Η ιδιοφυία του Piero Fornasetti

Ο Fornasetti (10 Νοεμβρίου 1913 – 9 Οκτωβρίου 1988) προηγήθηκε κατά πολύ του μεταμοντέρνου, αναβιώνοντας και προτείνοντας σε οικιακή εκδοχή το σουρεαλισμό και τη μεταφυσική τέχνη.

Είναι μια πρόσοψη λιτή, χαμένη κάπου μέσα στη βιομηχανική συνοικία της Piazza Piola, στο Μιλάνο. Πρέπει να σπρώξεις τη μεγάλη, βαριά γκρίζα πόρτα, για να ανακαλύψεις το ιστορικό σπίτι-εργαστήρι του Fornasetti. Έτσι και διαβείς το κατώφλι, μένεις άναυδος: ανάμεσα σε δεκάδες μηχανές τυπογραφείου αραδιάζεται μπρος στα μάτια σου μια μυθικών διαστάσεων συλλογή. Έχοντας φτιάξει περισσότερα από 11.000 έπιπλα και αντικείμενα σε διάστημα 50 χρόνων, είναι δύσκολο να διαλέξεις ποιο αντιπροσωπεύει καλύτερα την απολύτως εικονοκλαστική και απείρως ιταλική ιδιοφυία του Piero Fornasetti (10 Νοεμβρίου 1913 – 9 Οκτωβρίου 1988), καλλιτέχνη, χειροτέχνη, μικροβιομήχανου, εφευρέτη, πειραματιστή, ζωγράφου, ποιητή. Τη σιφονιέρα-γατόπαρδο ή την καρέκλα-καπέλο, το μεσόθυρο-παλλαδιανό αρχιτεκτόνημα ή τα πιάτα με τα αινιγματικά γυναικεία πρόσωπα, τα πομπηινά παραβάν ή τις ταυτολογικές ομπρελοθήκες σε σχήμα ομπρέλας;

Η σιφονιέρα-γατόπαρδος, από τα πιο εμβληματικά του έργα.

Όταν ήταν έφηβος διακοσμούσε το δωμάτιό του με μοτίβα-οφθαλμαπάτες –μια γυναίκα στο παράθυρο πάνω στον τοίχο, αερόστατα που σκαρφάλωναν στο ταβάνι… Μια δεκαετία αργότερα, στην 5η Triennale του Μιλάνο (1933), εκθέτει τις πρώτες δημιουργίες του: σειρές από σταμπωτά φουλάρια που απεικονίζουν τα λεπτουργήματα μιας πανοπλίας ή ένα τραπεζομάντηλο σπαρμένο με αρχαιότητες.

Τα έργα τραβούν αμέσως την προσοχή του αρχιτέκτονα Gio Ponti, ιδρυτή του περιοδικού Domus. Μαζί τελειοποιούν μια τεχνική που επιτρέπει την «εφαρμογή» της ιταλικής τέχνης σε κεραμικά σκεύη καθημερινής χρήσης: πάνω τους αναπαράγονται εφημερίδες, ρωμαϊκά πρόσωπα, ψάρια… Σιγά σιγά, το τυπογραφείο του ανοίγεται στους σουρεαλιστές: ο Fontana, ο De Chirico έρχονται να κάνουν τις λιθογραφίες τους σ’ αυτόν.

Με έκδηλο το ταλέντο για την ψευδαίσθηση και την οφθαλμαπάτη, ο αντικομφορμιστής αυτός αναπαράγει ντεκόρ που προέρχονται από το αρχιτεκτονικό φαντασιακό, δάνεια από τη φύση, κλεισίματα ματιού στον πολιτισμό ή ακόμα καθαρά παραστατικές διακοσμήσεις. Το διασημότερο ντεκόρ του παραμένει δίχως άλλο εκείνο το γυναικείο πρόσωπο που ανακάλυψε σε ένα γαλλικό περιοδικό του 19ου αι.: σχεδιάζει πάνω από 500 εκδοχές του. Τα μοτίβα αυτά, σε άπειρες παραλλαγές, ο Fornasetti τα τυπώνει πάνω στα πιο απίθανα πράγματα: από τασάκια έως κουρτίνες, από καρέκλες έως φωτιστικά, μετατρέποντας τους εσωτερικούς χώρους σε σύμπαντα άλλοτε μπαρόκ, άλλοτε ονειρικά.

Έχοντας φτιάξει περισσότερα από 11.000 έπιπλα και αντικείμενα σε διάστημα 50 χρόνων, είναι δύσκολο να διαλέξεις ποιο αντιπροσωπεύει καλύτερα την απολύτως εικονοκλαστική και απείρως ιταλική ιδιοφυία του Fornasetti.

Ο Fornasetti δεν αγαπούσε τις ετικέτες, ίσως γιατί δεν ήταν εύκολο να βρει μία που θα μπορούσε από μόνη της να περιγράψει την αχαλίνωτη φαντασία του. Αυτό, όμως, που είναι σίγουρο είναι ότι προηγήθηκε κατά πολύ του μεταμοντέρνου και ότι αναβίωσε και πρότεινε σε οικιακή εκδοχή το σουρεαλισμό και τη μεταφυσική τέχνη. Στην κοινοτοπία του χρηστικού αντικειμένου και στον αυτοσκοπό της τεχνολογίας, εκείνος αντιπαραθέτει την αγάπη για τα καλοφτιαγμένα χειροτεχνήματα και τη διακόσμηση. Σε εποχές ορθολογισμού και πρακτικότητας, πρότεινε έτσι, σαν ένα είδος προβοκάτσιας, τη φαντασία και το καπρίτσιο. Όχι, ωστόσο, ως αυτοσκοπό, αλλά μάλλον σαν έναν τρόπο και μία μέθοδο για να ανακαλύψεις εκ νέου το αντικείμενο, να το ιδιοποιηθείς ξανά κοιτάζοντάς το και όχι μόνο χρησιμοποιώντας το. Για να το καταφέρει, κατέφευγε σε παλιές τεχνικές ή ανακάλυπτε νέες. Με τον ίδιο τρόπο που το έκαναν οι αλλοτινοί δάσκαλοι: καταργώντας τα όρια μεταξύ καλλιτέχνη και τεχνίτη.

TAGS :
design

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook