Στην παρούσα φάση ούτε καν χειραψία δεν σκέφτονται να ανταλλάξουν οι Μητσοτάκης και Ερντογάν (Dimitris Papamitsos / PM Handout / SOOC).

Ο Άντον Τσέχοφ έλεγε πως αν εμφανίσεις ένα όπλο σε μια σκηνή έργου, αυτό κάποια στιγμή θα πρέπει να εκπυρσοκροτήσει. Οχι από ατύχημα, αλλά βάσει σχεδίου. Στη διπλωματία, πάντως, το ατύχημα (προσχεδιασμένο ή μη) παίζει τον ίδιο καταλυτικό ρόλο στις διεθνείς εξελίξεις.

Τουτέστιν: αν έχεις για πολύ καιρό το χέρι σου πάνω από ένα κόκκινο κουμπί, διατρέχεις τον κίνδυνο κάποια στιγμή να το πατήσεις δίχως να το θέλεις. Εχει να κάνει με την αντοχή των υλικών από τα οποία είναι φτιαγμένες οι διακρατικές σχέσεις. Η δική μας με την Τουρκία, άλλωστε, ποτέ δεν ήταν χτισμένη σε στέρεα υλικά.

Ο διπλωματικός συντάκτης του Guardian, Patrick Wintour έγραψε πολύ πρόσφατα ένα ενδελεχές και εμπεριστατωμένο άρθρο για το τι ακριβώς διακυβεύεται αυτή τη στιγμή στο Αιγαίο (και την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου) και έχει αξία η άποψή του (ανεξάρτητα αν κάποιος συμφωνεί ή διαφωνεί) για το γεγονός ότι είναι «ειδικός», αλλά και ουδέτερος παρατηρητής. Το βασικό ερώτημα που θέτει στο άρθρο του είναι αν η τωρινή ένταση μπορεί να οδηγήσει σε στρατιωτική σύρραξη.

Ως τώρα ο Ερντογάν δεν ακούει τις προειδοποιήσεις της Μέρκελ (Αndrea Bonetti / PM Handout / SOOC).

Η Μέρκελ έχει προειδοποιήσει τον Ερντογάν ότι με την τρέχουσα μονομερή στρατηγική του θα φτάσει σύντομα σε εμπορικό αδιέξοδο.

Αναφέρει την καθοριστική έως τώρα παρουσία του Μακρόν και της Γαλλίας στη διένεξη και τη σαφή θέση υπέρ της Ελλάδας που έχει πάρει ο γάλλος πρόεδρος. Εντούτοις, θεωρεί ακόμη πιο σημαντική τη θέση που θα λάβει -τελικά- η Γερμανία. Αναφέρει χαρακτηριστικά πως η Γερμανία έχει γίνει ο κύριος μεσολαβητής ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία διερευνώντας μια ενισχυμένη τελωνειακή ένωση μεταξύ της Αγκυρας και της ΕΕ, κάτι που θέλει ο Ερντογάν και ενδέχεται να μειώσει την ένταση.

 

To μαστίγιο και το καρότο της Γερμανίας

Χρησιμοποιώντας τη λογική του μαστιγίου και του καρότου, η γερμανική διπλωματία προσπαθεί να πείσει την Τουρκία να αλλάξει τη στρατηγική της. Η Μέρκελ έχει προειδοποιήσει τον Ερντογάν ότι με την τρέχουσα μονομερή στρατηγική του θα φτάσει σύντομα σε εμπορικό αδιέξοδο. Καμία ιδιωτική εταιρεία φυσικού αερίου δεν πρόκειται να ξεκινήσει δουλειές μαζί του όσο προσπαθεί να εκμεταλλευτεί με παράνομο τρόπο αποθέματα φυσικού αερίου.

Η Εast Med Gas στην οποία μετέχει και η Ελλάδα επιδιώκει από την άλλη να καταρτίσει ένα κοινό σχέδιο για την εξαγωγή και εκμετάλλευση του φυσικού αερίου στην περιοχή. Σ΄ αυτή την ομάδα θα ήθελε να πάρουν μέρος η Γαλλία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Ολο αυτό δημιουργεί έναν αντι-τουρκικό ιστό. Η Τουρκία υποστηρίζει ότι η Ελλάδα διεκδικεί οικονομικά το Αιγαίο ως καθαρά ελληνικό, παρόλο που η Τουρκία έχει μεγαλύτερο μήκος ακτών.

Η στάση του Μακρόν και η στήριξη που παρέχει στον Μητσοτάκη έτσι εκνευρίσει τον Ερντογάν ( Dimitris Papamitsos / PM Handout / SOOC).

Ο Wintour σημειώνει πως ορισμένοι τούρκοι αναλυτές, όπως ο πρώην ναύαρχος Cem Gürdeniz, βλέπουν το θέμα ως το γεωπολιτικό ζήτημα του 21ου αιώνα και μια ευκαιρία να αμφισβητήσει η Τουρκία που συμβιβασμούς που έκανε με την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Gürdeniz κάνει λόγο για «Γαλάζια Πατρίδα» (εννοώντας, φυσικά, το Αιγαίο) και για κλοπή της υφαλοκρηπίδας από την Ελλάδα και την Κύπρο.

Καθοριστικής σημασίας ενέργεια είναι τι θα κάνει η Τουρκία δεν ανανέωσε τη Νatvex για το  Oruç Reis. Εάν αυτή είχε επεκταθεί χρονικά, θα αυξανόταν ο κίνδυνος ναυτικής σύγκρουσης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας είτε από ατύχημα είτε από σχεδιασμό.

Η λύση είναι δύσκολη, καθώς και οι δύο πλευρές έχουν νόμιμους ισχυρισμούς που ερμηνεύονται διαφορετικά από την Ελλάδα και την Τουρκία.

Ο φόβος ότι η σύγκρουση θα μπορούσε να ξεφύγει από τον έλεγχο οδήγησε σε επείγουσα αναζήτηση ενός ουδέτερου διαιτητή και μια συμφωνημένη ατζέντα για συνομιλίες. Η προσπάθεια του ΝΑΤΟ να ξεκινήσει τεχνικές συνομιλίες  καθυστέρησε αφού η Ελλάδα αντιτάχθηκε στη συμμετοχή της Ενωσης. Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας, επέμεινε ότι οι συνομιλίες θα ξεκινήσουν μόνο όταν σταματήσουν οι απειλές. Στη συνέχεια, πέταξε ως τη Νέα Υόρκη για να ζητήσει τη βοήθεια του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, António Guterres.

Οι παράλληλες προσπάθειες διαμεσολάβησης από την ΕΕ, μέσω της γερμανικής προεδρίας, είχαν αρχίσει να σημειώνουν πρόοδο. Κατόπιν αιτήματος της γερμανικής καγκελάριου, Άνγκελα Μέρκελ, ο Ερντογάν σταμάτησε τις τουρκικές εξερευνητικές δραστηριότητες κοντά στην Κύπρο τον περασμένο μήνα, συνεχίζοντας μόνο όταν η Ελλάδα ανακοίνωσε συμφωνία θαλάσσιων συνόρων με την Αίγυπτο  – παρόμοια με εκείνη που υπέγραψε η Τουρκία και η Λιβύη τον περασμένο Νοέμβριο.

 

Η δυσκολία της λύσης

Η μεσολάβηση της Γερμανίας παρεμποδίζεται από τις τουρκικές προειδοποιήσεις ότι η ΕΕ πρέπει να είναι αμερόληπτη και ότι η ΕΕ είναι προκατειλημμένη έναντι των υπαρχόντων μελών της, της Ελλάδας και της Κύπρου. Ο Τούρκος πρέσβης στο Ηνωμένο Βασίλειο, Ümit Yalçın, επιμένει ότι η χώρα του είναι ειλικρινής στην αναζήτηση συνομιλιών με την Ελλάδα.

Ο Wintour σημειώνει πως η λύση είναι δύσκολη, καθώς και οι δύο πλευρές έχουν νόμιμους ισχυρισμούς που ερμηνεύονται διαφορετικά από την Ελλάδα και την Τουρκία, με αποτέλεσμα αμφότεροι να δημοσιεύουν εντελώς αντιφατικούς χάρτες που δείχνουν την έκταση της υφαλοκρηπίδας τους και ως εκ τούτου τον οικονομικό αποκλεισμό των ζωνών.

Το ζήτημα είναι αν ο καβγάς γίνεται για το πάπλωμα (αέριο) ή πυροδοτείται από τον Ερντογάν για άλλους λόγους.

Η σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας (Unclos), που υπογράφηκε από 167 κράτη, αλλά όχι από την Τουρκία, θέτει τα όρια των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών βάσει της υφαλοκρηπίδας μιας χώρας. Έχουν συμβεί 300 παρόμοιες θαλάσσιες διαφορές παγκοσμίως. Η σύμβαση επιτρέπει επίσης σε νησιά που κατοικούνται και είναι οικονομικά βιώσιμα να έχουν αποκλειστικές οικονομικές ζώνες. Η Ελλάδα, μέσω της ιδιοκτησίας της σε 12 διάσπαρτα ελληνικά νησιά στα Δωδεκάνησα, μπορεί να διεκδικήσει ουσιαστικά τα δικαιώματα εξερεύνησης.

Στη δύσκολη εξίσωση μπαίνει αναγκαστικά και το Καστελόριζο με την Τουρκία να απειλεί ότι θα στείλει πλοία στο νησί για να εξερευνήσει τα αποθέματα υδρογονανθράκων. Κάποιοι αναλυτές -κυρίως Τούρκοι, βέβαια- σημειώνουν πως το διεθνές δικαστήριο της Χάγης, το οποίο ενεργεί ως όργανο διαιτησίας, ενδέχεται να μην υποστηρίζει τη μαξιμαλιστική θέση της Ελλάδας.

 

Η «Γαλάζια Πατρίδα»

Το ζήτημα είναι αν ο καβγάς γίνεται για το πάπλωμα (αέριο) ή πυροδοτείται από τον Ερντογάν για να υιοθετήσει μια παν-Ισλανική Οθωμανική ιδεολογία, καλύπτοντας έτσι τα εσωτερικά του προβλήματα. Αυτοί που κάνουν λόγο για «Γαλάζια Πατρίδα» ισχυρίζονται ότι τα προβλήματα της Τουρκίας προέρχονται από την άδικη μεταχείριση από παλαιές αποικιακές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένου του φιλέλληνα πρώην πρωθυπουργού της Βρετανίας David Lloyd George.

Οι υποστηρικτές του Ερντογάν σημειώνουν ότι σε ένα σημείο ιστορικής αδυναμίας και χωρίς ναυτικό, η Τουρκία αναγκάστηκε να υπογράψει τη συνθήκη των Σεβρών το 1920, και την ανεπαρκή αναθεώρησή της στη συνθήκη της Λωζάνης το 1923. Αυτό άφησε την Τουρκία στην πραγματικότητα παγιδευμένη ως μια παράκτια δύναμη, παρόλο που έχει περίπου 5.000 μίλια ακτών.

ΟΜακρόν κάνει λόγο για Pax Mediterranea επειδή φοβάται τις φαντασιώσεις της Τουρκίας.

Η ανησυχία της Γαλλίας για τη συνολική πολιτική κατεύθυνση της Τουρκίας αυξάνεται. Ο Jacques Attali, ο οποίος ήταν σύμβουλος του πρώην Γάλλου προέδρου Φρανσουά Μιτεράν, δήλωσε πρόσφατα: «Πρέπει να ακούσουμε τι λέει η Τουρκία, να το πάρουμε πολύ σοβαρά και να είμαστε έτοιμοι να δράσουμε με κάθε τρόπο. Εάν οι προκάτοχοί μας είχαν λάβει σοβαρά υπόψη τις ομιλίες του Φύρερ από το 1933 έως το 1936, θα μπορούσαν να είχαν εμποδίσει αυτό το τέρας να συσσωρεύσει τα μέσα για να κάνει ό,τι έκανε».

Ο πρώην γάλλος απεσταλμένος του ΟΗΕ Gérard Araud έβαλε επίσης την τουρκική συμπεριφορά σε ιστορικό πλαίσιο. Έγραψε: «Η Ρωσία, η Κίνα και η Τουρκία είναι ρεβιζιονιστικές δυνάμεις που δεν δέχονται ένα status quo βασισμένο σε μια παγκόσμια τάξη που καθορίστηκε σε μεγάλο βαθμό από τη Δύση το 1945 και το 1991. Αισθάνονται ενθουσιασμένοι από μια νέα παγκόσμια ισορροπία ισχύος και από την πολιτική των ΗΠΑ. Πού θα σταματήσουν; Τι πρέπει να κάνουν οι Ευρωπαίοι;»

Γι’ αυτό και ο Μακρόν κάνει λόγο για Pax Mediterranea. Βλέπει μια αυτοκρατορική περιφερειακή δύναμη να επιστρέφει με μερικές φαντασιώσεις της ιστορίας της. Η Τουρκία κατηγορεί τη Γαλλία για υστερία. Ισχυρίζεται ότι η Γαλλία αισθάνεται αποτυχημένη από την τουρκική επέμβαση στη Λιβύη στις αρχές του 2020. Τα βέλη κατά του Μακρόν είναι καθημερινά και ορισμένες φορές η φρεσεολογία του είναι άκρως προκλητική.

Αυτή τη στιγμή ο τούρκος πρόεδρος δείχνει να έχει πάρει σοβαρά το ρόλο του νέου Σουλτάνου που ονειρεύεται. Μένει να φανεί αν επιδιώκει να φτάσει τα πράγματα ως το τέλος ή να μείνει άκαπνος ωσάν σκύλος που γαβγίζει, αλλά δεν δαγκώνει. Για να καταλήξει ο Wintour: «Τους επόμενους μήνες θα αποφασίσει αν έχει δίκιο και αν η (νέα) τάξη που οραματίζεται επιτυγχάνεται μέσω πολέμου ή διπλωματίας».

 

Διαβάστε ακόμα: Η Ελλάδα «ευθύνεται» για την κρίση με την Τουρκία.

 

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top