Είναι ο καπιταλισμός, ηλίθιε κορονοϊέ

Είναι αυτή η… εκδίκηση του Καρλ Μαρξ;

«Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από την Ευρώπη, ο κορονοϊός». Ένας κάποιος μετανεωτερικός Καρλ Μαρξ, αν υπάρξει φυσικά στο μέλλον, θα πρέπει να αλλάξει την κλασική εισαγωγή του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου». Φαίνεται πως ο καιρός των -ισμών που μετατόπισαν την κοινωνική πάλη στο πεδίο των ιδεών (ανεφάρμοστων ως επί το πλείστον) δίνει τη θέση του σε μια πραγματιστική ανάγκη. Κοντολογίς: στην επιβίωση ενός εκάστου.

Η έξαρση του κορονοϊού, η εξάπλωσή του ανά τον κόσμο, αλλά και η καίρια επίδρασή του στις οικονομίες των ανεπτυγμένων χωρών, είναι ένα καθοριστικό τεστ αντοχής του συστήματος. Καίτοι οι ΗΠΑ (με την Lehman Brothers) και η Ευρώπη (με την κρίση χρέους), πέρασαν από την οικονομική στενωπό, το μάθημα που έλαβαν δεν φαίνεται να τους ενεργοποίησε.

Όπως γράφει ο βρετανικός Guardian σε ένα από τα κεντρικά του άρθρα: «Οι κυβερνήσεις έχουν αναλάβει να πάρουν μέτρα κατά της εξάπλωσης του ιού και να προστατεύσουν τα λιγότερο προστατευμένα μέλη τους, και το κάνουν. Ωστόσο, η απαιτούμενη παρέμβαση χρειάζεται ένα πολύ διαφορετικό πλαίσιο από εκείνο που επέλεξαν οι κυβερνήσεις. Από τη δεκαετία του 1980, οι κυβερνήσεις έχουν αφήσει τις επιχειρήσεις να κατευθύνουν και να δημιουργούν πλούτο, παρεμβαίνοντας μόνο για τον καθορισμό προβλημάτων όταν και όποτε προέκυπταν. Το αποτέλεσμα ήταν ότι οι κυβερνήσεις δεν ήταν πάντα κατάλληλα προετοιμασμένες και εξοπλισμένες για να αντιμετωπίσουν κρίσεις όπως ο Covid-19 ή η έκτακτη ανάγκη για το κλίμα».

Κάπως έτσι αποδείχθηκε ότι οι κυβερνήσεις λειτουργούν ως κλασικοί Επιμηθείς: περιμένουν πρώτα την εμφάνιση ενός τεράστιου συστημικού σοκ κι ύστερα αποφασίζουν να αναλάβουν δράση. Οι προετοιμασίες τους για κάτι που μπορεί να συμβεί στο μέλλον είναι πρόδηλα ανεπαρκείς. Αυτή τη στιγμή ακόμη και οι πούροι νεοφιλελεύθεροι δύσκολα προφέρουν τη λέξη-φετίχ «ιδιωτικοποίηση». Είναι αυτή η εκδίκηση που παίρνει ο Καρλ Μαρξ; Σαφώς και δεν είναι αυτό το ζητούμενο.

Ωστόσο, δεν γίνεται να παραβλέψει κανείς ότι η Ιταλία μελετάει την εθνικοποίηση της Alitalia, την ίδια στιγμή που ο Μακρόν προανήγγειλε εθνικοποιήσεις. Στην Ισπανία, οι ιδιωτικές κλινικές θα τεθούν στη διάθεση του δημόσιου συστήματος υγείας δίχως να γίνεται λόγος για τον λογαριασμό που οφείλει το κράτος στους ιδιώτες. Ακόμη και στα μέρη μας, ο βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας και αντιπρόεδρος της Βουλής, Νικήτας Κακλαμάνης, είπε μετά λόγου γνώσεως: «Όλοι αυτοί, τα νεοφιλελεύθερα “παπαγαλάκια” που έγραφαν τόσα χρόνια σχετικά με το Δημόσιο σύστημα Υγείας, ελπίζω όταν θα ξεπεραστεί αυτή η κρίση, να μην ξαναπιάσουν τη πένα τους για να γράψουν τα ίδια. Αν δεν υπήρχε το Εθνικό Σύστημα Υγείας , με τα προβλήματα του, αλλά με τους ήρωες γιατρούς, νοσηλευτές και εργαζόμενους , δεν ξέρω αν θα μιλάγαμε σήμερα».

Υπάρχει μια αλήθεια που οφείλουμε να την παραδεχθούμε: η εξέχουσα θέση που έχει η ιδιωτική οικονομία έχει οδηγήσει όλους μας  στην έλλειψη εμπιστοσύνης προς τις πραγματικές ικανότητες του κράτους. Στην Ελλάδα, οτιδήποτε εκπορεύεται από την κρατική σφαίρα θεωρείται -και όχι άδικα- αποτέλεσμα της κομματοκρατίας, του βολέματος των ημετέρων και της γενικευμένης αδιαφορίας. Κάπως έτσι, ο ιδιωτικός τομέας, πολλές φορές, ανέλαβε υποχρεώσεις που όφειλε να εκπληρώσει το κράτος.

Ο Guardian, ξανά, σημειώνει πως στο πεδίο της υγείας, που μας αφορά άμεσα, η κρατική μειονεξία οδήγησε σε προβληματικές συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που λειτούργησαν τελικά προς όφελος των ιδιωτών και κόντρα στο δημόσιο συμφέρον.  Για παράδειγμα, θεωρείται ως δεδομένο ότι οι συμπράξεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα στην έρευνα και την ανάπτυξη συχνά ευνοούν τις «επιτυχημένες επιχειρήσεις» σε βάρος των λιγότερο εμπορικά ελκυστικών φαρμάκων που είναι εξαιρετικά σημαντικά για τη δημόσια υγεία, συμπεριλαμβανομένων των αντιβιοτικών και των εμβολίων για ορισμένες ασθένειες με επιδημικό κίνδυνο.

Πρέπει να αλλάξουμε μοντέλο, άραγε; Το σίγουρο είναι ότι μια κρίση όπως αυτή που ζούμε τώρα τείνει να επανακαθορίσει πολλές από τις σταθερές μας. Η γαλλική εφημερίδα Le Monde στο κεντρικό της άρθρο σημειώνει πως ο κορονοϊός ανέδειξε τις ελλείψεις της ΕΕ». Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αποφάσισε να αποδεσμεύσει 75ο εκατ. ευρώ για την αγορά κρατικών ομολόγων, το γνωστό QE επί εποχής Μάριο Ντράγκι, και σ’ αυτό (ω, του θαύματος) θα περιλαμβάνεται επιτέλους και η Ελλάδα. Προφανώς και είναι μια επιτυχία που πιστώνεται στην κυβέρνηση Μητσοτάκη, αλλά γενικότερα δείχνει πως η ΕΕ έχει πάψει να αντιμετωπίζει τα μέλη της ως καλά ή κακά παιδιά. Μπρος στην ανάγκη όλοι οφείλουν να είναι ενωμένοι. Ιδιαιτέρως όταν οι οικονομίες βυθίζονται σε αχαρτογράφητο χάος.

Επί του πρακτέου: όχι, η ιδιωτική οικονομία δεν πρέπει να δαιμονοποιηθεί. Αντιθέτως, όπου έχει λειτουργήσει με κανόνες έχει κινητοποιήσει οικονομικές δυνάμεις και έχει δώσει και ουσιαστικότερο ρόλο στο κράτος. Από την άλλη, όμως, είναι φανερό πως οι κυβερνήσεις οφείλουν να δουν την μεγάλη εικόνα έτσι όπως προβάλλεται εν μέσω συναγερμού.

Πρέπει να δημιουργήσουν θεσμούς που θα προλαμβάνουν τις κρίσεις. Που σημαίνει να επενδύσουν σ’ αυτούς, να έχουν τον πλήρη έλεγχο και τη δικαιοδοσία να ενεργήσουν άμεσα. Το κοινό καλό στην έρευνα πρέπει να γίνει το πρώτιστο μέλημά τους. Αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη ένας ηράκλειος άθλος για την ανακάλυψη του εμβολίου που θα καταπολεμήσει τον κορονοϊό. Η σύμπραξη των κυβερνήσεων δεν γίνεται να μείνει στην απέξω. Εδώ δεν τίθεται θέμα κέρδους κάποιου ιδιωτικού ερευνητικού κέντρου, αλλά η ασφάλεια της παγκόσμιας κοινότητας.

Και όπως σωστά σημειώνει η Mariana Mazzucato, οι κυβερνήσεις πρέπει να πάρουν ένα σκληρό δίδαγμα από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Οι επιχειρήσεις, από τις αεροπορικές εταιρείες μέχρι το λιανικό εμπόριο, ζητούν κάθε είδους βοήθεια για να ορθοποδήσουν. Διαγραφή χρεών, διευκολύνσεις σε αποπληρωμές και κάμποσες άλλες οικονομικές ευκολίες. Το κράτος οφείλει, φυσικά, να σταθεί αρωγός σ’ αυτά τα αιτήματα, αλλά με τη λογική ότι αυτές οι επιχειρήσεις να μετασχηματιστούν έτσι ώστε να γίνουν μέρος μιας νέας οικονομίας που θα περιλαμβάνει και την πράσινη ανάπτυξη. Η επένδυση, επιπλέον, δεν θα πρέπει να γίνεται μόνο στις επιχειρηματικές δομές, αλλά και στους εργαζόμενους. Έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι θα μπορούν να προσαρμοστούν στις νέες τεχνολογίες. Με κάθε τρόπο, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να έχουν το πάνω χέρι.

Το σίγουρο είναι ότι την επόμενη φορά που κάποιος θα πει ότι καλό είναι να γκρεμίσουμε τα μισά δημόσια νοσοκομεία, θα πρέπει να το σκεφτεί διπλά και τριπλά.

Διαβάστε ακόμα: Mετά φόβου θεού, ο Μητσοτάκης έδειξε πως διαθέτει μέταλλο.

TAGS :
Κορονοϊός

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook