Υποκουλτoύρα ή μέσο για τη γυναικεία χειραφέτηση;

Η Νίνα-Μαρία Πασχαλίδου στο Μόσταρ της Βοσνίας, ένα από τα μέρη όπου γυρίστηκε το «Kismet».

Δεν ανήκω στο τηλεοπτικό κοινό των τουρκικών σαπουνόνερων. Τις είχα παρακολουθήσει τυχαία κι εγώ, κοντά στη γιαγιά μου: μια σκηνή από τις «Χίλιες και Μια Νύχτες», έναν διάλογο από την «Φατμαγκιούλ», μια πολεμική σκηνή από τον «Σουλεϊμάν»… Για πότε κατέκλυσαν την μικρή μας οθόνη αυτά τα «τουρκικά σκουπίδια», όπως αποκαλούνται από πολλούς σήμερα, ούτε που το καταλάβαμε. «Προδοσία», «Σον», «Φατμαγκιούλ», «Τα Σύνορα της Αγάπης»…

Προϊόντα υποκουλτoύρας; Ακούς σήμερα πολλούς Έλληνες είτε να κρίνουν είτε ακόμα και να κατηγορούν εκείνους που παρακολουθούν τις σειρές αυτές. Ωστόσο έχει ενδιαφέρον να εξερευνήσει κανείς τους λόγους για τους οποίους συμβαίνει αυτό, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε πολλές άλλες χώρες των Βαλκανίων, της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Δεν οι είμαστε οι μόνοι, άλλωστε, που πέσαμε στα δίχτυα της πολιτιστικής τουρκικής επεκτατικής πολιτικής. Οι τουρκικές σαπουνόπερες προβάλλονται σε πάνω από 70 χώρες, ανάμεσά τους και η Σουηδία.

Η ηθοποιός Meltem Miraloglu που υποδύεται την Χαγιάτ στη σειρά «Μοιραίος Έρωτας», για μια 13χρονη κοπέλα που ξεφεύγει από τον 70χρονο σύζυγό της στον οποίο την πούλησε η οικογένειά της. ©Boyut Film

Με τις σειρές αυτές είναι η πρώτη φορά που κυριολεκτικά μπαίνουμε στα σπίτια του Τούρκου γείτονά μας και βλέπουμε τη ζωή του μέσα από την κλειδαρότρυπα. Στην Ελλάδα, αλλά και στις υπόλοιπες βαλκανικές χώρες, προκαλούν έντονα συναισθήματα νοσταλγίας, ξεδιπλώνοντας παράλληλα και έναν ακραίο συντηρητισμό στην ελληνική κοινωνία, που θα μπορούσε να βρει τα αίτιά του ακόμη και την οικονομική κρίση. Στην Αθήνα, το Μόσταρ και τη Σόφια, όπου οι τουρκικές σειρές έχουν αντικαταστήσει τις εγχώριες, αναδεικνύουν μια θετική εικόνα των Τούρκων και ξυπνούν σε πολλές γυναίκες μια αίσθηση νοσταλγίας για το παρελθόν και μια στροφή σε πιο παραδοσιακές οικογενειακές αξίες, τις οποίες νιώθουν ότι έχουν χάσει.

Ωστόσο στις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής, οι σειρές αυτές έχουν μια παράδοξη επιρροή: «αιχμαλωτίζουν» το μουσουλμανικό κοινό, δείχνοντας ένα μοντέρνο και απελευθερωμένο τρόπο ζωής, και ειδικότερα των γυναικών. Προβάλλοντας πρωτόγνωρες κοσμικές ελευθερίες –εξωσυζυγικές σχέσεις, διαζύγια, γυναίκες που διακρίνονται στο χώρο εργασίας τους– σε μια περιοχή όπου ακόμα επικρατεί η βία και η ανισότητα στις σχέσεις ανδρών και γυναικών, ενθαρρύνουν τις γυναίκες να μιλήσουν ανοιχτά για τα σύγχρονα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους.

Τα γυρίσματα του «Kismet» έγιναν, μεταξύ άλλων, στο Άμπου Ντάμπι (φωτογραφία), στο Κάιρο, στην Κωνσταντινούπολη. ©Forest TroopAthens, Sofia and Mostar.

Αυτός είναι ο λόγος που αποφάσισα να γυρίσω το «Kismet», ένα ντοκιμαντέρ που πραγματεύεται ιστορίες γυναικών οι οποίες άλλαξαν τη ζωή τους, αντλώντας έμπνευση από τις ηρωίδες των σειρών. Όταν, πριν από χρόνια, μια φίλη μου Τουρκάλα μου ανέφερε αυτή την πλευρά των σειρών, δεν φανταζόμουν ποτέ ότι θα γνώριζα μια γυναίκα η οποία κατόρθωσε να βρει το κουράγιο να πάρει διαζύγιο από τον καταπιεστικό της σύζυγο επειδή είδε την Φατμαγκιούλ να πηγαίνει στο δικαστήριο, και να κερδίζει.

Οι σαπουνόπερες, γενικότερα, παρόλο που σε πολλές κοινωνίες θεωρούνται ευτελές θέαμα, κατορθώνουν και εισέρχονται σε σπίτια που κανείς άλλος δεν έχει πρόσβαση. Για παράδειγμα, μια από τις πρωταγωνίστριες του «Kismet», η Σαμάρ, ήταν αποκλεισμένη στο σπίτι της από τον σύζυγό της για δεκατρία ολόκληρα χρόνια, παρακολουθώντας μόνο σαπουνόπερες. Χάρη στη σειρά «Φατμαγκιούλ» βρήκε τη δύναμη να χωρίσει τον άντρα της και να απευθυνθεί στη δικαιοσύνη για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της σεξουαλικής κακοποίησης που υφίστατο από εκείνον.

Η Νίνα-Μαρία Πασχαλίδου στο Κάιρο, σε μια ανάπαυλα των γυρισμάτων.

Η Σαμίρα, μια ακτιβίστρια από το Κάιρο, που συμμετείχε στην επανάσταση και υπέστη σεξουαλική παρενόχληση από αξιωματούχους του στρατού, πιστεύει ότι οι γυναίκες της Αιγύπτου χρειάζονται τουρκικές σειρές σαν τη «Φατμαγκιούλ», οι οποίες προβάλλουν τα δικαιώματα των γυναικών, σπάνε ταμπού και παροτρύνουν τις γυναίκες να μιλούν ανοιχτά. Η Σαμίρα μήνυσε τον Αιγυπτιακό Στρατό και κατάφερε να σταματήσει τα τεστ παρθενίας στο Κάιρο. Οι φωνές αυτών των γυναικών ακούστηκαν.

Οι σεναριογράφοι των σειρών αυτών, οι οποίες είναι όλες γυναίκες, ισχυρίζονται πως η μεγάλη τους επιρροή οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι γράφονται από γυναίκες, οι οποίες δημιουργούν δυναμικούς χαρακτήρες, μοντέρνες μουσουλμάνες που εμπνέουν τις τηλεθεάτριες. Με αυτόν τον τρόπο οι σαπουνόπερες αυτές μετατρέπονται σε μέσο χειραφέτησης.

«Η Σαμίρα, μια ακτιβίστρια από το Κάιρο, που συμμετείχε στην επανάσταση και υπέστη σεξουαλική παρενόχληση από αξιωματούχους του στρατού, πιστεύει ότι οι γυναίκες της Αιγύπτου χρειάζονται τουρκικές σειρές σαν τη ‘’Φατμαγκιούλ’’. Η Σαμίρα μήνυσε τον Αιγυπτιακό Στρατό και κατάφερε να σταματήσει τα τεστ παρθενίας στο Κάιρο», γράφει η Νίνα-Μαρία Πασχαλίδου. ©Forest Troop

Ας μην ξεχνάμε, ωστόσο, πως οι συγκεκριμένες σειρές δημιουργήθηκαν πρωταρχικά για το τουρκικό κοινό. Και πως μέσα από αυτές η τουρκική κοινωνία συζητά πάνω απ’ όλα τα δικά της προβλήματα. Οι γάμοι ανηλίκων, τα εγκλήματα τιμής, η προίκα, τα συνοικέσια, η ενδοοικογενειακή βία, αποτελούν μια πραγματικότητα σε μια χώρα όπου καθημερινά μια γυναίκα δολοφονείται από ένα μέλος της οικογένειάς της. Στην αληθινή ζωή το τέλος δεν είναι πάντα αίσιο, όπως στις σειρές.

Η βία στη ζωή των γυναικών, ακόμη και σε ευρωπαϊκές χώρες, αγγίζει αναπάντεχα ποσοστά. Στη Βουλγαρία, για παράδειγμα, μια τελευταία έρευνα δείχνει πως το 37% των γυναικών έχει υποστεί κάποια μορφή σεξουαλικής παρενόχλησης. Στις περισσότερες δυτικές χώρες οι γυναίκες σιωπούν. Δεν είναι λοιπόν παράλογο το γεγονός ότι οι τουρκικές σειρές, οι οποίες εισχωρούν σε σπίτια που κανείς άλλος δεν έχει πρόσβαση, να προτείνουν λύσεις στις γυναίκες.

«Από όταν οι τουρκικές σαπουνόπερες άρχισαν να προβάλλονται στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ο ρομαντισμός έγινε εμμονή» λέει η Hanadi Al Jaber, κοινωνική αναλύτρια στο Άμπου Ντάμπι. ©Forest Troop

Όχι, δεν δοξάζω τις τουρκικές σειρές και, αναμφισβήτητα, ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής ήταν ένας από τους μεγαλύτερους σφαγείς του Αιγαίου. Ωστόσο η ηρωίδα της σειράς «Χουρέμ» είναι μια Χριστιανή που από σκλάβα έγινε σουλτάνα. Η Φατμαγκιούλ είναι μια γυναίκα που κατόρθωσε να καταδικάσει τους βιαστές της (σε μια χώρα όπου μέχρι πρότινος επέβαλαν με τον νόμο στην κοπέλα που βιάστηκε να παντρευτεί τον βιαστή της για να ξεπλυθεί η ντροπή), η Χαγιάτ της σειράς «Μοιραίος Έρωτας» είναι μια 13χρονη κοπέλα που ξεφεύγει από τον 70χρονο σύζυγό της στον οποίο την πούλησε η οικογένειά της.

Ενώ εμείς πετάμε σκουπίδια μπροστά στα γραφεία των καναλιών που προβάλλουν αυτές τις σειρές, σε κάποια άλλη γωνιά του κόσμου μια γυναίκα ετοιμάζεται να επαναστατήσει…

//Το ντοκιμαντέρ «Kismet» (μια παραγωγή της Forest Troop και της Anemon Productions) προβάλλεται από σήμερα στις αίθουσες.

Δείτε το trailer του «Kismet» εδώ:

Διαβάστε ακόμα: Ποιο βιβλίο άλλαξε τη ζωή του Αύγουστου Κορτώ;

Η Τουρκάλα ηθοποιός Beren Saat στη σειρά «Φατμαγκιούλ». «Χάρη στη Φατμαγκιούλ μια από τις πρωταγωνίστριες του ‘’Kismet’’, η Σαμάρ, βρήκε τη δύναμη να χωρίσει τον άντρα της και να απευθυνθεί στη δικαιοσύνη για να το πρόβλημα της σεξουαλικής κακοποίησης που υφίστατο από εκείνον», λέει η Νίνα-Μαρία Πασχαλίδου. ©Ay Yapim

TAGS :
κισμετ πασχαλίδου σειρά τουρκία

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook