Nα σου ψιθυρίζει γαλλικές λέξεις στο αυτί η Mπριζίτ Μπαρντό (Φωτογραφία: vanityfair.com).

Αγαπάω τα γαλλικά. Τα τρυφερεύομαι. Είναι μια συναρπαστική γλώσσα. Δεν είναι τυχαίο ότι συγγραφείς, ήσσονες εμού, τα «ασπάστηκαν». Από τον Ιονέσκο στον Κούντερα, από τον Μπέκετ στον Ταχάρ Μπεν Ζελούν κι από τον Καστοριάδη στην Ειρήνη Μολφέση.

Πρόκειται για γλώσσα αφάνταστα πλούσια, διαυγή, ακριβή, που βρίθει αποχρώσεων. Συνάμα πεζή και φοβερά ποιητική: σκεφτείτε τους τροβαδούρους της. «Που εξισορροπεί την κατάχρηση συμφώνων των βορείων λαών με την κατάχρηση φωνηέντων από τους ανθρώπους του Νότου» (Βίκτωρ Ουγκώ).

Είναι η γλώσσα του έρωτα και της σαγήνης. Λίγη κουλτούρα να διαθέτεις, σου προσφέρει αναρίθμητες φινετσάτες επιλογές.

Μια γλώσσα που γίνεται πηγή διαρκών εκπλήξεων. Πολύτιμα δώρα: όροι απαρχαιωμένοι, αστεία τοπωνύμια, αντώνυμα, αναφορικά σχήματα… Πάρτε, για παράδειγμα, λέξεις όπως «amour», «délice», «orgue»: είναι αρσενικές στον ενικό και θηλυκές στον πληθυντικό.

Όλο πνεύμα και χιούμορ. Φίσκα σε λογοπαίγνια, ευφυολογήματα, υπονοούμενα, νεολογισμούς. Παιχνιδιάρικη. Δεν υπάρχει τηλεόραση χώρας που να αρέσκεται τόσο στα παιχνίδια γνώσεων, λέξεων, ορθογραφίας. Oλόκληρο βιβλίο κάθισε κι έγραψε ο Ζορζ Περέκ για τα σταυρόλεξα.

Και δεν πρόκειται για κλισέ: Είναι η γλώσσα του έρωτα και της σαγήνης. Λίγη κουλτούρα να διαθέτεις, σου προσφέρει αναρίθμητες φινετσάτες επιλογές για να εκφράσεις τα αισθήματά σου στο αντικείμενο του πόθου σου.

Τα γαλλικά είναι η γλώσσα του Καμύ (Φωτογραφία: rfi.fr).

Συμπαθάτε με, αλλά η σχέση μου με τον Ουγκώ, τον Ζολά, τον Φλωμπέρ, τον Προυστ, τον Μπωντλαίρ και τον Ρεμπώ, τον Καμύ, τον Αλφόνς Αλέ, τον Σεντ-Εξυπερί, τον Περέκ, τον Ερβέ Λε Τελιέ, είναι σαρκική.

Θεωρείται γλώσσα δύσκολη, σπαρμένη με παγίδες. Μια λεπτεπίλεπτη παλέτα απειροστών χρωμάτων για να δηλώσει ιδέες και αισθήματα, σκέψεις και επιθυμίες. Γι’ αυτό και είναι η διεθνής γλώσσα της κουζίνας, τη μόδας, του θεάτρου, των εικαστικών, του χορού και της αρχιτεκτονικής.

H ηδονή της έγκειται στη μουσικότητά της, στη μορφολογία της, στην ιστορία της, στη σύνταξή της.

Ωστόσο, η ηδονή της έγκειται στη μουσικότητά της, στη μορφολογία της, στην ιστορία της, στη σύνταξή της, στη γραμματική της, στην ορθογραφία και το λεξιλόγιό της. Παράφορος έρωτας.

«Je t’aime, mon amour» Vs «Achtung, verboten». Το accent των Frenchies είναι γουργουριστό, cute και sexy. Κουβαλάει μυρωδιές ακόλαστης σοφίτας. Μαντάμ Μποβαρύ, η επιπόλαια Μαρία Αντουανέτα, το french kiss. Όλες οι δημοσκοπήσεις επιβεβαιώνουν πως είναι αφροδισιακό, πως προσφέρεται για ψιθυρίσματα στ’ αφτί.

Η γαλλική γλώσσα είναι θεσπέσια κοκέτα: χαϊδολογάει λέξεις ελληνικής και λατινικής καταγωγής, χαριεντίζεται με παλαιομοδίτικους γραμματικούς κανόνες, αποστάζει αλκοολικούς χυμούς για να δώσει eaux-de-vie.

Η γαλλική γλώσσα είναι θεσπέσια κοκέτα. Σαν την Κατρίν Ντενέβ (Φωτογραφία: flashbak.com).

Τα άφωνα φωνήεντά της σφραγίζουν σιωπηλά μακρινές καταβολές που λες κι οι ρίζες τους μπλέκονται με μοναδικό σκοπό τη δημιουργία μιας ανάμνησης. Είναι οι φρονιμίτες του λεξιλογίου. Να τα ψιθυρίζει η Κατρίν Ντενέβ και να τα τραγουδάει η Πιάφ. Να τα μεταφράζει σε μουσική ο Ντεμπυσύ, ο Μπιζέ, ο Ραβέλ, ο Μαρέν Μαραί.

Το 17ο αι., ο Λουδοβίκος ΙΓ΄ όρισε αποστολή της Γαλλικής Ακαδημίας «να καταστήσει τη γαλλική γλώσσα όχι μόνον κομψή, αλλά και ικανή να θεραπεύσει όλες τις τέχνες και τις επιστήμες». Σημειώστε το ζητούμενο της κομψότητας.

H γαλλική γλώσσα είναι πως είναι η μόνη που δεν προφέρει όλα όσα λέει.

Αυτό που διαφοροποιεί τη γαλλική γλώσσα είναι πως είναι η μόνη που δεν προφέρει όλα όσα λέει. Η επαλήθευση οφείλει να είναι γραπτή. Όπερ σημαίνει ότι ο γραπτός λόγος συνιστά ένα διαρκή υποτιτλισμό του προφορικού. Ότι παραπέμπεσαι αενάως σε ένα βιβλίο ανοιχτό. Κι είναι χαμηλόφωνη. Γι’ αυτό γοήτευε τον Νίτσε. Μια γλώσσα μουσικής δωματίου.

Οι γλώσσες δεν μιλούν για τα ίδια πράγματα. Το «je» δεν είναι το «I». Το «You» δεν διακρίνει ενικό κι πληθυντικό, αρσενικό και θηλυκό, απόσταση και ιεραρχία. Ποια είναι η ιδεατή εικόνα του «You»; Ο πελάτης.

Η γλώσσα δομεί τη σχέση μας με το πραγματικό, μορφώνει τη σχέση μας με τον κόσμο, με τις συγκινήσεις που συνεπάγονται, τη σχέση μας με τον πόθο. Η γλώσσα, μωσαϊκό ήχων και φωνημάτων γίνεται εικόνα του ανθρωπισμού μας, βγάζει τη γλώσσα στην ύβρη της Βαβέλ.

Τα γαλλικά, παίρνοντας τη σκυτάλη από τα αρχαία ελληνικά, διαθέτουν ιδιότητες χειραφέτησης και επικαιροποιούν το δημοκρατικό ιδεώδες. Είναι όμορφες οι δύο γλώσσες που αγαπιούνται, αντιμέτωπες αμφότερες με φαινόμενα «ξήρανσης» και κανονικοποίησης. Αμφότερες εκτεθειμένες στους κινδύνους αισθητικής και πολιτικής ποδηγέτησης. Όχι απέναντι στη γλώσσα του Σαιξπήρου (Δίγλωσσος, εισήγαγε πλήθος γαλλικών λέξεων. Γεγονός που θέτει ερωτήματα), αλλά στη γλώσσα του αεροδρομίου.

Οι καλλιεργημένοι της Πόλης μιλούσαν γαλλικά και υιοθετούσαν το γαλλικό εκπαιδευτικό σύστημα.

Μπορεί η ελληνική γλώσσα να έχει εμπλουτίσει τα μάλα το λεξιλόγιο της γαλλικής αλλά η σχέση υπήρξε αμφίδρομη. Με δάνεια και αντιδάνεια που εμπλουτίζουν αμφότερες. Παράδειγμα, η λέξη «σφαίρα».

Τους δεσμούς εξάρει ο Κοραής στο Άσμα Πολεμιστήριο (1800): «Γάλλοι και Γραικοί δεμένοι/με φιλίαν ενωμένοι/δεν είναι Γραικοί ή Γάλλοι. Αλλ’ εν έθνος, Γραικογάλλοι».

Τον Αιώνα των Φώτων, η Γαλλία έδινε τον τόνο στην Ευρώπη. Ήταν η χώρα του Βολταίρου και του Ντιντερό, του Μοντεσκιέ και του Ρακίνα. Κι ακόμα η χώρα της ελευθερίας, της αδελφοσύνης και της ισότητας. Η χώρα της Γαλλικής Επανάστασης.

Οι Έλληνες ήρθαν σε επαφή μ’ αυτήν τη νοοτροπία χάρη στις μεταφράσεις, τις εφημερίδες και τα περιοδικά της εποχής. Ανακαλύπτουν ξανά την κληρονομιά των προγόνων τους. Ο Νεοκλασικισμός τους αγγίζει βαθιά.

Ώσπου, το 18ο και το 19ο αι., να εμφανιστεί μια κάποια διγλωσσία. Εκείνη την εποχή, τα γαλλικά ήταν η γλώσσα της διπλωματίας, η οποία στην Ελλάδα ήταν στα χέρια των Φαναριωτών. Οι καλλιεργημένοι της Πόλης μιλούσαν γαλλικά και υιοθετούσαν το γαλλικό εκπαιδευτικό σύστημα.

Tα ερωτόπληκτα γαλλικά του Serge Gainsbourg (Φωτογραφία: Ulf Andersen).

Στα τέλη του 19ου αι., μια νέα αστική τάξη γαλλοσπουδαγμένων και πολυταξιδεμένων κάνει την εμφάνισή της. Γράφει ο Burney το 1961: «Όταν επισκέπτομαι ένα σαλόνι φίλων, οι οικοδέσποινες, για να με ευχαριστήσουν, αρχίζουν να μου μιλούν ελληνικά. Δυστυχώς, πέντε λεπτά αργότερα, το ξαναγυρίζουν στα γαλλικά. Και τα μιλάν, η αλήθεια είναι, πολύ όμορφα».

Η αγγλική γλώσσα περιλαμβάνει γύρω στις 25.000 γαλλικές λέξεις, η γαλλική 500 αγγλικές.

Ο Ψυχάρης το πάει παραπέρα, ισχυριζόμενος ότι ήταν αδύνατο να καταλάβεις τι έγραφαν οι εφημερίδες αν δεν ήξερες γαλλικά: «Α δεν τα ήξερα, δε θα μπορούσα να καταλάβω λέξη απ’όσα έγραφαν οι φημερίδες. Νόημα δε θα μπορούσα να βγάλω και του κάκου θάσπανα το κεφάλι μου. Άμα τάβαζα στο γαλλικό, αμέσως έβλεπα τι θα πη. Είχα διαβάσει τη φράση· -« Δεν ηδύνατο να αρθρώση λέξιν». Τι μπορούσε να σημαίνη τέτοιο πράγμα; Γύρεβα, σκάλιζα στην αρχαία· αδύνατο να βρω τίποτις που να μοιάζη. Βέβαια που ο Ξενοφώντας, αν είταν ποτές να “αρθρώση λέξιν”, θάμνισκε βουβός όλη του τη ζωή. (…) Άμα ξεχνούσα την αρχαία και τη νέα, με τη γαλλική μετάφραση καταντούσε το νόημα πολύ έφκολο· “Il ne pouvait articuler une parole”».

Είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου πως δυο γλώσσες που βρίσκονται σε επαφή πλησιάζονται εντός ενός ψυχολογικού και κοινωνικοπολιτικού πλαισίου. Η δεύτερη γλώσσα, κάθε φορά προσφέρεται ώς πηγή εμπλουτισμού, ώστε να μεταφράσουμε νέες ιδέες ή για να εκφράσουμε με ανέκδοτο τρόπο μια προσωπική θεώρηση του κόσμου. Παράδειγμα, η λέξη «τουαλέτα».

Χωρίς να εντρυφώ: Η αγγλική γλώσσα περιλαμβάνει γύρω στις 25.000 γαλλικές λέξεις, η γαλλική 500 αγγλικές. Χάρη στον Γουλιέλμο τον Κατακτητή το 1066. Και μην ξεχνάμε ότι ο Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος δεν μιλούσε λέξη αγγλικά. Εξακολουθεί να θεωρείται «σικ» να εκτοξεύουν οι Καλιφορνέζοι γαλλικές λεξούλες, Με προφορά μάλιστα. Και με προτίμηση σε ρομαντικές πτυχές, του είδους «agent provocateur», «négligée» και «ménage à trois».

Μόνον οι ηλίθιοι πιστεύουν πως ρόλος μιας γλώσσας είναι μόνον η επικοινωνία. Μια γλώσσα είναι επίσης ένας τρόπος σκέψης, ένας τρόπος θέασης του κόσμου, μια κουλτούρα. Όπως λέει ο προσφιλής μας Ουμπέρρτο Έκο, «η γλώσσα της Ευρώπης είναι η μετάφραση». Αυτή υπογραμμίζει τις διαφορές, εξαίροντάς τες, κάνοντας κατονοητές τον πλούτο τους.

Η Διεθνής Οργάνωση Γαλλοφωνίας, η οποία εορτάζει το μήνα Μάρτιο, απαριθμεί πάνω από 400.000 Έλληνες. Ο αριθμός διπλασιάζεται αν συμπεριληφθούν εκείνοι που μαθαίνουν τη γλώσσα ή τη μιλάνε κουτσά-στραβά. Διόλου άσκημα για μια χώρα των 11 εκατ.

Ωστόσο, η εποχή που τα γαλλικά άνθιζαν από τη Θεσσαλονίκη ώς την Κρήτη φαντάζει μακρινό παρελθόν. Τα αγγλικά πήραν την πρωτοκαθεδρία τόσο στις τάξεις όσο και στα μυαλά. Πράγμα που ισχύει για όλες τις mainstream κουλτούρες. Χώρια ότι για τη δεύτερη θέση διαγκωνίζονται πλέον η γλώσσα του Μολιέρου με τη γλώσσα του Γκαίτε.

Αλλά εξακολουθούν να έχουν περίοπτη θέση στην καρδιά μας. Ίσως γιατί οι Γαλλαίοι, σε αντίθεση με Ιταλούς, Άγγλους, Γερμανούς κι Αμερικάνους, ιστορικά ποτέ δεν ήρθαν σε σύγκρουση με την Ελλάδα, ενώ γαλλική κοινωνία και πανεπιστήμια (όπου οι σπουδές είναι σχεδόν δωρεάν) πάντα είχαν ανοιχτή την αγκάλη. Κι είναι ακόμα μπόλικοι οι συμπατριώτες που πάνε ν’ αγοράσουν τη Monde ή τη Vogue Σίνα και Διδότου. Κι ύστερα είναι η Μαριόν Κοτιγιάρ, η υψηλή ραπτική κι οι Βερσαλλίες.

 

Διαβάστε ακόμα: Γαλλίδες Vs Ιταλίδες. Ποιo έθνος έχει τις αξεπέραστες γυναίκες;

 

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top