Τί έκανες στη Μεταπολίτευση; Προκηρύξεις, συγκεντρώσεις και ο Μάο στην Ομόνοια

«Νομίζω πως η μεταπολίτευση με τον έντονο ριζοσπαστισμό και πολιτικοποίηση-κομματικοποίηση τελείωσε με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ».

Αν υπάρχει μια λέξη στο πολιτικό λεξιλόγιο που χρησιμοποιήθηκε καταχρηστικά για πολλά χρόνια, αυτή δεν μπορεί να είναι άλλη από την «Μεταπολίτευση». Πότε τελείωσε, αν τελείωσε. Ή, μήπως, ζούμε ακόμη μέσα σε μια διαρκή μεταπολιτευτική κατάσταση σαν ένα limbo που δεν ολοκληρώνεται ποτέ;

Τη δεκαετία του ’70 και του ’80 τα πολιτικά πάθη ήταν έντονα (και τα δικά μας, βέβαια, δεν πήγαν πίσω), ωστόσο βλέποντας τα γεγονότα μακροσκοπικά σου αφήνουν και μια αχλή νοσταλγίας για τις ιδεολογικές μάχες στα χαρακώματα των δρόμων. Κάτι που στις μέρες μας, ακόμη κι αν υπάρχει μοιάζει με κουρασμένη εκδήλωση ενός κάποιου πολιτικού φρονήματος.

Πώς διαδίδονταν οι ιδέες προ ίντερνετ; Τι μπροσούρες, φυλλάδια και τρικάκια μοιράζονταν; Σήμερα, μόνο ο Ρουβίκωνας πετάει τριπάκια στους δρόμους. Κάποτε, όμως, ήταν κοινός τόπος δράσης. Με τη βοήθεια του δημοσιογράφου Μωυσή Λίτση και το βιβλίο του «Στης Μεταπολίτευσης τα χρόνια» κάνουμε μια αναμνησιακή (κι όχι μόνο) βουτιά στο σχετικά πρόσφατο πολιτικό παρελθόν μας.

– Πότε ακριβώς τελείωσε η Μεταπολίτευση ή μήπως δεν έχει τελειώσει ακόμη;
Νομίζω πως η μεταπολίτευση με τον έντονο ριζοσπαστισμό και πολιτικοποίηση-κομματικοποίηση τελείωσε με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ για πρώτη φορά στην εξουσία το 1981 με κεντρικό σύνθημα «ΑΛΛΑΓΗ». Το σύνθημα «ΑΛΛΑΓΗ» του 1981 συμπύκνωνε  τη ριζοσπαστικοποίηση που είχε αναπτυχθεί όλα τα προηγούμενα χρόνια και που παρά τις επί μέρους πολιτικές διαφορές, στόχευε στην απαλλαγή της χώρας από τη «ΔΕΞΙΑ», δηλαδή από το παλιό και φθαρμένο σύστημα εξουσίας, που χαρακτήριζε την κολοβή κοινοβουλευτική δημοκρατία πριν τη δικτατορία και τον συντηρητισμό και την έντονη καταστολή των λαϊκών, εργατικών και φοιτητικών αγώνων τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης.

»Στα τέλη της δεκαετία του ’80, αρχές του ’90 με την ανάδειξη του life style σε κυρίαρχη πολιτική και κοινωνική έκφραση επιχειρήθηκε να αμαυρωθεί και να απαξιωθεί η μεταπολίτευση.Από τα μέσα του ’90 άρχισε να κυριαρχεί ο ατομικισμός σε αντίθεση με τo συλλογικό των προηγούμενων ετών, και ένα κλίμα «νεοπλουτισμού» που μας οδήγησε στη φούσκα του χρηματιστηρίου, στην αυταπάτη της ισχυρής Ελλάδας του ευρώ και τελικά στην πρόσφατη κρίση. Μια κρίση που δημιούργησε ένα νέο ριζοσπαστισμό, θυμίζοντας τα χρόνια της μεταπολίτευσης τα οποία είχα ζήσει ως νεαρός έφηβος.

»Οι αναφορές μάλιστα στο «τέλος της μεταπολίτευσης» ή στην «πρώτη φορά αριστερά», στάθηκαν μάλιστα η αφορμή για να ωριμάσει η ιδέα της συγγραφής του παρόντος βιβλίου,  με την αξιοποίηση ενός πλούσιου υλικού από προκηρύξεις, μπροσούρες, φυλλάδια, τα οποία μάζευα εκείνα τα χρόνια και το οποίο «λίμναζε» στα ντουλάπια.

– Το υλικό που δημοσιεύεται στο βιβλίο σας είναι αποτέλεσμα προσωπικής συλλογής. Τις σας ώθησε να γίνετε ένας τόσο ιδιότυπος συλλέκτης;
Η ασυναίσθητη μάλλον παρόρμηση, όπως γράφω και στην εισαγωγή του βιβλίου ότι ζούσαμε σε μία ιστορική στιγμή. Τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης οι προκηρύξεις, τα φυλλάδια και το ανάλογο υλικό κυκλοφορούσαν κατά κόρον στο κέντρο της Αθήνας αλλά και τις γειτονιές. Αποτελούσε το κατ’ εξοχήν μέσο διάδοσης ιδεών και προβολής αιτημάτων, παρότρυνσης σε κινητοποιήσεις κλπ,  για όλους αυτούς που βρισκόντουσαν εκτός των τειχών: Από το πρώιμο ΠΑΣΟΚ μέχρι τα κόμματα της παραδοσιακής αριστεράς, την εξωκοινοβουλευτική αριστερά, τις συνδικαλιστικές, φοιτητικές και μαθητικές οργανώσεις, τις διάφορες συλλογικότητες και τους αναρχικούς.

»Συζητώντας με κόσμο που έζησε εκείνη την εποχή διαπίστωσα ότι δεν ήταν λίγοι αυτοί που φύλαγαν εφημερίδες, κυρίως κομματικές ή των νεολαιών, μουσικά περιοδικά, προκηρύξεις κλπ, συναισθανόμενοι ίσως και αυτοί την ιστορικότητα των στιγμών.

Φεμινίστριες της εποχής.

– Συνεχίζετε να μαζεύετε ανάλογο υλικό ή πλέον υπάρχουν τα πάντα ηλεκτρονικά και δεν χρειάζεται;
 Δεν συνέχισα να μαζεύω ανάλογο υλικό για τον απλούστατο λόγο ότι η συλλογή των προκηρύξεων ήταν αποτέλεσμα και της έντονης προσωπικής συμμετοχής στο έντονο κλίμα πολιτικοποίησης- κομματικοποίησης και αμφισβήτησης της εποχής. Η αποστράτευση μου από ενεργό κομματική δράση λόγω των πρώτων απογοητεύσεων και το κλίμα φανατισμού που έζησα για παράδειγμα με τη διάσπαση του ΡΗΓΑ σε «κομματικά νομιμόφρονες» και τη Β’ Πανελλαδική το 1978, έδωσε τέλος στο ιδιότυπο αυτό χόμπι.

»Λόγω βέβαια της ενασχόλησής μου αργότερα με τη δημοσιογραφία η τάση να κρατάω δημοσιεύματα, αφιερώματα ή κάποια χαρακτηριστικά πρωτοσέλιδα συνεχίστηκε. Δεν είχε ωστόσο τη ζέση ενός εφήβου, αλλά ήταν αποτέλεσμα της δημοσιογραφικής επαγγελματικής σχέσης. Σίγουρα η ύπαρξη του ιντερνέτ ή η δυνατότητα ηλεκτρονικής αρχειοθέτησης, καθιστά ίσως «αναχρονιστική» τη φύλαξη τεράστιων ποσοτήτων χαρτιού.

»Το Ιντερνέτ βοηθάει επίσης τη γρήγορη εύρεση υλικού, δημοσιευμάτων και πληροφοριών. Η περιήγηση στο Ιντερνέτ με βοήθησε πάρα πολύ να εντοπίσω πληροφορίες για  ξεχασμένα γεγονότα ή για πρόσωπα που αναφέρονταν σε προκηρύξεις. Στο τέλος του βιβλίου παραθέτω μάλιστα εκτός από μία σύντομη βιβλιογραφία και πλειάδα ηλεκτρονικών διευθύνσεων που βοήθησαν στην αποκρυπτογράφηση εκείνης της εποχής.

»Ως άνθρωπος της εποχής του χαρτιού ωστόσο, η άμεση επαφή με κιτρινισμένες σελίδες, μου προκαλεί μία εντελώς διαφορετική αίσθηση αν και δεν θα μπορούσα να απαρνηθώ τα οφέλη της τεχνολογίας στη δημοσιογραφική και συγγραφική δουλειά.

– Αλήθεια, με την έλευση του Διαδικτύου φαίνεται πως έχει αλλάξει εντελώς η κουλτούρα με τα φυλλάδια, τα τρικάκια κλπ. Πλέον μόνο ο Ρουβίκωνας και κάποια αριστερά κόμματα συνεχίζουν την παράδοση.
Για τα κόμματα της αριστεράς, ιδίως αυτά του εξωκοινοβουλευτικού χώρου, οι προκηρύξεις, τα φυλλάδια και η πώληση εφημερίδων στο δρόμο, παραμένουν συστατικά της πολιτικής τους δράσης για έναν απλούστατο λόγο: Βοηθά την οικοδόμηση στενότερων σχέσεων με τη βάση, στους χώρους δουλειάς, τα πανεπιστήμια ή τις γειτονιές. Το διαδίκτυο βέβαια παίζει παρά πολύ σημαντικό ρόλο και βοηθά και τις εκτός των τειχών πολιτικές οντότητες να διαδίδουν τις ιδέες τους.

»Μη ξεχνάμε για παράδειγμα το πόσο σημαντικό ρόλο έπαιξε το διαδίκτυο και ειδικά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στο ξέσπασμα της αραβικής άνοιξης. Ή στην ανάπτυξη παλαιότερα του αντιπαγκοσμιοποιητικού-αντικαπιταλιστικού κινήματος του Σηάτλ. Ή και πρόσφατα στη Γαλλία, το διαδίκτυο παίζει σημαντικό ρόλο στην οργάνωση όλου αυτού του κινήματος που αντιμάχεται τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση του Μακρόν και όχι μόνο.

– Τι μάς λέει όλο αυτό το υλικό για τα πολιτικά πάθη της εποχής;
Ότι ήταν πάρα πολύ έντονα. Δεν ήταν μόνο η αντιπαράθεση απέναντι στο σύστημα, που εκφραζόταν πολλές φορές με ακραίες για τα σημερινά δεδομένα εκφράσεις. Οι «ξύλινες» εκφράσεις και η «μαλλιαρή δημοτική» θεωρούνταν εκφράσεις μεγαλύτερης ακόμη επαναστατικότητας. Όπως επισημαίνω στην εισαγωγή του βιβλίου, «μια ενδιαφέρουσα πτυχή στην ανάγνωση των προκηρύξεων της εποχής, είναι η γλώσσα τους- όσο πιο… αριστερά τοποθετείται μια οργάνωση, τόσο πιο «ακραίες» γλωσσικές εκφράσεις χρησιμοποιεί, πολλές φορές ως πιστοποιητικό μοναδικής “επαναστατικότητας”».

»Πολύ σημαντική είναι άλλωστε η έντονη ιδεολογική αντιπαράθεση των κομμάτων της αριστεράς-ο «αριστερός εμφύλιος»-η οποία αποτυπωνόταν και στις δεκάδες προκηρύξεις και φυλλάδια της εποχής.Οι οργανώσεις της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς δεν παρέλειπαν σχεδόν σε κάθε τους προκήρυξη να καταγγέλλουν τα δύο κυρίαρχα τότε κόμματα του χώρου, το ΚΚΕ και το ΚΚΕ εσωτερικού, με σκληρές μάλιστα εκφράσεις, θεωρώντας τα «ρεφορμιστικά» και συμβιβασμένα…

»Αλλά και τα δύο αυτά κόμματα δεν παρέλειπαν πολλές φορές να μεταφέρουν τις ιδεολογικές του αντιπαραθέσεις και στο χαρτί, χωρίς πάντως να λείπουν και κάποιες σπάνιες στιγμές ενότητας:  Όπως αυτή μιας κοινής προκήρυξης που υπογράφουν οι τοπικές οργανώσεις της ΕΚΟΝ ΡΗΓΑΣ ΦΕΡΑΙΟΣ, της νεολαίας ΠΑΣΟΚ και της ΚΝΕ Πετραλώνων, με την οποία κατάγγελλαν τις «πρόσφατες εκρήξεις βομβών στην Αθήνα», μία εκ των οποίων στόχευε και τα τοπικά γραφεία του ΚΚΕ.

Ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός δεν έλειψε από τις μπροσούρες της εποχής.

– Είχαν επιρροή στον κόσμο οι μπροσούρες ή οι ανακοινώσεις ή απευθύνονταν τελικά σε ένα περιορισμένο κοινό επαναστατημένων;

Πιστεύω πως είχαν. Για αυτό άλλωστε κυκλοφορούσαν σε τόσο μεγάλο εύρος. Επιπλέον λειτουργούσαν και ως μέσο πληροφόρησης, ενημερώνοντας αναλυτικά για τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις, προβάλλοντας παράλληλα τις απόψεις του φορέα που τις κυκλοφορούσε. Πολλές από τις μπροσούρες και τις εφημερίδες των κομματικών νεολαιών αναδείκνυαν θέματα τα οποία ήταν ακόμη ταμπού ή και άγνωστα στον πολύ κόσμο που δεν προέρχονταν μάλιστα από την αριστερά.

»Ακόμη και στις εκδηλώσεις για το Πολυτεχνείο ή τη Εργατική Πρωτομαγιά που υπήρχε ένας συνωστισμός προσφοράς σχετικού υλικού, δεν κατέβαιναν μόνο οι οργανωμένοι, οι οποίοι άλλωστε ήταν και πάρα πολλοί, αλλά χιλιάδες κόσμου. Όπως θα δει κάποιος στο βιβλίο από τις προκηρύξεις δεν αναδεικνύονταν μόνο προσφιλή για την αριστερά θέματα, όπως οι εργατικές, οι φοιτητικές και μαθητικές κινητοποιήσεις, αλλά και ζητήματα όπως τα δικαιώματα των γυναικών και των ομοφυλοφίλων ή που αφορούσαν σημαντικές διεθνείς εξελίξεις, όπως το πραξικόπημα του 1973 στη Χιλή, τη χούντα του Βιντέλα στην Αργεντινή, το παλαιστινιακό ή την επανάσταση στο Ιράν.

»Βέβαια η ξύλινη πολλές φορές γλώσσα και τα «σεντόνια» που συνήθιζαν να δημοσιεύουν κάποιες οργανώσεις, ίσως να λειτουργούσαν απωθητικά, ειδικά για νεότερους σαν εμένα, όπου η επιθυμία να αλλάξουμε τον κόσμο συνυπήρχε με την αυξανόμενη αμφισβήτηση προς την παραδοσιακή αριστερά και την «αισθητική» της.

– Κατανοήσαμε κάτι από την εποχή της Χούντας; Όσα προηγήθηκαν αυτής και όσα ακολούθησαν με την επιστροφή στη Δημοκρατία;
Είναι ένα ερώτημα το οποίο είναι δύσκολο να απαντηθεί. Σήμερα η χούντα μοιάζει με ένα μακρινό παρελθόν, το οποίο για μεγάλο μέρος της κοινωνίας γίνεται γνωστό είτε μέσω των βαρετών συνήθως επετειακών αφιερωμάτων, είτε από κάποιες σκόρπιες διηγήσεις μεγαλυτέρων.

»Η πρόσφατη ωστόσο κρίση η οποία εκφράστηκε σε πολλαπλό επίπεδο-ήταν οικονομική, κοινωνική αλλά και κρίση αξιών- ανέδειξε παράλληλα με το νέο ριζοσπαστισμό και τη στροφή προς τα αριστερά, την άνοδο της ακροδεξιάς και της Χρυσής Αυγής. Τα «σταγονίδια» εκείνης της εποχής, όπως είχε αποκαλέσει τους νοσταλγούς της δικτατορίας ο Ευάγγελος Αβέρωφ, έγιναν δυστυχώς «σταγόνες» που βγήκαν από τους υπονόμους της ιστορίας, με τους επιγόνους των βασανιστών της Χούντας και των συνοδοιπόρων τους να βρίσκονται ως «εκπρόσωποι του λαού» στη Βουλή των Ελλήνων.

»Μη ξεχνάμε ο φύρερ της Χρυσής Αυγής ο Νίκος Μιχαλολιάκος, πήρε το βάπτισμα του πυρός τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, όταν οι ακροδεξιοί νοσταλγοί της χούντας τρομοκρατούσαν με βομβιστικές επιθέσεις κατά κινηματογράφων που έπαιζαν σοβιετικές ταινίες ή  κατά των κομμάτων της αριστεράς.

Το βιβλίο «Στην Μεταπολίτευσης τα χρόνια» του Μωυσή Λίτση κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος.

– Ποιοι έφτιαχναν τα πιο ευφάνταστα φυλλάδια/μπροσούρες/τρικάκια;
Τα περισσότερα φυλλάδια τα έφτιαχναν απλοί αγωνιστές που μετείχαν στις σχετικές οργανώσεις. Σε κάποια από τα φυλλάδια αυτά φιγουράρουν σκίτσα γνωστών μετέπειτα σκιτσογράφων, όπως για παράδειγμα ο αείμνηστος Γιάννης Καλαϊτζής, που έφυγε από τη ζωή πριν από μερικά χρόνια.

»Δεν έχει ωστόσο πιστεύω τόση σημασία το ποιοι τα έφτιαχναν, όσο το ότι παρά τις πολιτικές διαφορές, το υλικό το οποίο παρουσιάζεται στο βιβλίο, εκφράζει το κλίμα της εποχής και καλύπτει σχεδόν όλα τα μικρά και μεγάλα ζητήματα που αναδείχθηκαν τότε. Από τις επετείους του Πολυτεχνείου μέχρι τον εορτασμό της Πρωτομαγιάς, της κινητοποιήσεις της νεολαίας και των εργαζομένων, τις βουλευτικές και δημοτικές εκλογές του 1977 και 1978 αντίστοιχα, αλλά και «μικρότερα» ζητήματα όπως είναι η αμφισβήτηση στο στρατό ή οι σχέσεις των δύο φύλων.

– Σημειώνετε πως κάποια από αυτά τα έχετε μοιράσει κι εσείς ως επαναστατημένος νέος. Σας φέρνει νοσταλγία εκείνη η εποχή;
Ήταν σύνηθες τότε νεολαίοι, ακόμη και μαθητές, να μοιράζουν προκηρύξεις των οργανώσεων στις οποίες ανήκαν ή να πωλούν κομματικές εφημερίδες στους σταθμούς του ηλεκτρικού. Ποιος δεν θυμάται τη στεντόρεια φωνή «Ο Οδηγητής», των μελών της ΚΝΕ που πουλούσαν τη κομματική τους εφημερίδα στο υπόγειο του ηλεκτρικού στην Ομόνοια.

»Ας σημειωθεί πάντως πως τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης ήταν ακόμη δύσκολα για να εμφανίζεται φόρα παρτίδα κάποιος 15χρονος αριστερός να πουλά εφημερίδες ή να μοιράζει προκηρύξεις. Δεν ήταν λίγες οι φορές που γινόντουσαν προσαγωγές νέων που κόλλαγαν αφίσες, ιδίως από το χώρο της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς και τους αναρχικούς, ή υπήρχε ο φόβος του φακελώματος που ίσως επηρέαζε την τύχη σου αργότερα ως φαντάρου…

»Ένας από τους πρώτους νεκρούς της μεταπολίτευσης ήταν ο μαθητής Σιδέρης Ισιδιρώπουλος που σκοτώθηκε την ώρα που τον κυνηγούσαν οι αστυνομικοί επειδή κόλλαγε αφίσες της Κομμουνιστικής Οργάνωσης ΜΑΧΗΤΗΣ. Όσο για τη νοσταλγία; Όχι δεν νοσταλγώ μια εποχή κατά την οποία στην πραγματικότητα ήμουν ακόμη παιδί. Τη θυμάμαι ωστόσο με τρυφερότητα. Παρά τις υπερβολές και το φανατισμό, ίδιον άλλωστε διαχρονικά των εφήβων, συνέβαλε στο να ανοίξουν ακόμη περισσότερο οι ορίζοντες μου. Και βέβαια κάθε άλλο παρά αποκηρύσσω την οργανωμένη μου συμμετοχή ως νεαρός, όπως πιθανότατα έχουν κάνει άλλοι.

Δεν θα μπορούσε να λείπει ο Μίκης Θεοδωράκης.

– Αν η κρίση είναι με τη βοήθεια σημερινών «εργαλείων», όλες αυτά τα φυλλάδια χαρακτηρίζονται από έλλειψη χιούμορ και από αισθητική σοσιαλιστικού ρεαλισμού.
Σίγουρα η ξύλινη γλώσσα ή ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός, με τα μεγάλα κόκκινα σφυροδρέπανα, τον αντάρτη με το όπλο στο χέρι ή την ιερή πεντάδα του… μαρξισμού, Μαρξ, Έγκελς, Λένιν, Στάλιν, Μάο, χαρακτήριζαν κάποιους πολιτικούς χώρους που είχαν επηρεαστεί ιδεολογικά από την κυρίαρχη αισθητική των χωρών του «υπαρκτού σοσιαλισμού».

»Ωστόσο σε κάποιες από τις προκηρύξεις, κυρίως αυτές που προέρχονται από το ΡΗΓΑ που προσπαθούσε να διαφοροποιηθεί και αισθητικά από τις άλλες αριστερές οργανώσεις ή και από τους αναρχικούς, δεν λείπει το χιούμορ ή η ειρωνεία. Ενδεικτικά αναφέρω προκήρυξη της ΕΚΟΝ ΡΗΓΑΣ ΦΕΡΑΙΟΣ με σκίτσο του Γιάννη Καλαϊτζή, που αφορούσε τα ακριβά εισιτήρια των λεωφορείων, τον Αστερίξ που κοσμεί τοπική προκήρυξη για το προφεστιβάλ Αυγής-Θούριου στα Κάτω Πετράλωνα ή φυλλάδιο με τη μορφή επιτραπέζιου πάλι του ΡΗΓΑ, όπου ανάλογα με τις απαντήσεις του «παίκτη», έβγαιναν συμπεράσματα για τον πολιτικό σου χαρακτήρα…

»Επίσης προκήρυξη των αναρχικών χρησιμοποιεί τον ευφάνταστο κατά τη γνώμη μου ειρωνικό τίτλο «Η ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΡΩΤΑΠΡΙΛΙΑ!» για να στηλιτεύσει τις «εθιμοτυπικού χαρακτήρα» συγκεντρώσεις της Εργατικής Πρωτομαγιάς.

– Ηταν προνόμιο μόνο της Αριστεράς αυτός ο τρόπος διάδοσης ιδεών;
Στην πλειονότητα ναι. Η αριστερά μη ξεχνάμε ήταν αποκλεισμένη για χρόνια. Τα κόμματα εξουσίας δεν είχαν τέτοια ανάγκη. Προβάλλονταν από την κρατική τηλεόραση και από τις εφημερίδες της εποχής, που ταυτίζονταν πολιτικά με το ένα ή το άλλο κόμμα. Βέβαια και τα κόμματα εξουσίας, η ΝΔ και η ΕΔΗΚ χρησιμοποιούσαν φυλλάδια, κυρίως στα εκλογικά τους περίπτερα ή μέσω ταχυδρομείου στέλνοντάς το σε εν δυνάμει ψηφοφόρους-μέρος του υλικού που δημοσιεύεται στο βιβλίο προέρχεται από το υλικό που έστελναν υποψήφιοι στο σπίτι των γονιών μου. Ωστόσο φυλλάδια στο δρόμο μοίραζαν ακόμη και παραεκκλησιαστικές οργανώσεις. Στο βιβλίο δημοσιεύονται και τέτοια.

– Σήμερα τα social media έχουν υποκαταστήσει τους παραδοσιακούς τρόπους δράσης. Θεωρείτε πως αυτό είναι θετικό ή αρνητικό;
Η τεχνολογία δεν παύει να εξελίσσεται. Σίγουρα τα social media παίζουν σημαντικό ρόλο στην επικοινωνία, ακόμη και στην οργάνωση και προώθηση κοινωνικών δράσεων, διαδηλώσεων κλπ. Γενικά όμως η άναρχη φύση του ιντερνέτ και των social media, δεν επιτρέπει πολλές φορές το φιλτράρισμα των όσων ανεβαίνουν σε αυτά. Σε παλαιότερες εποχές, αγόραζες για παράδειγμα συνειδητά την τάδε ή δείνα εφημερίδα, ή έβλεπες την πολιτική ταυτότητα αυτού που σου έδινε το όποιο προπαγανδιστικό υλικό. Σήμερα σε χρόνο ρεκόρ αναπαράγονται όχι μόνο «fake news», αλλά και αντιλήψεις μίσους ή χονδροειδείς αναλύσεις που σε άλλες εποχές παρέμεναν στο περιθώριο.

Χαρακτηριστικό της εποχής τα κείμενα «σεντόνια».

– Αν υπήρχαν τότε τα social media θα ήταν διαφορετική η εξέλιξη των πραγμάτων ή υπήρχε ένα κοινό αίτημα για συλλογικότητα που δεν… ορρωδούσε προ ουδενός;

 Στην ιστορία ξέρετε δεν υπάρχουν «Αν». Τα social media ήταν μέχρι πρότινος επιστημονική φαντασία. Σαφώς τα χρόνια της μεταπολίτευσης χαρακτήριζε η έννοια της συλλογικότητας. Οι κομματικές νεολαίες λειτουργούσαν και ως «λέσχες», δίνοντας πολλές φορές τη δυνατότητα στα μέλη τους να διευρύνουν τους ορίζοντες, τις φιλίες, τις αναζητήσεις πέραν των στενών ορίων της γειτονιάς ή του σχολείου.

»Σήμερα τα social media λειτουργούν σε μεγάλο βαθμό ως ένα «παγκόσμιο καφενείο», στα οποία μπορείς να εκτονώσεις την οργή σου και να πας ύστερα για ύπνο…  Η τεχνολογία πάντοτε προοδεύει, το αν προοδεύει και ο κόσμος εξαρτάται από πολλά περισσότερα και όχι απλά από τη δυνατότητα που σου δίνει ένα μέσο.

– Το βιβλίο σας λειτουργεί ως παράπλευρη ανάλυση της πολιτικής κατάστασης από το 1974 έως και σήμερα. Αυτός ήταν ο σκοπός της έκδοσής του;

 Αρχικά όχι. Αν και όπως προανέφερα το σήμερα, η κρίση και η έντονη ριζοσπαστικοποίηση των τελευταίων ετών, στάθηκε έναυσμα για να αρχίσει όλο αυτό το «λιμνάζον» υλικό να παίρνει τη μορφή βιβλίου. Διαβάζοντας ωστόσο το περιεχόμενο των δεκάδων προκηρύξεων και φυλλαδίων που είχα στη διάθεσή μου, οι συνειρμοί με το σήμερα ήταν αναπόφευκτοι. Όταν για παράδειγμα διάβαζα προκηρύξεις να καταφέρονται κατά της λιτότητας, να μιλούν για ακρίβεια, να ζητούν αυξήσεις μισθών και συλλογικές συμβάσεις εργασίας, δεν μπορούσα παρά να κάνω συνειρμούς με το σήμερα.

»Η περιήγησή μάλιστα στις προκηρύξεις που είχαν κεντρικό ζήτημα τις ΣΣΕ, αλλά και προβλήματα της «καθημερινότητας» όπως η ακρίβεια, μου προκαλούσαν κάποια μελαγχολική διάθεση για μια κατάκτηση που χάθηκε και η οποία, παρά τις όποιες ανεπάρκειες, έβαζε κάποιο φρένο στην εργασιακή ζούγκλα την οποία, ζούμε σήμερα στην… υποτιθέμενη μετά το μνημόνιο εποχή.  Ή η αναφορά στις δεκάδες επιθέσεις του φασιστικού παρακράτους κατά αριστερών κομμάτων, δεν μπορούσε, όπως ήδη προανέφερα, παρά να προκαλεί θλίψη το γεγονός ότι οι επίγονοι των βασανιστών και των συνοδοιπόρων τους βρίσκονταν πλέον ως «εκπρόσωποι του λαού» στη Βουλή των Ελλήνων.

»Η προτροπή  πάλι «ΟΛΟΙ ΕΝΩΜΕΝΟΙ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟ» σε προκήρυξη του ΡΗΓΑ το 1975, «θα έπρεπε, όπως αναφέρω στο βιβλίο, να προκαλεί εφιάλτες στους σημερινούς επιγόνους των αγώνων του Ρήγα Φεραίου, οι οποίο συναγελάζονταν με τη χειρότερη εκδοχή της Αμερικής τα τελευταία χρόνια, τον Ντόναλντ Τραμπ».

– Πιστεύετε πως σήμερα έχουμε γίνει περισσότερο φανατικοί στις ιδέες και τον δημόσιο λόγο μας και λιγότερο ενθουσιώδεις; Ή έτσι ήμασταν πάντα;
Πατά το κλίμα διχασμού και «μίσους» που προκλήθηκε με την κρίση και τις ακρότητες στο δημόσιο λόγο που αυτή έφερε, δεν νομίζω πως υπήρξε ανάλογο κλίμα φανατισμού σαν αυτό της μεταπολίτευσης, ειδικά στις νεαρές ηλικίες.

»Το σκίσιμο για παράδειγμα αφισών του αντιπάλου, ήταν πολύ διαδεδομένη πρακτική εκείνη την εποχή. Εξαιτίας της διάσπασης του ΡΗΓΑ, σταματήσαμε να μιλάμε με τα παιδιά που βρισκόμασταν μέχρι χθες στα ίδια γραφεία-χαρακτηριστικό το οποίο συνάντησα αρκετές φορές και αργότερα στις σχέσεις οργανωμένων αριστερών. Παρόλο που και σήμερα οι νέοι κάνουν επιλογές για τις φιλίες τους, στη μεταπολίτευση ο κομματικός φανατισμός ήταν αποτρεπτικός πολλές φορές ακόμη και για παρέα με παιδιά παρόμοιου πολιτικού προσανατολισμού, που ανήκαν σε αντίπαλο κομματικό χώρο.

»Ένα από τα γεγονότα που αναφέρονται σε πολλές προκηρύξεις, ήταν οι συγκρούσεις Κνιτών με αριστεριστές και αναρχικούς. Σίγουρα δεν υπάρχει ο ενθουσιασμός για την ενασχόληση με τα κοινά που υπήρχε τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης. Ειδικά εμείς, νεαροί έφηβοι, νομίζαμε τότε ότι με μια αφίσα και το καπέλωμα του αντιπάλου, θα αλλάζαμε αύριο κιόλας τον κόσμο.

//Ιnfo
Το βιβλίο του Μωυσή Λίτση «Στης Μεταπολίτευσης τα Χρόνια(εκδ. Τόπος)», μετά την πρόσφατη παρουσίαση στην Αθήνα, παρουσιάζεται στη Θεσσαλονίκη στις 7 Μαρτίου, στις 19.30, στον πολυχώρο του περιοδικού ΕΝΕΚΕΝ.

Διαβάστε ακόμα: Και με Κυριάκο, το έθνος προσκυνάει σώβρακα και φανέλες.

TAGS :
Ανδρέας Παπανδρέου βιβλίο μεταπολίτευση πολυτεχνείο χούντα

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook