Γρηγόρης Μηλιαρέσης: «Οι Ιάπωνες έχουν την ίδια αμετροέπεια μ’ εμάς» 
Η Αλεξάνδρα Μερκούρη θέλει να παντρέψει τον Βούδα με τον… Ζορμπά! 
Tο «ανέκδοτο με το γρύλο» συνοψίζει το μεγαλύτερο μέρος του βουδισμού 
Στο βάθος κάθε αμφισβήτησης βρίσκεται ο εαυτός μας 
Για φιλοσοφία είμαστε τώρα; 
Τι ήθελε να πει για τη ζωή και το θάνατο ο εκκεντρικός δάσκαλος του Ζεν και ποιητής, Ίκιου Σοτζούν, μια πρωτοχρονιά στους δρόμους του Κιότο, κουβαλώντας ένα ραβδί από την άκρη του οποίου κρεμόταν ένα κρανίο και φωνάζοντας στους συμπατριώτες του «χρόνια πολλά!»;
«Μακάβριο» βρήκε ένας αναγνώστης το προηγούμενο «Πανκ Ζεν», και κυρίως το τέλος του, το σημείο δηλαδή όπου έλεγα ότι κανείς δεν μου εγγυάται πως η σαλάτα που τρώω αυτή τη στιγμή δεν θα είναι και το τελευταίο πράγμα που τρώω στη ζωή μου. Πήγε μάλιστα και ένα βήμα παραπέρα, υποστηρίζοντας ότι μια τέτοια στάση ζωής οδηγεί αναπόφευκτα σε ηθικό μηδενισμό∙ με άλλα λόγια, αν η σκέψη μου κυριαρχείται από την ιδέα του θανάτου, η ζωή χάνει το νόημά της και, άρα, είμαι ελεύθερος να κάνω ό,τι θέλω, αφού αργά ή γρήγορα θα πεθάνω. Μάλιστα, και από μια άποψη αυτό είναι προς τιμήν του, αναζήτησε ανάλογες αναφορές στην ιαπωνική βουδιστική παράδοση και τις βρήκε με το παραπάνω, κυρίως στο βίο και την πολιτεία του εκκεντρικού δασκάλου του Ζεν και ποιητή, Ίκιου Σοτζούν (一休宗純, 1394-1481).
Ο Ίκιου έζησε μια ζωή που, ειδικά ιδωμένη με τη δυτική ματιά περί κληρικών, μόνο «έκλυτη» θα μπορούσε να χαρακτηριστεί: σύχναζε σε ταβέρνες και πορνεία, καταφερόταν εναντίον των θρησκευτικών αρχών με τα χειρότερα λόγια και τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα πέρασε παρέα με μια τυφλή τραγουδίστρια για την οποία είχε γράψει σωρεία ερωτικών ποιημάτων –και λέγοντας «ερωτικών» εννοώ «σεξουαλικών». Το περιστατικό από τη ζωή του, ωστόσο, που έκανε τον αναγνώστη μου να τα συνδέσει όλα αυτά με το θέμα του θανάτου ήταν αυτό το οποίο θέλει τον Ίκιου να κάνει βόλτα μια πρωτοχρονιά στο Κιότο κουβαλώντας στον ώμο ένα ραβδί από την άκρη του οποίου κρεμόταν ένα κρανίο και φωνάζοντας στον κόσμο «χρόνια πολλά!»
Όπως οι κάτοικοι του Κιότο πριν από πεντέμισι αιώνες, ο αναγνώστης παρερμήνευσε κάτι: η υπενθύμιση της νομοτέλειας του θανάτου δεν οδηγεί αναπόφευκτα στην έλλειψη νοήματος στη ζωή –αφενός, το συγκεκριμένο άλμα γίνεται υπ’ ευθύνη αυτού που το κάνει, και αφετέρου μπορεί κάλλιστα να οδηγήσει στην εύρεση νοήματος στα πάντα. Αυτός είναι ο λόγος που τη χρησιμοποίησα στο προηγούμενο «Πανκ Ζεν» και αυτός είναι ο λόγος που ο Ίκιου περιέφερε το κρανίο στους δρόμους του Κιότο. Το «χρόνια πολλά» του ήταν μια προσπάθεια να αφυπνίσει τους συμπολίτες του ως προς το γεγονός ότι η πρωτοχρονιά δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο αλλά, όπως κάθε άλλη στιγμή, είναι ταυτόχρονα μια αρχή και ένα τέλος. Και αν κανείς έχει πλήρη συναίσθηση αυτής της διπλής της υπόστασης, θα μπορέσει να τη γευτεί όσο πιο έντονα γίνεται με όλο του το είναι.
Αντίθετα με την εικόνα που έχει ο περισσότερος κόσμος, ο βουδισμός Ζεν δεν διδάσκει την αποσύνδεση από τα πάντα και τη ζωή σε κάποια ουράνια μακαριότητα χωρίς πάθος. Το αντίθετο: διδάσκει την ολοκληρωτική εμπλοκή στον κόσμο που υπάρχει γύρω μας σε όλη του την ανεπαρκή μεγαλοπρέπεια∙ αν προτείνει να αποστασιοποιηθούμε από κάτι, αυτό δεν είναι το πάθος αλλά τα πάθη, οι αρρώστιες που κουβαλάμε όλοι στο νου μας και που δεν μας αφήνουν να ζήσουμε κάθε στιγμή όπως πραγματικά είναι. Και αν μπορούμε να ζήσουμε έτσι, καμία αναφορά στο θάνατο και καμία σκέψη γύρω απ’ αυτόν δεν μπορεί να μας αγγίξει –άλλωστε ούτε οι αναφορές, ούτε οι σκέψεις είναι πραγματικές, έτσι δεν είναι;
Ο Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης είναι δημοσιογράφος και μεταφραστής, και παρεμπιπτόντως μοναχός Ζεν.
-
- Follow us:
Ακολουθήστε το Andro στο Facebook
