Ποιος φοβάται τον κοινωνικό φιλελευθερισμό;

Και η Eλλάδα χρειάζεται την ευρεία συναίνεση που προτείνει ο Τζο Μπάιντεν στις ΗΠΑ (Michael Stravato for The Texas Tribune).

Ελάχιστοι τολμούν να προφέρουν το όνομα του. Και όσοι το κάνουν, συνήθως του αποδίδουν αρνητικό φορτίο. Ο κοινωνικός φιλελευθερισμός είναι ένας όρος που δε συναντάς εύκολα στην ελληνική δημόσια σφαίρα. Είναι όμως ένας άγνωστος όρος ή ένα όρος – ταμπού; Φρονώ πως είναι και τα δύο.

Παρότι εδραιωμένες στις χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, οι αξίες του κοινωνικού φιλελευθερισμού δεν είναι αναγνωρίσιμες από το εγχώριο ακροατήριο, καθώς ο όρος έχει χρησιμοποιηθεί μόνο ευκαιριακά –και χωρίς να αντιστοιχεί στο διεθνώς αναγνωρισμένο περιεχόμενό του– από τη Νέα Δημοκρατία, σε μια άγαρμπη προσπάθεια να αμβλύνει την εικόνα του ανάλγητου “νεοφιλελεύθερου” κόμματος (που ούτε τέτοιο είναι η Νέα Δημοκρατία στην πραγματικότητα, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα).

Και είναι ακριβώς αυτό το κοινό γλωσσικό συνθετικό με τον “μπαμπούλα” του νέο-φιλελευθερισμού που κάνει τις αναφορές στο ρεύμα του κοινωνικού φιλελευθερισμού άτολμες, αν όχι ανύπαρκτες, ακόμα και από εκείνους τους πολιτικούς φορείς που ιστορικά υιοθετούν τα πολιτικά προτάγματά του. Πού να σας έγραφα πως οι βασικές κοινωνικές και πολιτικές διεκδικήσεις του άλλοτε κραταιού ΠΑΣΟΚ ήταν βγαλμένες μέσα από τη θεωρία του κοινωνικού φιλελευθερισμού (!) και όχι του σοσιαλισμού που ευαγγελίζονταν τότε ο Ανδρέας επειδή “πουλούσε” καλύτερα…

Φαίνεται λοιπόν πως πολλοί φλέρταραν με τον κοινωνικό φιλελευθερισμό, όμως κανείς δεν τον παντρεύτηκε, δεν τον αποκατέστησε δηλαδή στα μάτια της κοινωνίας, μέχρι σήμερα.

Ο Μητσοτάκης έδωσε ελπίδες στους φιλελεύθερους αρχικά. Όμως ο μήνας του μέλιτος τελείωσε (φωτό SOOC).

Σε ποιες αρχές συμπυκνώνεται το ρεύμα του κοινωνικού φιλελευθερισμού; Εντοπίζεται στο πολιτικό DNA κομμάτων μικρού ή μεσαίου μεγέθους στη Βρετανία (άσχετα αν και οι Εργατικοί υιοθέτησαν κάτω από το χαλάκι πολιτικές του), και ακόμα στην Ολλανδία, στη Δανία και αλλού. Έχει βεβαίως τις ρίζες του στις διεκδικήσεις πολιτικής ισότητας του κλασσικού φιλελευθερισμού του 19ου αιώνα. Σε αυτό το πλαίσιο, ανέκαθεν επεδίωκε τη δημιουργία ενός ισχυρού κράτους πρόνοιας –και κυρίως ενός ισχυρού δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος– που θα έδινε ίσες ευκαιρίες σε όλους τους πολίτες. Παραλλήλως επιδίωξε -και πάντα θα επιδιώκει- την προστασία των ατομικών ελευθεριών, ώστε να έχει νόημα η ισότητα των ευκαιριών.

Στη θεωρία όλα αυτά ακούγονται θαυμάσια. Ποιος όμως θα βρισκόταν απέναντι από τις αρχές του κοινωνικού φιλελευθερισμού, στην περίπτωση που ξεπερνιόνταν οι σκόπελοι της άγνοιας και των στερεοτύπων γύρω από αυτόν στην πατρίδα μας; Σίγουρα θα στέκονταν απέναντι -ήδη στέκονται- εκείνοι που επιθυμούν τη διατήρηση ενός μεγάλου και αναποτελεσματικού κράτους ταγμένου αποκλειστικά και μόνο για να ικανοποιεί τα αιτήματα του κομματικού στρατού τους. Επίσης εκείνοι που αδιαφορούν για την ποιότητα της δημόσιας εκπαίδευσης και των υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας, ακόμα και αν κάνουν υποκριτικά παντιέρα τους την κοινωνική δικαιοσύνη.

Ακόμα, απέναντι στον κοινωνικό φιλελευθερισμό είναι πάντα εκείνοι που βλέπουν τους μετανάστες, τους αλλόθρησκους, τα μέλη της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας ή ακόμα και τις γυναίκες ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας που θα πρέπει να μένουν ευχαριστημένοι με τα στοιχειώδη, στο περιθώριο σχεδόν της κοινωνικής ζωής. Μαζί τους όλοι όσοι βλέπουν τη μίξη πολιτισμών και ανθρώπων ως κίνδυνο αλλοίωσης μιας -απροσδιόριστης καθαρότητας- φυλετικής και πολιτισμικής “συνταγής”.

Και ο Κυριάκος Μητσοτάκης; Αρχικά φάνηκε πως με την εκλογή του στην ηγεσία της ΝΔ, ο χώρος του κοινωνικού φιλελευθερισμού έφτασε όσο ποτέ άλλοτε κοντά στην εξουσία. Τα real politics όμως έδειξαν πως τα μεγάλα κόμματα δύσκολα μπορούν να απαρνηθούν την ίδια την ουσία της ύπαρξής τους, που δεν είναι άλλη από το μεγάλο κράτος και τους κομματικούς στρατούς. Με την εκλογή του Μητσοτάκη στη θέση του Πρωθυπουργού το 2019 άρχισε να εξανεμίζεται κάθε τέτοια ελπίδα εφαρμογής ενός ρεαλιστικού προοδευτικού και γνησίως φιλελεύθερου σχεδίου για τη χώρα.

Το ερώτημα που ανακύπτει, είναι αν θα μπορέσει ποτέ το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα να στηρίξει την εφαρμογή μιας τέτοιας θεωρίας στην πράξη, χωρίς να του βάζει τρικλοποδιές. Αν είναι θέμα συστημικό δηλαδή και όχι επιλογής προσώπων. Κατά τη γνώμη μου η απάντηση έχει να κάνει περισσότερο με το timing.

Το Ποτάμι δεν κατάφερε να εκφράσει τον φιλελεύθερο χώρο, καθώς ο Σταύρος Θεοδωράκης δεν είχε ξεκάθαρη ιδεολογική τοποθέτηση (Menelaos Myrillas / SOOC).

Το Ποτάμι, κινήθηκε αρχικά σε αυτή την κατεύθυνση, αν και ο αρχηγός του πάντα αμφιταλαντευόταν αν το κόμμα του ήταν ανανεωτικά κεντροαριστερό ή ενοχικά κεντροδεξιό. Και αυτό εκ του αποτελέσματος του στοίχισε. Σοβαρά λάθη σε πολιτικό επίπεδο ο ίδιος ο Σταύρος Θεοδωράκης δεν έκανε, αλλά θόλωσε το πολιτικό του στίγμα, και μάλιστα χωρίς αυτό να είναι απαραίτητο. Πώς θα μπορούσε ένα κόμμα που πρέσβευε το αληθινά καινούριο να συμπορευτεί με το ΠΑΣΟΚ της Φώφης Γεννηματά, άλλωστε; Είναι σαν να αγοράζεις ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο Tesla και να βάζεις στη θέση του οδηγού έναν τύπο που τα Σαββατόβραδα κάνει κόντρες στην παραλιακή. Έτσι η προσπάθεια τελείωσε άδοξα, προτού καρποφορήσει.

Σήμερα που -εξαιρουμένης της ατυχούς συγκυρίας με τον κορωνοϊό- ελπίζαμε να γυρίσουμε σελίδα, θα ήταν ευνοϊκότερο το timing για την διάδοση του κοινωνικού φιλελευθερισμού; Θεωρώ πως ναι, αν καταφέρουμε να ξεπεράσουμε ενοχές, στερεότυπα, φαντάσματα. Και να μιλήσουμε θαρραλέα για ένα συνεκτικό σύνολο πολιτικών θέσεων, με μια γνήσια ιδεολογία (να μια άλλη λέξη που έχασε το νόημα της). Στην εποχή της τεχνητής πόλωσης για λόγους επικοινωνιακούς, να αναμετρηθούμε επί τη βάσει αρχών και αξιών.

Αυτό έχουμε ανάγκη σήμερα. Στην ίδια ακριβώς λογική της συμφιλίωσης που επιδιώκει ο νέος Πρόεδρος της Αμερικής Joe Biden. Με έναν συνθετικό πολιτικό λόγο χωρίς φανφάρες και κοκορομαχίες. Όλοι μαζί, με τους νέους της επιχειρηματικότητας, τους πρωτοπόρους των τεχνών και των γραμμάτων αλλά και με τους αγωνιστές του καθημερινού μόχθου που δεν περιχαρακώνονται πίσω από “κεκτημένα” αλλά απαιτούν τη βελτίωση της ζωής τους και των παιδιών τους, στη νέα πλέον εποχή.

O υπογράφων, Νίκος Νυφούδης στη Βουλή, τον Μάϊο του 2019. (Φωτό Nick Paleologos / SOOC).

Προτού μας προλάβουν οι πολιτικές εξελίξεις και εγκλωβιστούμε ξανά σε παλαιοκομματικά διλήμματα, ας έρθουμε κοντά σε μια “συμμαχία του καλού”. Πάνω από ατομικά συμφέροντα και πολιτικά κλισέ, με μόνο γνώμονα την συνολική πρόοδο. Σε μια τέτοια συμμαχία φίλων που πιστεύουν στις αξίες του κοινωνικού φιλελεθερισμού για την Ελλάδα του 2021, θα έβαζα τώρα αμέσως μυαλό και ενέργεια. Κάτι μου λέει ότι είμαστε πολλοί πρόθυμοι να σηκώσουμε τα μανίκια, διάσπαρτοι προς το παρόν, αλλά έτοιμοι να συναντηθούμε κάτω από μια σημαία κοινών αξιών.

// Ο Νίκος Νυφούδης είναι πρώην Βουλευτής του Ποταμιού. 

Διαβάστε ακόμα: Αναθεματισμένη γενιά του ογδόντα.

TAGS :
Πολιτική φιλελευθερισμός

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook