Φέτος είναι η χρονιά τους. Αόρατος πόλεμος και δολοφονίες όχι πάντα στοχευμένες στη Μέση Ανατολή. Mυστηριώδεις πτήσεις πάνω από γαλλικά πυρηνικά εργοστάσια, αλλά και την ελληνική Βουλή. Λήψεις φωτογραφιών που παραβαίνουν το νόμο. Projects για παράδοση προϊόντων κατ’ οίκον. Παιχνίδι για ενηλίκους που ανακαλύπτουν ξανά τις χαρές του τηλεκατευθυνόμενου.
Το 2015 σημαδεύεται από αυτά τα ρομποτάκια που ίπτανται πάνω από τα κεφάλια μας. Μια απειλή καθόλου φασματική, έναντι της οποίας ίσως πρέπει ν’ αρχίσουμε να προφυλασσόμαστε φορώντας τα μη-ανιχνεύσιμα ρούχα που δημιούργησε o Αdam Harvey.
Υπάρχει ένα παράδοξο με τα drones
Για τους Ταλιμπάν, οι Αμερικανοί ατιμάζονται, αφού δεν τους στέλνουν πραγματικούς μαχητές, με σάρκα και οστά. Μ’ αυτό συμφωνούν και κάποιοι βετεράνοι του US Αrmy, οι οποίοι αγανακτούν μ’ όλους αυτούς τους «operators», τους «commuters», που πιλοτάρουν απ’ την καρέκλα τους και από πολύ-πολύ μακριά (10.000 χλμ.) το drone «Predator» και παρασημοφορούνται κιόλας.
«Θεέ μου, πόσο πιο όμορφος ήταν ο πόλεμος προτού έρθουν τα ρομπότ»… Το ανέκδοτο είναι άκρως διδακτικό. Σχολιάζει τη φύση και την πραγματικότητα αυτού του νέου είδους πολέμου, της πρακτικής του «ανθρωποκυνηγητού», την ώρα που ο χρήστης παραμένει ατιμώρητος και πανταχού παρών, αφού πρώτα έχει δώσει ένα φιλί στη γυναίκα του, επειδή του ετοίμασε κοτόπουλο στο φούρνο. Καθείς επινοεί τις ασύμμετρες απειλές του.
Υπάρχει και μια τέχνη των drones
Μπορούν αυτά τα εργαλεία θανάτου να γίνουν αντικείμενα τέχνης; Η απάντηση βρίσκεται ίσως σε μια σκηνή της ταινίας «Interstellar». Την οποία μπορούμε να θεωρήσουμε ως μικρή οπτικοακουστική απολογία. Εκείνη όπου ένα ιθαγενές drone εξημερώνεται σαν νά ‘τανε πουλί, ώστε να κατέβει και πάλι στη γη, και να του οριστεί «μια χρήση κοινωνικά υπεύθυνη». Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε «μια χρήση καλλιτεχνικά συμβατή»…
Πράγμα που θυμίζει τον Walter Benjamin, για τον οποίο η τεχνική, η οποία σήμερα υπηρετεί δολοφονικούς σκοπούς, μπορεί να επανακτήσει τις δυνατότητες χειραφέτησης που εμπερικλείει άμα επανασυνδεθεί με την παιγνιώδη και αισθητική έφεση που τη ζωογονεί μυστικά.
Θα μπορούσε να υπάρξει και η θηλυκή πλευρά των drones
Aυτό αν αποστρατικοποιήσουμε τον τρόπο χρήσης τους. Ξαναβάζοντας την τέχνη στον πόλεμο, το ανθρώπινο στην οθόνη, την επιθυμία στη μηχανή, το ζωικό στη φωτογραφία. Αυτό προτείνουν η Agnès de Cayeux και η Marie Lechner. Παρατηρώντας τις χρήσεις των drones σε μια ιστορική, κοινωνιολογική και καλλιτεχνική προοπτική, μας καλούν σε μια ανάγνωση πιο ανοιχτή, λιγότερο «ανδρική». Μην ξεχνάτε ότι, στους κόλπους των στρατιωτικών, το ακρωνύμιο για τα drones με μεγάλη εμβέλεια δράσης είναι «MALE».
Ωστόσο, έχουμε θέμα
Γιατί, με τα drones, βγαίνει στην επιφάνεια ένα πολιτισμικό προβληματάκι. Το drone είναι προικισμένο (πέρα από κάμερες, ανιχνευτές, όπλα) μ’ ένα «μηχανικό Υπερεγώ», ελεγχόμενο από κάπου εκεί έξω, που παραπέμπει σ’ έναν ψηφιακό Μεγάλο Αδελφό.
Πέρα όμως απ’ αυτό, ανάβει τους προβολείς σε μια «βιομηχανία ανευθυνότητας», όπου κανείς δεν χρειάζεται πλέον να παραδεχτεί το λάθος του, εξ ου και η λύσσα για τη δημιουργία οχημάτων χωρίς οδηγό. Αλλά αναδεικνύει και το big problem του «ανθρώπου εξ αποστάσεως», όπως επισημαίνει ο Grégoire Chamayou στη «Θεωρία του drone».
Ενός ανθρώπου που εργάζεται εξ αποστάσεως, εμπορεύεται εξ αποστάσεως, νοσηλεύεται εξ αποστάσεως, πολεμά εξ αποστάσεως, κοινωνικοποιείται εξ αποστάσεως. Τα drones δεν κάνουν άλλο από το να δραματοποιούν τις δραστηριότητες του «απόμακρου ανθρώπου» και την εξ αποστάσεως καθημερινότητά του. Ώστε να οδηγηθούμε σε μια κοινωνία των αυτοματισμών.
Διαβάστε ακόμα: Το ψέμα ως μία εκ των Καλών Τεχνών.