Ο Αριστείδης Χατζής ήταν προσκεκλημένος στο 1ο Πειραματικό Γενικό Λύκειο, στο κέντρο της Αθήνας, όπου μίλησα στους μαθητές για τον Φιλελευθερισμό. (Εικονογράφηση: Vladimir Radibratovic)

Χθες το πρωί ήμουν προσκεκλημένος στο 1ο Πειραματικό Γενικό Λύκειο, στο κέντρο της Αθήνας. Μίλησα σε μια αίθουσα γεμάτη μαθήτριες και μαθητές όλων των τάξεων του Λυκείου για τον Φιλελευθερισμό. Δεν ήξερα τι να περιμένω και έτσι αυτό που συνέβη με ενθουσίασε.

Όχι μόνο τα παιδιά παρακολούθησαν με μεγάλο ενδιαφέρον όσα είπα αλλά και κάτι παραπάνω: στη συζήτηση (που δεν προλάβαινα να δίνω τον λόγο γιατί τα χέρια που σηκώνονταν ήταν αμέτρητα) οι απόψεις που εκφράστηκαν ήταν τόσο ενστικτωδώς φιλελεύθερες που κι εγώ ακόμα έμενα άναυδος.

Καταρχάς, όταν τους ανέφερα το πρόβλημα της μη αναγνώρισης του πολιτικού γάμου των ομόφυλων ζευγαριών, τα παιδιά δεν χασκογέλασαν, δεν ειρωνεύτηκαν, δεν αντέδρασαν με σκεπτικισμό. Το σοβαρό τους ύφος και η ώριμη αντίδρασή τους μου έδειξε ότι το θεωρούσαν δεδομένο. Με ρώτησαν μάλιστα αν συμφωνώ και με την υιοθεσία. Και περίμεναν, φυσικά, να απαντήσω θετικά.

Όταν έθιξα το θέμα των μεταναστών (θυμίζω ότι ήμουν σε δημόσιο σχολείο στο κέντρο της Αθήνας), οι αντιδράσεις τους ήταν και πάλι ώριμες και ανεκτικές στο διαφορετικό.

«Συνήθως ισχυρίζομαι ότι οι φιλελεύθερες ιδέες είναι αντιδιαισθητικές. Βασίζονται στον ορθό λόγο, όχι στο ένστικτο. Προφανώς πρέπει να αναθεωρήσω».

Αλλά η στιγμή που δεν πίστευα στ’ αυτιά μου ήρθε όταν ξεκινήσαμε να μιλάμε για τον λόγο μίσους, τον ρατσιστικό και μισαλλόδοξο λόγο. 1-2 παιδιά είχαν βέβαια κάποιες απόλυτα εύλογες ανησυχίες για τη διευρυμένη ελευθερία του λόγου που υπερασπιζόμουν. Τους απαντούσαν όμως οι συμμαθήτριες και οι συμμαθητές τους, πριν προλάβω να το κάνω εγώ.

Τότε, λοιπόν, σήκωσε το χέρι μια μαθήτρια της δευτέρας Λυκείου και παρουσίασε συνοπτικά και με εντυπωσιακή ακρίβεια τα επιχειρήματα του John Stuart Mill. Δεν μπορούσα να φανταστώ πώς τα γνώριζε αλλά η απάντηση ήταν απλή. Δεν είχε ιδέα για το “On Liberty” και για το τι είπε ο Mill. Ίσως να μην είχε και ξεκάθαρη εικόνα για το ποιος ήταν ακριβώς ο Mill. Είχε όμως χρησιμοποιήσει ενστικτωδώς τα σημαντικότερα επιχειρήματά του. Σμπαράλιασε με λίγα μεστά λόγια όλη την επιχειρηματολογία όσων θεωρούν ότι ο μισαλλόδοξος λόγος θα πρέπει να περιορίζεται.

Δεν μου απέμενε παρά να συμπληρώσω, βάζοντας όσα είπε σε ένα πλαίσιο. Χρησιμοποίησα και μερικές αυτούσιες φράσεις του Mill που πάντα κάνουν εντύπωση. Τα παιδιά ενθουσιάστηκαν και οι καθηγητές χρειάστηκε να τα βγάλουν σχεδόν με το ζόρι από την αίθουσα γιατί έπρεπε να συνεχιστούν τα μαθήματα. Ορισμένα όμως επέμεναν να παραμείνουν, δεν λογάριαζαν τις εκκλήσεις των καθηγητών τους, με περικύκλωσαν και συνέχιζαν να με βομβαρδίζουν με ερωτήσεις. Πολλές ώρες αφ’ ότου έφυγα από το σχολείο τους και μέχρι και τώρα, λαμβάνω emails από μαθήτριες και μαθητές με άλλα ερωτήματα και πολλά αιτήματα για να τους στείλω κείμενα και να συστήσω βιβλία.

Συνήθως ισχυρίζομαι ότι οι φιλελεύθερες ιδέες είναι αντιδιαισθητικές (counterintuitive), αυτό είναι το βασικό πρόβλημά τους. Βασίζονται στον ορθό λόγο, όχι στο ένστικτο. Προφανώς πρέπει να αναθεωρήσω.

[Βέβαια, θα πρέπει να τονίσω εδώ ότι τα παιδιά αυτά επελέγησαν με εξετάσεις. Πριν καταργηθούν αυτές από τους εχθρούς της Αριστείας. Ευχαριστώ πολύ τον καθηγητή Αχιλλέα Ντελλή και τον μαθητή της Γ Λυκείου, Νίκο Μούλιο που οργάνωσαν αυτήν την επίσκεψη]

 

//O Αριστείδης Χατζής είναι Αν. Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. To post που αναδημοσιεύουμε με την άδειά του, εδώ.

 

Διαβάστε ακόμα: Φιλελευθερισμός, μάθημα πρώτο

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top