Γιατί η Ενωμένη Ευρώπη είναι αναγκαία

Η ευρωπαϊκή «ταυτότητα» θα χρειαστεί πολλές γενιές ακόμα για να χαλκευτεί, κι ίσως να μην συμβεί ποτέ. Ωστόσο, εξακολουθώ να είμαι ένθερμος υποστηρικτής της Ευρωπαϊκής Ιδέας. Credit: Guillaume P. Boppe/ Flickr

Τον Απρίλιο του 1989 επισκέφθηκα για πρώτη φορά το Βερολίνο ως ασκούμενος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Με ένα φίλο μου Γερμανό περάσαμε στον Ανατολικό τομέα και αφού περιπλανηθήκαμε για λίγο στα σχεδόν άδεια από προϊόντα μαγαζιά, μας σταμάτησαν κάτι βαρύθυμοι κύριοι με καμπαρντίνες και μας ζήτησαν με αυστηρότητα να επιδείξουμε τα διαβατήρια μας. Είχε βραδιάσει κι έπρεπε να είχαμε επιστρέψει από ώρα στο Δυτικό –το «ελεύθερο» (για μένα και το φίλο μου) Βερολίνο. Κανείς, ούτε εμείς ούτε οι μυστικοί του Χόνεκερ, δεν φανταζόταν ότι μέσα σε ελάχιστους μήνες δεκάδες χιλιάδες πολίτες θα βρίσκονταν σκαρφαλωμένοι πάνω στο Τείχος του Αίσχους και θα το έκαναν κομματάκια με νύχια και σφυριά, δίνοντας τέλος στη διχασμένη Ευρώπη.

Η ευφορία της Ευρωπαϊκής, και Γερμανικής επανένωσης, διάρκεσε άλλα δέκα χρόνια πάνω-κάτω –όσο περίπου χρειάστηκε για να «ξεπαγώσει» ο κόσμος από τον Ψυχρό Πόλεμο, να ανασυνταχθούν τα σύνορα στην Ευρώπη και να περάσει η ιστορία σε μια νέα φάση. Στο μεταξύ, το όνειρο των θεμελιωτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης φαινόταν να γίνεται πραγματικότητα πέρα από κάθε ελπίδα και φαντασία. Η Ευρώπη του αίματος και των στρατοπέδων συγκεντρώσεως, της Στάζι και της Γκεστάπο, μετασχηματιζόταν σε ήπειρο ειρήνης, ελευθερίας και ευημερίας. Αυτό που δεν είχαν καταφέρει με τα όπλα ο Βοναπάρτης και ο Χίτλερ το κατάφερναν ειρηνικά οι δυνάμεις της αγοράς και της οικονομίας. Βρυξέλλες και Στρασβούργο, μεθυσμένοι από την επιτυχία, προετοίμαζαν πυρετωδώς την υλοποίηση δύο ακόμα θεσμών που θα εξασφάλιζαν μια για πάντα την ομοσπονδιακή ολοκλήρωση της ηπείρου: το Ευρω-σύνταγμα και το ευρώ. Το «τέλος της ιστορίας» ήταν ορατό και συζητιόταν με θέρμη στα καφενεία και τα εστιατόρια της Rue de la Loi. Δεκαπέντε χρόνια αργότερα –εν έτει 2014 και ενόψει ευρωεκλογών– η Ευρώπη βρίσκεται πάλι διχασμένη, η ανεργία και η φτώχεια μαστίζουν, και αντι-ευρωπαϊκά κόμματα από όλες σχεδόν τις χώρες-μέλη ετοιμάζονται να μπουν στο Ευρωκοινοβούλιο με άγριες διαθέσεις. Μα τι συνέβη και καταλήξαμε ως εδώ;

Έχει χυθεί πολύ μελάνι για το τι πήγε στραβά, και δεν σκοπεύω να επαναλάβω τα γνωστά και τα χιλιοειπωμένα. Επειδή έχω εργαστεί στα ευρωπαϊκά όργανα ξέρω από πρώτο χέρι πόσο εύκολα δημιουργούνται εκεί μέσα διάφορες πολιτικές παραισθήσεις που δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα. Ακόμα θυμάμαι πόση έκπληξη είχε προκαλέσει το 2005 η καταψήφιση του Ευρωσυντάγματος από τους Γάλλους και τους Ολλανδούς πολίτες. Τελικά, το ξεκάθαρο μήνυμα που έστελναν οι πολίτες τότε εξελήφθη από την ευρωπαϊκή ελίτ ως «θόρυβος»: το Ευρωσύνταγμα πακεταρίστηκε στο διαφορετικό περιτύλιγμα της Συνθήκης της Λισσαβώνας και έγινε ευρωπαϊκός θεσμός από το παράθυρο, χωρίς τη λαϊκή ετυμηγορία. Όσο τα επιτόκια του ευρώ παρέμεναν χαμηλά και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις χρηματοδοτούσαν τα κοινωνικά τους προγράμματα κανείς δεν διαμαρτυρόταν. Λεφτά υπήρχαν, κατά την ιστορική πλέον ρήση του ανόητου. Μόνο όταν έσκασε η φούσκα το 2008 ανακάλυψαν όλοι το πόσο γυμνός ήταν τελικά ο βασιλιάς.

Οι αντι-ευρωπαϊστές θεωρούν ότι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί είναι διεφθαρμένοι και ότι η Ευρώπη πρέπει ουσιαστικά να διαλυθεί. Το UKIP, η Λεπέν, το ολλανδικό PVV, απαιτούν να υψωθούν νέα τείχη που θα ανακόπτουν την μετανάστευση. Πολλοί, φιλελεύθεροι και αριστεροί, θέλουν να διαλυθεί το ευρώ και να αποκτήσουμε ξανά τα εθνικά μας νομίσματα. Ο Μόντι, ένας από τους πρωτεργάτες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ζητά να δημιουργηθεί μέτωπο των νοτίων εναντίων των βορείων. Κι όλα αυτά σε μια ιστορική συγκυρία όπου δεν υπάρχει ουσιαστική ευρωπαϊκή ηγεσία. Η Μέρκελ νοιάζεται για τη Γερμανία μόνο, ο ευρωπαϊκός νότος βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση, ο Ολάντ είναι φελλός και ο Κάμερον απλώς Άγγλος.

Ας ξεκαθαρίσω λοιπόν τη θέση μου. Θεωρώ ότι το ευρώ ήταν ένα ιστορικά αναπόφευκτο δυστύχημα: ενώ προϋπέθετε την υλοποίηση μιας ομόσπονδης Ευρώπης, η ομοσπονδοποίηση αναβλήθηκε και, τελικά, δεν συνέβη ποτέ. Επίσης πιστεύω ότι η ισχύς και δικαιοδοσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής πρέπει να μειωθούν δραστικά, και ότι το Ευρωκοινοβούλιο πρέπει να ανασυγκροτηθεί ριζικά και να περιοριστούν οι εξουσίες του. Κατανοώ πλήρως τη χρησιμότητα κοινού θεσμού που φροντίζει για τον ελεύθερο ανταγωνισμό εντός μιας ενιαίας Ευρωπαϊκής Αγοράς. Αντί όμως για μια κεντρική, αδιαφανή εξουσία που ρυθμίζει ολοένα και περισσότερα ζητήματα στη ζωή των ανθρώπων, προτιμώ μια χαλαρή συνομοσπονδία κρατών με ελεύθερη διακίνηση ανθρώπων, αγαθών και κεφαλαίων, και αυξημένη ανεξαρτησία αποφάσεων σε εθνικό-τοπικό επίπεδο. Η Ευρώπη δεν είναι Αμερική. Η ευρωπαϊκή «ταυτότητα» θα χρειαστεί πολλές γενιές ακόμα για να χαλκευτεί, κι ίσως να μην συμβεί ποτέ. Ωστόσο, εξακολουθώ να είμαι ένθερμος υποστηρικτής της Ευρωπαϊκής Ιδέας. Όχι γιατί με εμπνέουν τα αυτοκρατορικά οράματα του Μπαρόζο, ή η Ωδή στη Χαρά, ή η μπλε σημαία με τα αστεράκια. Αλλά διότι χωρίς Ενωμένη Ευρώπη ο κίνδυνος να επιστρέψουμε στη βαρβαρότητα των πολέμων είναι τεράστιος. Σε όποιον αμφιβάλλει του θυμίζω τις γενοκτονίες κατά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, τους μαζικούς τάφους αμάχων, τα εγκλήματα ενός πολύ πρόσφατου εθνικισμού στην πίσω πόρτα μας. Για την ειρήνη και μόνο πρέπει να είμαστε όλοι ευρωπαϊστές. Για τα υπόλοιπα μπορούμε να διαφωνούμε όσο θέλουμε.

Ο Γιώργος Ζαρκαδάκης ζει στο Λονδίνο και είναι διευθυντής της Feline Quanta Communications.

TAGS :
βερολίνο ευρωπαϊκή ένωση κάμερον μέρκελ ολάντ

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook