Τι απέμεινε από τον Μάη του ’68;

Η επανάσταση του Μάη του ’68 ήταν αξιακή. Τη θεμελίωσε ο Μαρκούζε. «Απαγορεύεται η απαγόρευση». (Φωτογραφία: Reg Lancaster / Express / Getty Images / Ideal Image)

Πολλοί, γεννημένοι αργότερα, δεν υπήρξαν μάρτυρες των κινητοποιήσεων του περίφημου Μάη του ’68. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της ζωής μας, διασταυρωθήκαμε με ανθρώπους που μας μίλησαν για τότε, μας αφηγήθηκαν τον πυρετό της εποχής με μια λάμψη στα υγρά τους μάτια. Αλλά εμείς δεν ήμασταν εκεί και δεν θα νιώσουμε ποτέ αυτόν τον αέρα ελευθερίας να μας φουσκώνει τα πνευμόνια. Οπότε, σήμερα, δικαιούμαστε να αναρωτηθούμε: τι απομένει από εκείνον το Μάη του ’68;

Στο ερώτημα αυτό, ο Léo Ferré απαντούσε πως ο Μάης του ’68 ήταν «μια μισάνοιχτη πόρτα. Τότε ήταν 20άρηδες που μετά μεγάλωσαν, εργάζονται, αν και μερικοί ίσως έχουν γεράσει πιο γρήγορα από άλλους». Ο πιανίστας Paul Castanier (1935-1991) έλεγε ότι “ο Μάης του ’68 ήταν η συλλογική εξέγερση της ευφυΐας”. Κάτι που ποτέ δεν είχαμε ματαδεί. Ύστερα, οι εξεγέρσεις διαδόθηκαν, αλλά αυτό δεν λέει κάτι, γιατί η επανάσταση γίνεται ανεξαρτήτως του ποιοι είναι οι άνθρωποι. Οι άνθρωποι εγκαταλείπουν τα εγκόσμια, αλλά οι γενναιόδωρες ιδέες μένουν». Όμως, μόνον αυτό είναι ο Μάης του ’68; Γενναιόδωρες ιδέες; Ίσως. Πήγαζε όμως απ’ την καρδιά.

Όταν διαβάζουμε τα άρθρα ή βλέπουμε εικόνες εκείνου του καιρού, καταλαβαίνουμε τη βαθιά ανάγκη αλλαγής του τρόπου ζωής. Η επανάσταση του Μάη του ’68 ήταν αξιακή. Τη θεμελίωσε ο Μαρκούζε. «Απαγορεύεται η απαγόρευση». Η ελευθερία της έκφρασης και η απελευθέρωση της σεξουαλικότητας είναι τα ορατά κεκτημένα. Πολλά όμως πράγματα που διεκδικήθηκαν τότε, εξακολουθούν και τώρα, μισό αιώνα μετά, να αποτελούν ζητούμενο, και μάλιστα πιεστικά.

Εκείνη την εποχή, το ενοποιητικό στοιχείο της νεολαίας παντού στον κόσμο υπήρξε ο πόλεμος του Βιετνάμ. Η κουλτούρα βρίσκεται στο κέντρο της πολιτικής, και δίνει το λόγο σε νέα «υποκείμενα» (με την έννοια του Φουκώ) που πριν δεν τον είχαν: τους μετανάστες, τους ομοφυλόφιλους, τη γυναίκα, το παιδί κι αργότερα τους κρατουμένους, σήμερα τους οικολόγους.

Γιατί δεν καταφέραμε ως τώρα να συνασπίσουμε όλα αυτά τα στρώματα του πληθυσμού γύρω από έναν κοινό στόχο; Πότε το ατομικό ανθίζει στο πλαίσιο του συλλογικού, χωρίς να καλλωπίζει έναν παροξυσμένο ατομισμό; Πού βρίσκονται τα ίχνη αμφισβήτησης και αναθεώρησης των πολιτικών εξουσιών και του κεφαλαίου; Γιατί είμαστε ακόμα εν έτει 2018 αναγκασμένοι να ξαναθέτουμε αυτά τα ερωτήματα; Οι πρωταγωνιστές του Μάη του ’68 όντως μεγάλωσαν, αλλά τα επαναστατικά τους ιδεώδη ωρίμασαν ή επρόκειτο απλώς για ένα θορυβώδη τρόπο να αποκτήσουν πρόσβαση σε μια εξουσία που θεωρούσαν ότι τους υφάρπαζαν οι πατεράδες τους;

Είναι λογικό να τίθενται τέτοια ερωτήματα, όταν έχεις έναν Daniel Cohn-Bendit, πάντα πικρόχολο, αλλά τούτη τη φορά για να υποστηρίξει ένα ευρωπαϊκό Σύνταγμα σαφώς φιλελεύθερο. Ή μια Libération που δέχτηκε να εξαγοραστεί από τους Rothschild. Ο Σαρτρ και οι ιδέες του, καλώς ή κακώς, εξοβελίστηκαν οριστικά. Η παγκοσμιοποίηση και η κρίση άλλαξαν τις προβληματικές, τις εξεγέρσεις και τη νεολαία την ίδια, την οποία αυτό που κυρίως πια την ενδιαφέρει είναι το πώς θα τα φέρει βόλτα. Από την ουτοπία στον πραγματισμό. Το ζητούμενο σήμερα δεν είναι η άρνηση του αυταρχισμού, αλλά τα σημεία αναφοράς, ώστε να κάνει κάποιος τις επιλογές του και να δομήσει την ελευθερία του.

Στις μέρες μας, η αλλαγή που επέφερε η ψηφιακή επανάσταση στην κουλτούρα είναι εργαλειακή. Η αμφισβήτηση περνάει από τα tweets, το internet που γίνονται ένα δίκτυο διάδοσης. Το είδαμε στην εξέγερση της Αιγύπτου και στον αραβικό κόσμο εν γένει. Επίσης, έχει αλλάξει ο τρόπος παραγωγής της κουλτούρας και της τέχνης. Η πρόσβαση γίνεται ευκολότερη. Η τεχνολογία, και όχι η πολιτική, εισάγει και επινοεί νέους τρόπους αμφισβήτησης. Ωστόσο, ο δρόμος παραμένει ο κατεξοχήν τρόπος και τόπος κατάληψης, για την προβολή μιας πολιτικής θέσης.

Η γνώμη μου είναι ότι προσπαθούμε να τα φέρουμε βόλτα στο πλαίσιο μιας νεοφιλελεύθερης κοινωνίας (πάλι αυτή) που προς το παρόν μοιάζει κερδισμένη, αν και ολέθρια, παρά τη γοητευτική εξέγερση των εποχών εκείνων. Οι πολίτες πρέπει να προσπαθήσουν ξανά. Αλλά, παρά το γεγονός ότι δεν έχουν πια καμιά εμπιστοσύνη στους πολιτικούς, το πιστεύουν ακόμα; Πρόκειται για το νερό που κοιμάται και ξαφνικά γίνεται τσουνάμι; Προς το παρόν, η στράτευση είναι περισσότερο κοινωνική παρά αλληλέγγυα. Πάνω σ’ ένα τοίχο τότε, είχες τη χαρά να διαβάσεις: «Αυτοί που επαναστατούν κατά το ήμισυ, το μόνο που κάνουν είναι ν’ ανοίγουν έναν τάφο». Στην περίπτωσή μου δεν θά ‘ναι οικογενειακός.

Διαβάστε ακόμα: Οι Κοραήδες και τα λιγούρια

TAGS :
διαδηλώσεις εξέγερση Μάης του '68 φοιτητές

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook