Κολοκοτρώνης και Τρομοκρατία

Από πίσω του ο Κολοκοτρώνης και ο Καραϊσκάκης –εδώ πλέον όλα τινάζονται στον αέρα σαν στο Blow Up του Αντονιόνι.

Το 1994 ο νευρολόγος Antonio Damasio έγραψε ένα εκπληκτικό βιβλίο, το Descartes Error. Θα σας πω το ζουμί με δυο λόγια, αλλά αξίζει να το διαβάσετε. Ασχολείται κυρίως με τον τρόπο που παίρνουμε αποφάσεις, θέμα με το οποίο λίγοι έχουν ασχοληθεί. Μέσα από την παρατήρηση της συμπεριφοράς ανθρώπων που λόγω διαφόρων ατυχημάτων ή όγκων καταστράφηκε η περιοχή των εγκεφαλικών συνάψεων που σχετίζονται με τα συναισθήματα και τα βαθύτερα ένστικτα κατέρριψε την κρατούσα θεωρία της«ορθολογικής επιλογής», σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι καταλήγουν σε καλές αποφάσεις μόνο μέσω της λογικής, ενώ τα συναισθήματα αποτελούν εμπόδια που μας τυφλώνουν.

Οι περιπτώσεις που περιγράφει έχουν διατηρήσει τη λογική τους στο ακέραιο και είναι ικανότατοι να κάνουν οποιαδήποτε συζήτηση με ειρμό ενίοτε μάλιστα ιδιαίτερα καθαρό. Σε όλα τα τεστ νοημοσύνης δείχνουν φυσιολογικοί. Όμως η διαφορά φαίνεται στις επιλογές τους: κάτι στον χαρακτήρα τους έχει πια αλλάξει και είναι ανίκανοι να ενεργήσουν προς το όφελός τους, οι επιλογές τους είναι συνήθως καταστροφικές για τους ίδιους και τους γύρω τους, παρά τις ορισμένες φορές ιδιαίτερα αναπτυγμένες ικανότητες λογικής ανάλυσης καταστάσεων που επιδεικνύουν.

Σύμφωνα με τον Νταμάσιο, το συναίσθημα και το ένστικτο ενεργεί ως ένα «φίλτρο» που ταχύτατα ελαχιστοποιεί τις επιλογές καθώς τις επεξεργάζεται η λογική περιορίζοντάς τις σε λίγες «συναισθηματικά» και«κοινωνικά» αποδεκτές. Η λογική μόνη της μπλέκεται σε χιλιάδες πιθανές προβλέψεις του είδους «εάν κάνω αυτό… τότε αυτό και εάν εκείνο… τότε το άλλο», όμως είναι ανήμπορη να κάνει την επιλογή μέσα από τις υποπεριπτώσεις των υποπεριπτώσεων που ανακύπτουν στο νου. Το συναισθηματικό φίλτρο έχει τον τελευταίο λόγο.

«Μα τι σχέση έχει με την Ελλάδα αυτό;» θα με ρωτήσετε και ιδίως θα πείτε, τι σχέση με την τρομοκρατία και τον Κολοκοτρώνη; Θα έρθω σε αυτό αμέσως. Δυστυχώς στη χώρα μας, τουλάχιστον έτσι νομίζω, είμαστε πλέον πιο ανάπηροι κι απ’ τις περιπτώσεις που εξετάζει ο Νταμάσιο. Η λογική έχει καεί όπως ο γλόμπος στο ταβάνι που έκανε «παφ» κι έσβησε. Όσο κι αν σκέπτεται κανείς, για να κάνει έστω και την παραμικρή πρόβλεψη για το τι θα συμβεί στη χώρα μας χρειάζεται να εξετάσει τα πράγματα με απύθμενη γνώση των διεθνών και εγχώριων δεδομένων και ιστορική ανάλυση δεκαετιών, προκειμένου να καταλήξει κάπου. Όμως όπου και να καταλήξει θα βρει πάρα πολλά ερωτηματικά. Οι οικονομολόγοι καυγαδίζουν, ακόμα και το βραβείο Νόμπελ Οικονομικών ήταν διφορούμενο: δύο νομπελίστες που διαφωνούν μεταξύ τους. Ταυτοχρόνως όλοι γύρω, σοφοί και μη, κάνουν διαρκώς προβλέψεις πάντα αντιφατικές. Συνήθως αυτές που μοιάζουν πιο λογικές δεν είναι αισιόδοξες, οπότε η λογική ανάλυση είτε αποφεύγεται είτε δεν μπορεί να λειτουργήσει λόγω άγνοιας και μπερδέματος. Τίποτε δεν μοιάζει να στέκει στη θέση του. Βλέπει ανθρώπους που υποτίθεται πως έχουν γνώση και τους οποίους εμπιστεύτηκε, μέσα σε λίγο χρόνο να αλλάζουν θέση και να λένε άλλα. Το παρελθόν μοιάζει με νοσταλγικό εφιάλτη, αν μπορεί να υπάρξει κάτι τέτοιο και δεν επιδέχεται λογικής ανάλυσης επειδή αποδομεί το παρόν και σπρώχνει τη σκέψη σε ακόμα εντονότερο αδιέξοδο. Η ανάλυση των κινήτρων του ενός πολιτικού ή του άλλου είναι αδύνατη: όλοι είναι εν δυνάμει σωτήρες ή καταστροφείς, άντε να τους αξιολογήσεις. Κι επιπλέον συμπεριφέρονται σαν ανώριμα παιδάκια επειδή και η δική τους λογική έχει καεί. Οι γελοιογραφίες φαντάζουν ρεαλιστικές.

Ηρεμήστε όμως. Η λογική, έτσι κι αλλιώς, όπως είπε ο Νταμάσιο, δεν επαρκεί για να πάρουμε σωστές αποφάσεις, οπότε δεν πειράζει που τη χάσαμε. Θα βασιστούμε στο συναίσθημα και το ένστικτο. Ποιο είναι λοιπόν σήμερα το κυρίαρχο συναίσθημα; ντροπή; υπερηφάνεια; θυμός; ανησυχία; Τι λέει το ένστικτό μας; Να βγούμε στους δρόμους επαναστατώντας ή να περιμένουμε υπομονετικά στα σπίτια μας μπας και γίνει κάτι έτσι όπως είμαστε, μην πάρουμε και ρίσκα; Έχουμε ενοχές ή δεν έχουμε; Φταίμε κάπου ο καθένας μας ή όχι; Μας ξεγέλασαν ή μήπως ξέραμε και μεις πως μας ξεγελούσαν και τους ξεγελούσαμε; Σωστό αυτό που είπε ο Πάγκαλος ή απαράδεκτο; Εμείς οι ‘Έλληνες είχαμε πολιτισμό όταν οι άλλοι έτρωγαν βελανίδια ή τελικά είμαστε ένα μάτσο χάλια, ανίκανοι να αποκτήσουμε ένα κάπως λειτουργικό κράτος; Οι Ευρωπαίοι είναι κακοί μπαμπούλες ή σωτήρες μας; Τους αγαπάμε ή τους μισούμε; Για πόσα φταίνε οι άλλοι για πόσα εμείς;

Πολύ φοβάμαι, αγαπητοί αναγνώστες, πως το συναίσθημα του καθενός μας ξεχωριστά πάει κι αυτό. Έχει τόσα αντικρουόμενα ερωτήματα να ξεκαθαρίσει πρώτα, που είναι αδύνατον να λειτουργήσει ως φίλτρο των άπειρων επιλογών που μας παρουσιάζει το μενού της λογικής. Στην πραγματικότητα όλοι νιώθουμε όλα αυτά τα συναισθήματα ταυτόχρονα ώστε το ένα παραλύει το άλλο και καταλήγει να μην έχουμε κανένα. Χαρακτηριστικό είναι πως ακόμη και οι πορείες και οι διαμαρτυρίες στους δρόμους της Αθήνας έχουν μειωθεί αισθητά. Η ένταση δεν εξωτερικεύεται πια σε μεγάλες δράσεις αλλά σε συνεχείς μικρο-εντάσεις και παράνοιες.

Προσωπικά θα ζήταγα θεραπεία για τη χώρα μας από νευρολόγους και όχι από οικονομολόγους. Είμαστε αυτή τη στιγμή ανήμποροι να πάρουμε σωστές αποφάσεις για τον εαυτό μας και θα μας πάρει πολύ χρόνο να τα καταφέρουμε. Τι έχουμε; Έναν κομματικό διπολισμό στα όρια της κωμωδίας που, ενώ είναι ασταθής εκατέρωθεν και έτοιμος να εκραγεί σε χίλια κομμάτια,καυγαδίζει για τη θρησκεία. Νέα κόμματα καθημερινά ξεφυτρώνουν ανάμεσα στα δύο αυτά σαν τα μανιτάρια,πολλαπλασιάζοντας την αδυναμία συνεννόησης. Όλοι αυτοί, αλτρουιστικά εγωιστές, προτείνουν τις λύσεις τους, αλλά ο καθένας από την πλευρά του μιλάει δήθεν για συνεργασία, ενώ απαξιώνει τους άλλους. Στο τέλος του φάσματος μια επικίνδυνη συμμορία που στην ουσία τι λέει: ξεχάστε τη λογική, ξεχάστε το συναίσθημα. Αυτοκαταστραφείτε τώρα, επιλέγοντας το χειρότερο, το πιο αηδιαστικό, τον απόλυτο εφιάλτη. Τουλάχιστον οι γείτονές μας οι Ιταλοί, σε τέτοιες περιστάσεις επιλέγουν κωμικούς ή πορνοστάρ –ασφαλώς καλύτερα από τον Κασιδιάρη. Ξέχασα βέβαια να αναφέρω και τους αληθινούς ψεκασμένους, τους πρώτους παθόντες.

Προ ημερών όμως είδαμε την απόλυτη εικόνα του ελληνικού παραλόγου, που θα έκανε τον Ιονέσκο και τον Μπέκετ να σωπάσουν. Ο εθνικός μας τρομοκράτης, ο δικός μας Μπιν Λάντεν, έφυγε ήσυχος κι ωραίος από την φυλακή γιατί ούτε καν δραπέτευση δεν μπορεί να θεωρηθεί αυτό που έγινε. Στη συνέχεια έβαψε τα μαλλιά του, ίσως για να συγκινήσει τους νεότερους ή ποιος ξέρει γιατί του φάνηκε καλό, το πιθανότερο νομίζω είναι να το έκανε από απέραντη πλήξη. Μας έστειλε ένα βίντεο που, αντί για τρόμο, προξενεί λύπη. Είναι εμφανές πως, ενώ καλεί σε επανάσταση, ο τόνος της φωνής του σου λέει«κάτσε στον καναπέ φίλε, δεν βλέπεις πόσο τη βαριέμαι πρώτος εγώ την επανάσταση και πόσο έχω μπλέξει που πρέπει να παριστάνω τον τρομοκράτη για να διατηρήσω τον μύθο που έχω κατασκευάσει γύρω από τον εαυτό μου. Δεν καθόμουν καλύτερα στην Ικαρία να φτιάνω λαϊκά όργανα;»

Από πίσω του ο Κολοκοτρώνης και ο Καραϊσκάκης –εδώ πλέον όλα τινάζονται στον αέρα σαν στο Blow Up του Αντονιόνι. Όλα τα κηρύγματα που ακούγαμε στο σχολείο για τους προγόνους μας, όλη η εθνική μας μυθολογία, η μεγάλη ιδέα του ελληνικού έθνους συναντούν τον αριστερό τρομοκρατικό λόγο του αντάρτικου των πόλεων της πλήξης και του αδιεξόδου, που εμφανώς ούτε κι οι ίδιοι πιστεύουν. Κι όλο αυτό διαδραματίζεται, απαράλλακτα όπως και στο πολιτικό μας σύστημα: οι τρομοκράτες τσακώνονται κι αλληλοκατηγορούνται σαν μικρά παιδάκια κι αυτοί, γελοιογραφίες αυτού που νομίζαμε πως είναι.

Καμιά επανάσταση δεν θα γίνει: χρειάζεται κι αυτή κάποια λογική στη θέση της και κάποιο λειτουργικό συναίσθημα. Ας πάρει σύνταξη ο Ξηρός, άλλοι την παίρνουν νωρίτερα. Σωστά το είπε κάποιος φίλος: να εισπράξει την επικήρυξη του εαυτού του.

Κι οι υπόλοιποι ας συνέλθουμε.

TAGS :
17 νοέμβρη απόδραση ξηρός τρομοκρατία

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook