Το ελληνικό στερεότυπο

ΘΕΑΘΗΝΑΙ. (Φωτογραφία και κολλάζ από Αιμιλία Παπαφιλίππου στην παρέμβαση αγνώστου στην είσοδο της οδού Καλλιρόης)

Παιχνίδι αλληλένδεσης και παράλληλων μονολόγων, για το «Ελληνικό Στερεότυπο». Εναλλάξ ξεδιπλώνονται και πλέκονται παράγραφοι και λόγος από τον Δημήτρη Ποτηρόπουλο και την Αιμιλία Παπαφιλίππου.

Δημήτρης Ποτηρόπουλος: «Οι τοίχοι έχουν αφτιά. Και τα αφτιά έχουν τοίχους» (σύνθημα του Μάη του ’68). Πολλοί στη χώρα μας νομίζουμε ότι σκεφτόμαστε, ενώ στην πραγματικότητα διαχειριζόμαστε τα στερεότυπά μας. Ακόμη και οι μορφωμένοι. «Η εκπαίδευση είναι ο τρόπος με τον οποίο κάποιος αποκτά υψηλότερου επιπέδου προκαταλήψεις», έλεγε ο Καναδός εκπαιδευτικός και συγγραφέας Laurence J. Peter.

Αιμιλία Παπαφιλίππου: Το «ξέρεις-ποιος-είμαι-εγώ-ρε» είναι πια το εθνικό μας χαρακτηριστικό, το εκ των ων ουκ άνευ (!) σε μια φεουδαρχία όπου αν δεν είσαι «μάγκας», δηλαδή αγενής, θρασύς, ανεπαρκής και δικτυωμένος –ιντριγκαδόρος δηλαδή– δεν επιβιώνεις. Χαλάς την πιάτσα… Το ‘μαθα για τα καλά το μάθημά μου… Όταν δίδασκα (μια φορά τη βδομάδα) στο μεταπτυχιακό της Α.Σ.Κ.Τ.: Μου είπαν πως ήμουν, λέει, πολύ καλή ΑΛΛΑ ας μην πηγαίνω πια και τόσο συχνά (!) «αρκεί για έναν καφέ».

Δημήτρης Ποτηρόπουλος: Τον πλουραλισμό και τη διαφορετικότητα στην πολιτισμική-καλλιτεχνική έκφραση πρέπει να τα αντιλαμβανόμαστε θετικά και σε σχέση με το κοινωνικό, μορφωτικό και φιλοσοφικό υπόβαθρο της κάθε κοινωνίας. Απαλλαγμένοι από το εθνικό μας στερεότυπο της μοναδικότητας και της αποκλειστικότητας.

Τη διαφορετικότητα στην πολιτισμική έκφραση πρέπει να την αντιλαμβανόμαστε απαλλαγμένοι από το εθνικό μας στερεότυπο της μοναδικότητας και της αποκλειστικότητας. (Φωτογραφία από το IMDb από την ταινία «300»)

Αιμιλία Παπαφιλίππου: Εκεί έμαθα επίσης πως δεν γίνεται να με ψηφίσουν για καθηγήτρια γιατί «από πίσω μοιάζω με φοιτήτρια» και «εεε! ας παντρευόμουν και ‘γω νά’ μουνα καποιανού και ας τον χώριζα, βρε αδελφέ!»… Αυτά περί αξιοκρατίας και κριτηρίων.
Από κοντά και οι παραινέσεις: πως ως νεότερη, ας κάτσω στην ουρά της ιεραρχίας. Καθώς όμως σε τρία χρόνια θά ‘κλεινα μισό, αιώνα, μάλλον κάτι άλλο θα εννοούσαν.

Δημήτρης Ποτηρόπουλος: Αντί να ενδυναμώσουμε την ταυτότητά μας με γνώση της ιστορίας και εξωστρέφεια, ζούμε σε μια συνεχή αντίφαση. Κατηγορούμε τις ΗΠΑ ότι ασκούν ιμπεριαλιστική πολιτική, αλλά παραμένουμε στο ΝΑΤΟ. Καταλογίζουμε στους Ευρωπαίους μηχανορραφίες εναντίον μας, θέλουμε όμως να ανήκουμε στην ΕΕ και την Ευρωζώνη. Εχθρευόμαστε τους Τούρκους, αλλά δεν χάνουμε ευκαιρία να επιδείξουμε πόσο Ανατολίτες είμαστε.

Αιμιλία Παπαφιλίππου: Και αφού μιλάμε για καφέ… Φραπέ και Τσιγάρο (εννοείται!).  Άντε τώρα τελευταία και Φρέντο Καπουξύνω.
Α, όχι. Δεν καθόμαστε ολημερίς στα καφενεία και δεν είμαστε τεμπέληδες. Απλώς κατεβάζουμε τα μήλα από τη μηλιά (και τις φράουλες στη Μανωλάδα), σαν τη μαμά Ντάλτον -πυροβολώντας.
Πού να ανεβαίνουμε τώρα στα κλαδιά, στη δισχιλιετή και βάλε ηλικία μας. Respect παρακαλώ. Γιατί όταν οι άλλοι ήτανε στα δέντρα εμείς ως γνωστόν…!

Ma Dalton at Strawberry Fields. ( Τροποποίηση από Αιμιλία Παπαφιλίππου στο κόμικ ΜΠΕΛ ΣΤΑΡ, της ΜΑΜΟΥΘ COMIX ΕΠΕ, σε σχέδια Morris και κείμενα X. Fauch)

Δημήτρης Ποτηρόπουλος: Αν εξετάσουμε τα πεπραγμένα των «κακών» Ελλήνων πολιτικών – όπως οι ίδιοι αποκαλούμε μόνο τους κομματικούς μας αντιπάλους και ποτέ τους κομματικούς μας φίλους – θα δούμε καριέρες γεμάτες λάθη και τερατώδη Εγώ. Εύλογα θα αναρωτηθεί κάποιος: Πώς φτάνουν αυτοί οι «κακοί» πολιτικοί να διαφεντεύουν τις τύχες μας, να διαμορφώνουν το μέλλον της χώρας; Η απάντηση είναι απλή: Οι Έλληνες, ως «κακοί» ψηφοφόροι, μπροστά στη μοίρα μας…

Αιμιλία Παπαφιλίππου: Εννοείται πως δεν χρειάζεται να μάθουμε τίποτα – τα ξέρουμε όλα, γιατί είναι σύμφυτα με το DNA μας. Προτιμάμε όμως τα greeklish, όχι για κρύψουμε την τύφλα μας και τις ανορθρογραφίες μας, αλλά γιατί είναι cool. Βεβαίως λοιπόν, αν κάτι πάει στραβά, φταίνε οι Άλλοι! Η έννοια της κοινότητας μας διαφεύγει (εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων), αν και τη ίδια στιγμή επαιρόμαστε πως ανακαλύψαμε τη Δημοκρατία. Δεν ψηφίζουμε τι θέλουμε αλλά κοιτάμε να ψηφίσουμε τι θα κάνει κακό στους Άλλους… Ιζνογκούντ, is no good, αλλά εμείς το χαβά μας.

Δημήτρης Ποτηρόπουλος: Ανάλογα με τις εξάρσεις του θυμικού και τη βολή της στιγμής, η απότομη εναλλαγή ανάμεσα στο «μαύρο» και το «άσπρο» είναι ο κανόνας στον οποίο υποκύπτουμε οι Έλληνες σχεδόν μοιραία. Επιπλέον, δεν δεχόμαστε τη γνώμη του άλλου, ούτε καν τις διαφορετικές αποχρώσεις της ίδιας της άποψής μας, πόσω μάλλον τον αντίλογο. Η ζωή μας διακατέχεται από αδιαπραγμάτευτες βεβαιότητες και στρεβλά πρότυπα μέσα σε ένα περιβάλλον ματαιώσεων.

Αιμιλία Παπαφιλίππου: Αυτό που «Φυσάει» και φουντώνει – ενώ παράλληλα κάνουμε πως δεν το βλέπουμε και δεν είμαστε διατεθειμένοι να το εξετάσουμε βαθύτερα – είναι η απειλή πως αν παραβιάσουμε το στερεότυπο θα τιμωρηθούμε. Η αυτολογοκρισία πάει σύννεφο, ενώ παράλληλα παριστάνουμε πως πέρα βρέχει. Θεωρούμε πως εμείς είμαστε υπεράνω των στερεοτύπων, ενώ αυτά εδραιώνονται βαθύτερα μέσα μας. Και συνεχίζει να Φυσάει…

Δημήτρης Ποτηρόπουλος: Στη σύγχρονη Ελλάδα αυτό που ονομάζουμε «κουλτούρα» έχει μετατραπεί σε σνομπ κακέκτυπο του εαυτού του, δημιουργώντας το δίπολο ανάμεσα στο «ποιοτικό» και το «μαζικό». Ένα δίπολο προβληματικό από μόνο του, σε μια κοινωνία που δεν έχει ανάγκη από βολικά δίπολα, αλλά από γνώση, σκέψη, τέχνη και δημιουργικότητα.

Αιμιλία Παπαφιλίππου: Ας μην ξεχνάμε πως τα στερεότυπα είναι γενικεύσεις που πολλοί αναζητούν. Βολεύονται να ανήκουν μέσα σε αυτά – σαν πεταλούδες στο κουκούλι, πριν όμως και δίχως το ρίσκο της μεταμόρφωσης.
Παγώνουν το χρόνο και τις μορφές, ενώ νομίζουν πως ζουν αληθινά.
Μετά γίνονται επιθετικοί, γιατί απειλείται το «σπίτι» τους, αυτό που τελοσπάντων είναι το κουκούλι που τους δίνει σχήμα… και ενώ ονειρεύονται πως είναι πεταλούδες, είναι, και κυρίως θα παραμείνουν, κάμπιες.

Δημήτρης Ποτηρόπουλος: Στη χώρα μας, εκτός της συνεχιζόμενης μανίας να θεωρούμε καλόν όποιον απλώς μας «αρέσει», επιπλέον τον ανακηρύσσουμε «μεγάλο» μόλις αυτός χαθεί. Η τάση μας να φλερτάρουμε με «μεγαλεία» δεν προέκυψε μόνον ως αναπόφευκτη κατάληξη των τελευταίων δεκαετιών, υπήρξε κυρίαρχη και από τη γέννηση του νεοσύστατου κράτους μας. Που είχε μάλιστα να συναγωνιστεί την ένδοξη πνευματική Ευρώπη του 19ου αιώνα.

Αιμιλία Παπαφιλίππου: Τα στερεότυπα -όπως αποκαλύπτει και η λέξη- τυποποιούν, φορμάρουν, παγιώνουν και γενικεύουν τα απροσδιόριστα, τα ανυπότακτα, τα φευγαλέα, τα ρευστά. Κάτι σαν «φόρμες διαφόρων σχημάτων κατάλληλες για ζελέδες, φουα-γκρά, αστακούς, πουτίγκες, μπαβαρουάζ, σαρλότ α λα ρους, μπα-μανζέ, σουφλέ, σαβαρέν, τούρτες, παγωτό, φρατζόλες, κοκίγια, παστιτσάκια κ.τ.λ.» – εργαλεία για την τέχνη της απολύτως αρμόζουσας συμπεριφοράς!

Εργαλεία απολύτως αρμόζουσας συμπεριφοράς. (Τροποποίηση από Αιμιλία Παπαφιλίππου, Οδηγός Μαγειρικής Νικ.Κ.Τσελεμεντέ, 1948, σελίδα 199)

Δημήτρης Ποτηρόπουλος: «Η τέχνη δεν είναι πράγμα, είναι ένας τρόπος», είχε πει ο Elbert Hubbard. «Πράγμα» δεν είναι επίσης η αρχιτεκτονική, ούτε βέβαια και η πόλη. Αναφέρομαι ειδικότερα στην απαξία του δημόσιου χώρου. Στην Ελλάδα, πέρα από τους ακαλαίσθητους αστικούς κοινόχρηστους χώρους, δεν υπάρχει τετραγωνικό μέτρο τοίχου χωρίς γκραφίτι, ούτε βιτρίνα χωρίς σκισμένες αφίσες. Είμαστε μια κοινωνία παραδομένη στην «ασχήμια».

Αιμιλία Παπαφιλίππου: Κάποιος ανώνυμος -νομίζω πως είναι καλλιτέχνης- τα συμπύκνωσε όλα αυτά σε μια μικρή, και διακριτική, παρέμβαση, που πρόσεξα πρόσφατα, σε ταμπέλες σήμανσης εισόδου των Αθηνών. Πάνω στο μαρμάρινο τοιχίο, που με αρχαιότροπα γράμματα γράφει ΑΘΗΝΑΙ πρόσθεσε –μιμούμενος τη γραμματοσειρά και αυτά που υπονοεί – ένα ΘΕ στην αρχή. ΘΕΑΘΗΝΑΙ.
Με αυτές τις μικρές, αλλά καίριες, καταγγελίες των συμβάσεων, χαμογελώ και ελπίζω…

Δημήτρης Ποτηρόπουλος: Υστερικές φωνές, απειλές, αλληλοκατηγορίες, προσβολές, πομπώδεις αποχωρήσεις. Όλα αυτά στα πρωινά, μεσημεριανά και νυχτερινά πάνελ των τηλεοπτικών καναλιών, πλάι στις υπόλοιπες «επιμορφωτικές» σειρές, εκπομπές μαγειρικής και ριάλιτι, που μας αποκοιμίζουν. Καθρέφτης δικός μας. «Εμπεδώνουμε» τη χαμηλή μας ποιότητα που αδυνατεί να κατανοήσει την κρισιμότητα της εποχής, αλλά και το πώς φτάσαμε μέχρι εδώ.

Αιμιλία Παπαφιλίππου: Ελπίζω σε ανθρώπους, όπως εσύ Δημήτρη, που με κάλεσες να συμπράξω σε αυτό το κείμενο αλληλοπεριχώρησης και σεβασμού. Ελπίζω σε Παιδεία που να οξύνει το πνεύμα, θέτοντας ερωτήματα και προβληματισμούς, καθώς η ουσιαστική Γνώση δεν είναι θέσφατη και παγιωμένη, αλλά πάντα εν εξελίξει. Να μην απαιτείται λοιπόν το παπαγαλίζειν ως δείγμα συμμόρφωσης και υποστολής, γιατί οδηγεί ασφαλώς στην έρπουσα της «μαγκιάς» και του φουσκωτού Εγώ.

Δημήτρης Ποτηρόπουλος: Η πλαστή ευμάρεια της μεταπολίτευσης έγινε εφάμιλλη του καθησυχασμού και του υπέρμετρου ατομικισμού. Οι σύγχρονοι Έλληνες μάθαμε να διαφημίζουμε με έπαρση την παρουσία μας και να επιδεικνύουμε ανενδοίαστα τα τεκμήρια του πλούτου μας. Το νεοελληνικό στερεοτυπικό σύνδρομο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το νεοπλουτισμό, την επίδειξη και την κενότητα. Ακόμη και σήμερα, μετά από δέκα χρόνια κρίσης.

Πολλοί στη χώρα μας νομίζουμε ότι σκεφτόμαστε, ενώ στην πραγματικότητα διαχειριζόμαστε τα στερεότυπά μας. (Schreenshot από το video του «Another Brick In The Wall» των Pink Floyd)

Αιμιλία Παπαφιλίππου: Ας γίνει φανερό πως η ουσιαστική μόρφωση, η οποία παράγει και μέλλον, προκύπτει όταν κάποιος καλλιεργεί Εαυτόν, συνεχώς. Αλλιώς -ακόμη και αν είναι Έλληνας- ανήκει στους Βαρβάρους.

Διαβάστε ακόμα: Το «κιτς» ως νεοελληνική φιλοσοφία ζωής

TAGS :
Αιμιλία Παπαφιλίππου Ελλάδα στερεότυπα

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook