Μόνος σε μια άδεια πόλη

Το έρημο Λονδίνο σαν πίνακας του Έντουαρντ Χόπερ (Andrew Testa for The New York Times από το συγκλονιστικό πρόσφατο αφιέρωμα «Τhe Great Empty»).

Ήταν χειμώνας του 1942, λίγο μετά από την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, όταν ο Έντουαρντ Χόπερ ξεκίνησε ένα νέο πίνακα: Ήταν το «Nighthawks». Ένα μπαρ στη Νέα Υόρκη τη νύχτα, λήψη εξωτερική, τέσσερις αποξενωμένοι θαμώνες πίσω από μια πρασινωπή τζαμαρία. Απ’ όλα τα έργα του Χόπερ, αυτό είναι που συνοψίζει καλύτερα για μένα, σαν κραυγή του Μουνκ, τη μοναξιά της πόλης, την αίσθηση ότι αδυνατείς να επικοινωνήσεις, παρά το γεγονός ότι περιβάλλεσαι από άλλους ανθρώπους.

Καθώς τα χρόνια πέρασαν, ο πίνακας έγινε τόσο εμβληματικός που κατέληξε να παρωδείται σαν τη Μόνα Λίζα. Πρόσφατα, με αφορμή τον ιό, μια νέα εκδοχή ήρθε να κοσμήσει τα κοινωνικά δίκτυα. Το χρώμα χάθηκε. Τα πρόσωπα εξαφανίστηκαν. Ο πάγκος άδειασε.

Είμαστε ολομόναχοι πλέον. Αποκομμένοι, παγιδευμένοι μέσα σε τέσσερις τοίχους, σαν μεσαιωνικοί αναχωρητές. Η σφύζουσα πόλη είναι σε lockout. Η εγγύτητα απαγορεύεται. Στην πραγματικότητα, δεν αλλάζει κάτι. Μιλάμε απλώς για μεγέθυνση.

Να υπενθυμίσω ότι η μοναξιά δεν έχει να κάνει με τη μοναχικότητα, τον αναχωρητισμό ή τον ερμητισμό. Η μοναξιά, όπως μου μαθαίνει η εικόνα του Χόπερ, αποκαλύπτεται διαρκώς και περιτράνως σε περιστάσεις χαρίεσσας εγγύτητας –στο γήπεδο, στο γάμο, στην Αράχωβα, στο Rock’n’Roll.

Ωστόσο, η μοναξιά και οι παραλλαγές της είναι ένα ταμπού για τον κόσμο μας, κι ένας λόγος της άφατης οδύνης που προκαλεί έχει να κάνει με την ντροπή. Ο κορωνοϊός πολλαπλασιάζει την αίσθηση μιας κοινωνικής αποτυχίας που πρέπει να τιμωρηθεί. Ξαφνικά νομίζεις πως παύεις να είσαι περιζήτητος, αγαπητός.

Ταυτόχρονα, χάνεται απ’ τον ορίζοντά σου το τοτέμ της κατανάλωσης, άρα και των σχέσεων. Το πεδίο των δυνατοτήτων (και της πάλης) στενεύει. Η ακινησία επιβάλλεται. Το μόνο απρόοπτο που μπορείς να προσμένεις είναι η αρρώστια. Συνταξιοδοτείσαι. Αναπολείς το παρελθόν, ανεβάζεις παιδικές φωτογραφίες, τότε που ήσουν ακόμα ζωντανός κι όλα ήταν υπόσχεση. Οι κανόνες της τέχνης του πολέμου αλλάζουν.

Αλλά αυτή η μοναξιά, ή καλύτερα η loneliness, είναι επώδυνη κι αλλιώς. Μπορεί και ταλαιπωρεί σκαιά σώμα και πνεύμα, τα επιβαρύνει βασανιστικά, σε κάνει εχθρό του εαυτού σου. Από τη μια στιγμή στην άλλη, άρχισα να νιώθω πως απειλούμαι, έγινα υπερευαίσθητος -παντού παραμονεύει η πτώχευση.

Είναι ένας φαύλος κύκλος, στο βαθμό που κάθε απόκριση παρερμηνεύεται, εκλαμβάνεται ως απόρριψη, με αποτέλεσμα το κακό να μεγαλώνει, το αίσθημα της μοναξιάς να ριζώνει, γίνεσαι ξαφνικά τρωτός. Οι επαφές μου, που έχουν περιοριστεί στο τηλέφωνο και το Internet, εναπομείναντες ομφάλιοι λώροι, άμα δεν απαντηθούν, με κάνουν να πιστεύω πως οι άλλοι δεν τρέφουν πλέον σεβασμό προς το πρόσωπό μου.

Ένας από τους λόγους για τους οποίους η παρούσα κρίση είναι τόσο τρομακτική οφείλεται στο γεγονός ότι πυροδοτεί το φόβο, όχι μόνο γιατί βρίσκεσαι σε καραντίνα, αλλά και γιατί αισθάνεσαι τελείως εγκαταλελειμμένος. Έχεις να διαλέξεις ανάμεσα στο κουκούλι, το κλουβί και το φέρετρο. Κι αυτός είναι ο εφιάλτης κάθε κοινωνικού όντος. Είμαι ο Γουίλ Σμιθ στο «Ζωντανό θρύλο» και περιφέρομαι σε έρημους δρόμους με τα μπακάλικα κλειστά, τα τρόφιμα να εξαντλούνται κι να μην απομένει κανένας να αγαπήσεις.

Σταθμός μετρό στο Μόναχο (Laetitia Vancon for The New York Times δείτε περισσότερες εικόνες στο καταπληκτικό αφιέρωμα «Τhe Great Empty»).

Αλλά, για μένα, η μοναξιά έχει και τα καλά της. Μια μαγική πλευρά που οξύνει την αντίληψη. Η Βιρτζίνια Γουλφ, η οποία κάτι ήξερε από καραντίνες, το έγραφε στο ημερολόγιό της το 1929. Κατάκοιτη για πολύ καιρό, διέκρινε κάτι το συναρπαστικό σ’ αυτή, μια κατάσταση έλλειψης και νοσταλγίας που μπορεί να αποδειχθεί εξόχως δημιουργική.

Στους περισσότερους από εμάς συνήθως λείπει ο χρόνος. Τώρα μας περισσεύει. Είναι η ευκαιρία για έναν άλλο τύπο σύνδεσης. Μέσω της τέχνης, των βιβλίων, των ταινιών, επιτέλους της φαντασίας. Ας πούμε, κάθισα και είδα το «Safe» του Τοντ Χέινς. Θα ξαναδιαβάσω Πασκάλ, τον κόμη Μοντεχρίστο και τα Στοιχειώδη Σωματίδια. Και μπορώ μια χαρά να απολαύσω τις συλλογές του μουσείου Γουλανδρή διαδικτυακά. Θα γράψω, θα σχεδιάσω, θα φτιάξω.

Η αγάπη δεν μεταδίδεται μόνο διά της αφής. Πηγαινοέρχεται μεταξύ ξένων. Ταξιδεύει διαμέσου των αντικειμένων και των λέξεων. Μην είμαστε άδικοι. Υπάρχουν ένα σωρό πράγματα που στέκονται υποστηρικτικά στις μέρες μας. Και μπορεί ν’ ακούγεται παράδοξο, αλλά η μοναξιά είναι ένα από αυτά. Εμένα μου είναι ευχάριστη και απολυμαντική.

Διαβάστε ακόμα: Ύμνος στον ανώνυμο υπάλληλο του σούπερ μάρκετ.

TAGS :
COVID-19 Κορονοϊός μοναξιά

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook