Μετά το Mουντιάλ έρχονται και οι Ολυμπιακοί αγώνες το 2016 στο Ρίο. Οι διοργανώσεις αυτές θα αφήσουν άραγε κάτι στην πόλη πέρα από μια real estate φούσκα έτοιμη να σκάσει;

Από τη μια είναι δύο πασίγνωστες ακτές, μήκους τεσσάρων και δύο χιλιομέτρων αντίστοιχα. Κοπακαμπάνα και Ιπανέμα: δύο πανάκριβα brand names της σύγχρονης Βραζιλίας αγορασμένα κατά κύριο λόγο από Αμερικανούς και Βρετανούς expats, αν όχι από μέλη της ρωσικής μαφίας.

Καλά ή κακά θα είναι τα νέα στον αποψινό ημιτελικό με τη Γερμανία;

Οι πολυκατοικίες που βλέπουν στη θάλασσα είναι τα φιλέτα του βραζιλιάνικου real estate –εκεί έχουν νοικιάσει στούντιο αυτές τις μέρες τα μεγάλα κανάλια που αναμεταδίδουν το Μουντιάλ. Μπροστά από αυτές βρίσκεις τεράστια πεζοδρόμια και λεωφόρους φροντισμένες στα πρότυπα της γαλλικής Κρουαζέτ (Κάννες).

Σάμπα, ποδόσφαιρο, φιέστα, δηλαδή Βραζιλία!

Η ανθρωπολογία εδώ είναι συγκεκριμένη: Κάθε πρωί θα συναντήσεις μοναχικές –ξερακιανές σαν σταφίδες–γριούλες που έχουν βγει σοκολατί από το σολάριουμ και πάνε για τζόκινγκ οι αθεόφοβες. Θα δεις γυμνόστηθους, gay, ή στρέιτ, ή μπάι με πατίνια, συνοδούς pet με πέντε σκυλιά να τους τραβολογούν και μελαμψούς κηπουρούς να φροντίζουν τα λουλούδια στα παρτέρια. Το βράδυ εδώ θα βρεις honeymoon ζευγαράκια, μπερμπάντηδες, ματσό λευκούς με μουλάτες αγκαζέ –όλες επί πληρωμή φυσικά, ή μεθυσμένους Εγγλέζους να τρικλίζουν έξω από irish pubs.

Στην πλευρά της θάλασσας, το ψηφιδωτό πεζοδρόμιο –με διαφορετικό πατρόν σε κάθε ακτή για να ξέρει πού βρίσκεται ο τουρίστας– αποτελεί τον απόλυτο προορισμό της Βραζιλίας.

Οι Βραζιλιάνοι οπαδοί είναι αμείλικτοι με τη Selecao. Η φωτογραφία είναι μετά από άχρωμη νίκη της εθνικής Βραζιλίας στο Μουντιάλ του 2010.

Κιόσκια που προσφέρουν καφεζίνιο ή καϊπιρίνια, υπαίθρια, δωρεάν γυμναστήρια και αμέτρητοι μικροπωλητές ή αρτίστες του δρόμου μπορούν να σε κρατήσουν ώρες απασχολημένο πριν αποφασίσεις να βάλεις τα πόδια σου στην άμμο.

Κοπακαμπάνα, καλοκαίρι 2010, εν ώρα Μουντιάλ της Νότιας Αφρικής.

Οι απέραντες αμμουδιές της Ιπανέμα και της Κοπακαμπάνα είναι τα κορυφαία τουριστικά asset της χώρας, γι’ αυτό και τις προσέχουν σαν τα μάτια τους οι Βραζιλιάνοι: κάθε βράδυ τις καθαρίζουν από γόπες και πλαστικά με τεράστια μηχανήματα, ενώ είναι φωτισμένες όλη νύχτα, για λόγους ασφάλειας βέβαια. Το μπάνιο απαγορεύεται τις νυχτερινές ώρες, μια και τα ρεύματα της περιοχής δεν αστειεύονται.

Διαβάστε ακόμα: Άκης Τεμπερίδης: Το ταξίδι είναι εθιστική εμπειρία. Η ρουτίνα σκοτώνει!»

Φανταστείτε τι θα γίνει αν το πάρουν φέτος…

Από την άλλη είναι οι φαβέλες του Ρίο. Όλοι κάτι έχουν να πουν γι’ αυτές, όμως ελάχιστοι έχουν πατήσει το πόδι τους εκεί. Ακόμη και οι ντόπιοι τις αποφεύγουν, απλώς γιατί δεν έχουν λόγο να πάνε. Και αν έχουν λόγο, δεν θα είναι για καλό… Κάποιες φαβέλες έχουν μπάρα στην είσοδο την οποία πρέπει να σηκώσεις για να μπεις με το αυτοκίνητο.

Κοπακαμπάνα, μια οποιαδήποτε ημέρα του χειμώνα.

Λέγεται ότι ένας στους πέντε κατοίκους του Ρίο ζει σε μια τέτοια παραγκούπολη. Αν έχετε δει την ταινία «Η Πόλη του Θεού», θα έχετε πάρει μια ιδέα, όχι τόσο από τη ζωή, όσο από το στερεότυπο της ζωής σε μια φαβέλα. Ένα στερεότυπο που αναπαράχθηκε έντονα όσο και προβλέψιμα από τα διεθνή media τον τελευταίο καιρό, πριν βέβαια ξεκινήσει το Μουντιάλ. Λες και τώρα απέκτησε φτώχεια, πορνεία, ναρκωτικά και φαβέλες η Βραζιλία, λες και δεν ήταν πάντα η Αφρική της νότιας Αμερικής, η χώρα των κοινωνικών και οικονομικών αντιθέσεων.

Βραζιλία Μπράνκα και Νέγκρα!

Κάποιες φαβέλες διακρίνονται και από την παραλία, μια και είναι χτισμένες πάνω στους ομορφότερους λόφους του Ρίο και οι σκεπές από λαμαρίνα φεγγοβολούν εκτυφλωτικά τις περισσότερες ώρες της ημέρας.

Σε ένα λόφο κάτω από τον Χριστό – καρτ ποστάλ του Κορκοβάντο βρίσκεται η φτωχογειτονιά του Κόσμε Βέλιο. Θα μπορούσες να την αποκαλέσεις φαβέλα, όμως δεν είναι πλέον. Οι παράγκες δεν λείπουν, όμως από την άλλη υπάρχουν και εγκαταλειμμένα αρχοντικά, τα οποία μεταφέρουν μια γλυκιά αίσθηση παρακμής, γι’ αυτό και τα τελευταία χρόνια κάποιοι διανοούμενοι έρχονται για να μείνουν εδώ.

Καρτ ποστάλ του Ρίο.

Στο Κόσμε Βέλιο πήγαμε για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 2003. Ανεβαίνοντας για το Κορκοβάντο μας σταμάτησε ένα πιτσιρικάς, θυμάμαι. Μας πρότεινε να τον πάρουμε σαν ξεναγό και για να μας πείσει ότι είναι ακίνδυνος σήκωνε το φανελάκι του μέχρι πάνω, σαν να μας έλεγε «κοιτάξτε, δεν έχω όπλα ούτε μαχαίρια».

Κάτω ακριβώς από το βράχο του Κορκοβάντο κρύβεται το bairro (γειτονιά) του Κόσμε Βέλιο.

Το ίδιο βράδυ κάναμε κάτι που δεν θα τολμούσαμε μόνοι μας. Με τον 14χρονο στο πίσω κάθισμα σηκώσαμε την κεντρική μπάρα και χαθήκαμε στα στενοσόκακα της γειτονιάς. Ήταν αδρεναλινική εμπειρία, μια και το δρομάκι που διαπερνούσε τη γειτονιά ήταν ένα και μοναδικό, πολύ στενό, χωρίς διεξόδους και γεμάτο αδέσποτο κόσμο. Κάποιοι αρσενικοί μας προσέγγισαν για να προσφέρουν την πραμάτεια τους: «κόκα σενιόρ, μαριχουάνα σενιόρ».

Οι «Αμφιτρύονες του Κόσμε Βέλιο» είναι μια τοπική οργάνωση που φτιάχτηκε με σκοπό να αλλάξει την εικόνα της φαβέλας από γκέτο της ντρόγκας σε εναλλακτικό τουριστικό προορισμό.

Καμία σχέση με το άθλημα εμείς, obrigado είπαμε και προχωρήσαμε. Μια ώρα μετά ξαναβγήκαμε σώοι και αβλαβείς, αλλά χωρίς να ξέρουμε αν είχαμε κάνει καλά να μπούμε εκεί μέσα.

Διαβάστε ακόμα: Top 5 χώρες του καφέ στο Μουντιάλ της Βραζιλίας

Ο πιτσιρικάς αυτός θα έχει απασχόληση τις ημέρες του Μουντιάλ και των Ολυμπιακών, πιθανόν σαν ξεναγός. Για πόσο όμως;

Το 2010 ξαναπήγαμε εκεί, πρωί με το δικό μας αυτοκίνητο. Ήταν το καλοκαίρι του Μουντιάλ της Νότιας Αφρικής. Στην Κοπακαμπάνα η FIFA είχε στήσει μια τεράστια εξέδρα με γιγαντοοθόνη και όποτε έπαιζε η Βραζιλία η αμμουδιά γέμιζε με 20.000 κόσμο.

Ένα τυπικό διαμέρισμα στο Κόσμε Βέλιο. Καμία σχέση με τα posh ρετιρέ της Ιπανέμα.

Στην εβδομάδα που μείναμε –με 40 δολάρια στο φτηνότερο διαμέρισμα που μπορούσες να βρεις στο Ρίο τότε (υπολογίστε επί 5 σήμερα!)– θυμηθήκαμε τη «φαβέλα» κάτω από το Κορκοβάντο. Δεν θυμόμασταν το όνομα, βρήκαμε όμως το δρόμο και φτάσαμε στα στενοσόκακα με τα ασοβάντιστα σπίτια.

Περάσαμε μισή μέρα στο Κόσμο Βέλιο, μια γειτονιά επτά χιλιάδων κατοίκων μόλις 6 χιλιόμετρα από την Κοπακαμπάνα, η οποία δεν διαφέρει και τόσο από το Ζεφείρι της Αθήνας, τις συνοικίες του Ντακάρ, του Μαπούτο και του Νταρ ες Σαλάαμ.

Μπάλα και αργοί ρυθμοί ζωής στο Κόσμε Βέλιο. Δεν είναι έτσι ακριβώς σε κάποιες άλλες φαβέλες του Ρίο, όπως μας είπαν οι ίδιοι οι ντόπιοι.

Το απίστευτο είναι ότι στη μια άκρη του ίδιου λόφου είναι οι παράγκες και στην άλλη μερικές εκπληκτικές βίλες –ανάμεσά τους και το ανάκτορο του ιδρυτή της Globo TV (του μεγαλύτερου σταθμού της Βραζιλίας).

Από τις φαβέλες κατεβαίνουν στην παραλία οι περίφημες μουλάτες του Ρίο για να βγάλουν παντοιοτρόπως –δηλαδή με το κορμί τους– τα προς το ζην.

Οι ίδιοι οι ντόπιοι αποκαλούν τη φαβέλα τους «Κομουνιδάδ» –δηλαδή κοινότητα. Μπαίνοντας στα στενά πλακόστρωτα δρομάκια, θυμάμαι, μας έδειξαν κάτι γκρεμίδια. Ήταν μερικά σπίτια που είχαν παρασυρθεί από ένα χείμαρρο λάσπης, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους τρεις κοπέλες, οι δυο δίδυμες αδερφές, μόλις 17 ετών. Ναι, στο Ρίο που ετοιμαζόταν ήδη για το Μουντιάλ, συνέβαιναν τέτοια πράγματα…

Μεγάλη αγάπη η Βραζιλία, χάρη στους ανθρώπους της βέβαια.

Για μισή μέρα περίπου μείναμε στο Κόσμε Βέλιο, το οποίο είναι το εντελώς αντίθετο άκρο της Κοπακαμπάνα, στην πόλη αυτή που έχει το δικό της Θεό σε κάθε συνοικία.

Μπήκαμε σε αυλές και σπίτια, γνωρίσαμε την οικογένεια και τους γείτονες του Κάρλος, μετά είδαμε το στέκι τους, ένα ίντερνετ καφέ, μιλήσαμε με ηλικιωμένους και φύγαμε γεμάτοι εμπειρίες. Ήταν πολύ ενθουσιώδεις όλοι μαζί μας κι ας αφήσαμε μόλις δέκα δολάρια όλα κι όλα.

Ίσως το μόνο αυτοκίνητο με ελληνικές πινακίδες που έχει μπει σε φαβέλα του Ρίο. Κανείς δεν μας πείραξε εκείνο τουλάχιστον το πρωινό…

Τα παιδιά στο Κόσμε Βέλιο εργάζονται ως ξεναγοί και τα χρήματα που παίρνουν από τους επισκέπτες πηγαίνουν σε κοινό ταμείο και μετά τα μοιράζονται.

«Εδώ είμαστε καλά», μας είπε ο Κάρλος Ενρίκε Ρόκε, ο 27χρονος τότε «Αμφιτρύων» της φαβέλας. Σε άλλες φαβέλες

Τέσσερα χρόνια πέρασαν και είμαι σίγουρος ότι κάποια πράγματα θα έχουν αλλάξει και σ’ αυτές τις γειτονιές, στην πίσω πλευρά του Ρίο. Είδα, για παράδειγμα, στο trip advisor κάποιοι έχουν αφήσει εντυπώσεις για το Κόσμε Βέλιο, ενώ στο Airbnb κάποιοι νοικιάζουν διαμερίσματα καθ’ όλα αξιοπρεπή στη γειτονιά με 70, 100, 150 δολάρια τη βραδιά.

Η λατρεία για το ποδόσφαιρο γεννιέται στα τσιμεντένιες ταράτσες των βραζιλιάνικων bairro, όπως το Κόσμε Βέλιο.

Δείτε τις εικόνες που βγάλαμε τέσσερα χρόνια πριν, τώρα που τα παιδιά θα έχουν μεγαλώσει και κάποιοι γέροι θα έχουν φύγει. Αυτή είναι –είτε το θέλουμε είτε όχι– η αυθεντική πλευρά της Βραζιλίας, πέρα από τη λάμψη του καρναβαλιού και του ποδοσφαίρου.

Διαβάστε ακόμα: Ο Κώστας Κουκούλης και το έργο της ζωής του στην Τανζανία

Πιτσιρικάς βραζιλιάνος με t-shirt του Μπέκαμ!

Ο Ενρίκε –ξεναγός στο επάγγελμα– με τον γιο του.