Πώς να ξεκλειδωθούν τα μανταλωμένα μας μυαλά;

Ακόμα και ο Νταλί αισιόδοξα συνιστούσε αναδιάταξη του τρόπου λειτουργίας των ανάπηρων κεφαλών μας. (Salvador Dali, «Le Sommeil»)

Έδυσε το Άγιο Ελληνικό Καλοκαιράκι, που μας επιδαψίλευσε χαλαρές αλμυρές χαρές και σιγά-σιγά ξαναμαζευόμαστε. Αγνοώντας την βαρετή/προβλεπτή επικαιρότητα που καταφέρνει να επιβάλλει ΤΟ Σύστημα, πάλι ανοίγουμε το χινοπωρινό μας ημερολόγιο αντι-ακαδημαϊκά/αντι-οξειδωτικά. Πώς μανταλώνονται και πώς ξεμανταλώνουμε τα μυαλά μας; Ακολουθούν τρεις μικρές μαρτυρίες/φωτογραφίες της εθνικής μας αποτυχίας και σχετικός επισχολιασμός.

Why nations fail

(1) Με αφορμή την φαιδρά καταλανο-λογοδιάρροια, όπου επαναδιεκρίθη η εθνική μας επιπολαιότητα, ο Απόστολος Δοξιάδης κατέγραψε προσφυώς: «Και αντισυνταγματικό το δημοψήφισμα και υπερβολική βία Ραχόυ. Δύο σωστές προτάσεις, που αδυνατούμε να δεχτούμε ταυτόχρονα. Ιδού το γνωσιακό μας πρόβλημα, που γεννάει τα-λάθη-και-τα-πάθη μας: μεταξύ δύο εξ ίσου αληθών προτάσεων μόνο μία (η συναισθηματικά ελκυστικότερη) μπορεί να ισχύει»… Νέο Τσιφτετελληνικό Δόγμα για τους απογόνους του Ηρακλείτου: δεν χωρούν μαζί δυο ανεξάρτητες αλήθειες στον ίδιο ποταμό.

(2) Άφησε ισχυρό αποτύπωμα, περνώντας λίγες ελληνικές μέρες πρόσφατα, ο διάσημος Μιχάλης Μπλέτσας*, λειτουργώντας ως απλή σκέψις του λέγοντος που δείχνει το ξεμανταλωτικό κολλημένων μυαλών νέο παράδειγμα. Εξήγησε τηλεοπτικά** («Πλέον πρέπει να ξέρουμε/διατυπώνουμε την ερώτηση, όχι την απάντηση -που μας παρέχει τζάμπα το γκουγκλ. Πρέπει να μάθουμε να μαθαίνουμε») αυτό που όλος ο κόσμος ξέρει περί κριτικής σκέψης κι εμείς πάντα στην τύφλα μας αγνοούμε***.

(3) Περιμένοντας τις γερμανικές εκλογές, γνωστή εξαιρετική δημοσιογράφος-συγγραφέας (σε ατυχή στιγμή της) απέδωσε την σοσιαλδημοκρατική καθίζηση στην «αντιλαϊκή ατζέντα 2010 του Σρέντερ». Σοβαρός φίλος «τσάκωσε»/κατέκρινε την αποστροφή αυτή, εξηγώντας όσα εξ αδρανείας διαστρέβλωνε η (όχι-υστερόβουλη-αλλά) «αριστερό»βουλη κλισεδιάρα/μπανάλ «αντιλαϊκο»-λογία.

Αναρωτήθηκε προφανώς: ήταν αντιλαϊκός ο Σρέντερ (που αντικειμενικά ενδυνάμωσε/μεταμόρφωσε την σφριγηλή σήμερα Γερμανία) και φιλολαϊκός ο Ολλάντ (που αποτελείωσε την «φιλολαϊκή» Γαλλία); Γενικότερα, είναι αντιλαϊκές οι πλούσιες φιλελεύθερες δημοκρατίες (που δεν έχουν φτωχούς) και είναι φιλολαϊκές οι φτωχές μπανανίες (που μοιράζουν πόνο/μιζέρια);

Προφανώς ο μπακαλιάρος της δημοσιογράφου (δεν προνόησε τουλάχιστον εισαγωγικά στην επίμαχη λέξη) δεν ήταν ανάλογος με εκείνον του «ΠτΧ» («Προέδρου της Χρεωκοπίας») Πάκη περί Νεοφιλελεύθερου Μινώταυρου. Όμως έβγαζε μάτια. Το σχόλιο του φίλου μας ήταν εξαιρετικό, αλλά είχε ψυχρότατη (φαίησμπουκ) υποδοχή. Γιατί;

Απλώς η συγκεκριμένη δημοσιογράφος είναι ντάρλινγκ των Ελίτ, είναι ένα Τοτέμ: όποιος της ασκεί κριτική γίνεται αντιπαθής. Αν το ίδιο σχόλιο δεν ανέφερε το όνομά της θα είχε καθολική αποδοχή… Παρόμοιες περιπέτειες είχαμε περάσει κι εμείς Ιούνιο-Ιούλιο, αρθρογραφώντας κριτικά κατά μπακαλιάρων που ξεφούρνισαν επιφανή Τοτέμ και όλοι μας έλεγαν παρασκηνιακά «έχεις δίκιο, αλλά πώς τολμάς;». Θυμάστε;

Τι λέει κάποιος; Ή, ποιος λέει κάτι;

Οι τρεις ανωτέρω ιστοριούλες δεν μοιάζουν, αλλά συγκλίνουν ως περιγραφές της ίδιας τραγικής κοινοτοπίας. Αποτυχημένο έθνος χρεωκοπεί και αδυνατεί να ανασυγκροτηθεί, γιατί μπλοκάρει τα ανοιχτά και καλλιεργεί/αβαντάρει τα κλειδωμένα μυαλά. «Αναλύει» σκοταδιστικά/ανορθολογικά, τόσο που, ακόμα και όταν οι Ιλλουμινάτες Ελίτ πούνε μια στραβωμάρα, ουδείς διανοείται να κριτικάρει.

Ουδείς ασχολείται με την σοβαρότητα μιας πρότασης, εφόσον δεν εκστομίζεται από ισχυρά-(ακαδημαϊκώς-«έγκριτα») χείλη. Αντίστροφα, όταν ισχυρά-(«έγκριτα») χείλη πουν κάτι, ακόμα και μπιπ να είναι, το θεωρούμε θέσφατο. Έτσι δεν έχει σημασία ΤΙ λέει κάποιος (όσο σημαντικό κι αν είναι). Σημασία έχει ΠΟΙΟΣ λέει κάτι (κι ας είναι προφανώς ατυχές).

Όπως εξηγήσαμε πρόσφατα**** αν κάποιος αντι-ακαδημαϊκός «μη-έγκριτος» δημοσιοποιήσει μια ενδιαφέρουσα/πρωτότυπη άποψη, αυτή δεν θα «περάσει». Θα την οικειοποιηθεί σύντομα δια του κλόπυ-ράιτ κάποιος «έγκριτος» περνώντας/πιστώνοντάς την στην κοινωνία ως δικό του κόπυ-ράιτ…

Γυμνός-ο-Βασιλιάς;

Είναι απλούστατος ο μηχανισμός που θεμελιώνει τον πανίσχυρο πραγματολογικά μύθο «ο βασιλιάς είναι γυμνός!». Οι με-την-ευρεία-έννοια ελίτ ορίζουν το πλαίσιο παραγωγής «αλήθειας» στη βάση των «συμφερόντων» τους, εξαιρώντας κάθε ενοχλητική φωνή από την άτυπη λίστα των «έγκριτων», γεννώντας κλίμα απόκρυψης της ενοχλητικής αλήθειας.

Έτσι χτίζεται η Ιστορία του Υποκριτικού Δημόσιου Λόγου, που καταστρέφει κοινωνίες. Οι φιλελεύθερες μετανεωτερικές κοινωνίες έχουν αφήσει πίσω τέτοιες μεσαιωνικές (κυρίαρχες στο-καθ’-ημάς-εθνικό-ισλάμ) χορτολιβαδικές καταστάσεις.

Εδώ παίζουμε το παραδοσιακό πρότυπο του μύθου, όπου μόνο από μικρό κι από τρελό μαθαίνεις πως «ο βασιλιάς είναι γυμνός», παραβλέποντας οψέποτε τοτεμικούς μπακαλιάρους. Έτσι, βυθιζόμαστε στο δόγμα «ποτέ ο βασιλιάς δεν είναι γυμνός!». Και τελικά, υφιστάμεθα δραματική απίσχνανση του κριτικού πνεύματος των ξεχωριστών υποκειμένων που συναποτελούν την κοινωνία. Και αδυνατούμε να διακρίνουμε ποιο-είναι-το-από-μπροστά-και-ποιο-είναι-το-από-πίσω.

Μεσαιωνικότερες κοινωνίες καθιστούν συχνότερα τα ανωτέρω φαινόμενα. Παρεισφρέουν στους διαύλους του δημόσιου λόγου αλλαξοκολακευόμενοι σοβαροφανείς «έγκριτοι» και όσα αποφαίνονται γίνονται κανόνας, ακόμα κι αν αποτελούν κενές/κοινότοπες πομφόλυγες βουτηγμένες σε σως-γιαμαμότο. Ενώ, με δέος/θαυμασμό/τεμενάδες, η κοινωνία των αμνών αντιμετωπίζει τους θριαμβεύοντες μπακαλιάρους, που πλέον καθίστανται έγκυρη αλήθεια.

Μετά από τις κραυγές φρίκης που προκαλούν όσα περνάμε, ολίγη ψυχραιμία ξεμανταλώνει τα κλειστά μυαλά μας. (Edvard Munch, «The Scream»)

Το Τοτέμ μου, όπως ο Ολυμπιακός μου

Η κοινωνική ψυχολογία θεωρεί ευανάγνωστες τέτοιες διαδικασίες: δημιουργούν στον αμνοπολτό την ψευδαίσθηση της ταύτισης με το θαυμαζόμενο Τοτέμ και της διασφάλισης των «σωστότερων» απόψεων που κυκλοφορούν στην αγορά. Και μάλιστα ανέξοδα και άκοπα, χωρίς να έχει την ανάγκη να μελετάει/σκέφτεται, ώστε να αποκτήσει σοβαρή αντίληψη των πραγμάτων.

Φτάνει να παρακολουθεί τα «κορυφαία» Τοτέμ της πιάτσας, σε στυλ: είμαι «με-ό,-τι-πει-το-Τοτέμ», όχι «με-όσα-συμφωνώ-από-όσα λέει-το-Τοτέμ». Το Τοτέμ τον ανασύρει μαζί του στην πρώτη θέση της γνώσης των μεγάλων αληθειών της ζωής, επιτρέποντάς του να πουλάει μούρη στον κοινωνικό περίγυρο.

Ψιλο-οθωμανική/σκοταδιστική/προβληματική η αντίληψη «δεν κριτικάρουμε τους ‘δικούς μας’» ωθεί τους οπαδούς των ελίτ να λειτουργούν φανατικά σε στυλ «Κάτω-τα-χέρια-από-τα-Τοτέμ-της-καρδιάς-μας!». «Εκσυγχρονιστές»/«αρνητές των Απόλυτων Αληθειών», αλλά ξεχνούν ότι μόνο η κριτική βελτιώνει τους ατελείς ανθρώπους. Τράτζικ.

Διαρκής/μονόπαντη εύφημος μνεία στα Τοτέμ, δεν λέει. Χρειάζεται και κάποια κριτική στους λίγους-ή-πολλούς μπακαλιάρους που αμολάνε. Έτσι και αυτά γίνονται καλύτερα και η κοινωνία ξεστραβώνεται γλιτώνοντας τις κακοτοπιές και αποκτώντας ξεκάθαρη σκέψη. Αλλιώς, χωρίς κριτική, κυριαρχεί φτηνή αλλαξοκολακεία καταστροφική για την κοινωνία.

Γι’ αυτό, ενίοτε, όταν η Κοινωνία Πολιτών αποτολμά κριτική στους μπακαλιάρους των επιφανών Τοτέμ, λιγότερο εκνευρίζονται οι ίδιες οι Ελίτ (εξουσιαστικών παιγνίων ένεκεν) και περισσότερο οι νεοφώτιστοι φανς/ακόλουθοί τους. Όχι γιατί αντιλαμβάνονται το διακύβευμα της κριτικής. Απλώς ανησυχούν μήπως τυχόν η αμφισβήτηση/μόχλευση διαταράξει («αι μεταβολαί λυπηρόν») την ανέξοδη/σταθερή πηγή κύρους που τους παρέχει η προσκόλληση στα Τοτέμ. Ανάλογη με αυτήν που απολαμβάνουν οι φίλαθλοι μιας πολυτροπαιούχου ομάδας.

Θυμηθείτε και τις αναλογίες που δημιουργεί η πρόσφατη τετραλογία μας περί στυλ-μόδας*****. Στυλάτος εδώ είναι ο ελεύθερος/μοναχικός λύκος που επιλέγει α-λα-καρτ αλήθειες, μοδάτος ο δουλικός/οπαδός αμνός που τρώει μενού-πακέτο-ετεροκαθορισμένων-τοτεμικών-αληθειών…

Έτσι, όμως, πεθαίνει η κριτική σκέψη, άρα…

Παντού και πάντοτε η Διαδικασία της Κριτικής είναι γεννήτρια αλήθειας. Ας μην την φοβόμαστε, δεν δαγκώνει. Λίγο τσιμπάει, αλλά πάντοτε φέρνει ευεργετικά αποτελέσματα. Και όταν ελλείπει, αναπτύσσονται ολέθρια φαινόμενα διανοητικής ασφυξίας.

Προφανώς, λοιπόν, όσο οι ανωτέρω στραβωμάρες δεν αλλάζουν και η κριτική αποκλείεται λόγω καταθλιπτικού δέους προς τα Τοτέμ (κανένα μάτι μη μας δει), η κοινωνία παραμένει κλειστή-αποβλακωμένη με μυαλό διπλομανταλωμένο. Έτσι, όμως, φτάσαμε ως εδώ, χρεωκοπούντες και μη ανασυγκροτούμενοι.

Μυαλά δηλητηριασμένα/ιδεοληπτικά (πελατειακού εθνολαϊκισμού ένεκεν) συντήρησαν ως τώρα την διανοητικά/θεσμικά ρηχή κοινωνία-αντικείμενο-όχι-υποκείμενο. Και ο Τσιφτετέλληνας είπε γεια χαρά σου στον Αντύπα και εσωστρεφώς βυθίστηκε με τα μούτρα μέσα στην χρεωκόπο ομφαλοτρυπίδα του.

Η μανταλωμένη/προνυμφική σκέψη του, νεκρικά τυλιγμένη σε κουκούλι που δεν ανοίγει και δεν αφήνει την πεταλούδα να βγει και να ανανεώσει τη ζωή, καθορίζεται από την καθ’ ημάς κυριαρχία του σκοταδισμού έναντι του ορθολογισμού. Γι’ αυτό είναι όρος εθνικής επιβίωσης να ξεμανταλωθούμε, καθιστάμενοι ανοιχτή-κοινωνία-ανοιχτών-μυαλών.

Ο Στάθης Καλύβας.

(Άσχετο Παραλειπόμενο)

Στάθης Καλύβας στην Οξφόρδη!
Ο παγκοσμίως διακεκριμένος πολιτικός επιστήμονας εξελέγη Gladstone Professor of Government, όντας ο πρώτος μη Αγγλοσάξονας που ιστορικά καταλαμβάνει την κορυφαία διεθνώς βρετανική «πολιτική» έδρα, εγκαταλείποντας για χάρη της άλλη σημαντική αμερικανική έδρα (Arnold Wolfers Chair, Υale)! Τιμή δική του και όλων των Ελλήνων, ακόμα/ιδιαιτέρως και όσων κάποτε του άσκησαν κριτική!

Παραπομπές
* Ο Μιχάλης Μπλέτσας 
** Ο Μιχάλης Μπλέτσας στο ΣΚΑΪ 
*** Θυμηθείτε επίσης: «Συθέμελα ο κόσμος αλλάζει. Και η Κοσμάρα μας;» 
**** «Ελίτ, αυτές οι μη μου άπτου πολύτιμες Ελίτ»
***** – «Στυλ, ή γοητευτική διακριτότητα» 
– «Πολιτικό στυλ, κίνητρο, όραμα, ηγετικότητα» 
– «Μόδα, φονέας του στυλ, αυτή η μάστιγα» 
– «Η πολιτική ως μόδα και οι κορρεκτίλες της»

Διαβάστε ακόμα: Φώτης Γεωργελές – «Εναλλακτικός είναι αυτός που θέλει να αλλάξει τα πράγματα, όχι να διατηρήσει τα παλιά συμφέροντα»

TAGS :
αλήθεια αποψη κριτική σκέψη

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook