrmann, αφεντικό της Artprice, μεταπολεμικά υπήρχαν 500.000 συλλέκτες, σήμερα είναι 450 εκατομμύρια. Και ενώ οι καλλιτέχνες παρήγαγαν 200.000 νέα έργα το χρόνο εδώ και τρεις δεκαετίες, σήμερα ο αριθμός αυτός έχει ανέβει στα 2 εκατομμύρια.

* Με αφορμή την έκθεση «Απαξία / Αξία / Υπεραξία. Μεταξύ “έργου” και “τέχνης”», η οποία εγκαινιάζεται στο Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης, την Πέμπτη 31 Μαρτίου. Βαλαωρίτου 9α, Αθήνα. Τηλ. 210 3616165.

Διαβάστε ακόμα: Όχι μόνο κύβος. Μια έκθεση-έκπληξη για το Μινιμαλισμό.

TAGS :
καλλιτέχνης σύγχρονης τέχνης

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook